Công trình thủy lợi là tiêu chí hạ tầng kỹ thuật quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, tạo nền tảng phát triển nông nghiệp bền vững.
Trước đây, hệ thống mương phai thủy lợi Phai Lụa, xã Thuận Châu xuống cấp, vào mùa mưa lũ phai tạm thường bị cuốn trôi, gây khó khăn trong việc dẫn nước, ảnh hưởng lớn đến sản xuất của nông dân các bản: Mòn, Thôm 1, Thôm 2, Hợp Nhất, Ba Nhất 1, 2, 3. Cứ sau mỗi đợt mưa lũ, bà con lại phải làm lại phai tạm để đảm bảo sản xuất vụ mùa mới. Năm 2024, công trình được đầu tư sửa chữa, đảm bảo tưới tiêu 42 ha lúa 2 vụ. Với lượng nước tích đầu đập và các hệ thống tưới tiêu mới được xây dựng, bà con rất phấn khởi không phải lo chờ đợi nguồn nước để gieo cấy như trước.
Nông dân bản Thôm 1, xã Thuận Châu thu hoạch lúa mùa.
Ông Bùi Đăng Hùng, Trưởng Chi nhánh Công ty TNHH MTV Quản lý KTCTTL Sơn La khu vực Thuận Châu, cho biết: Đơn vị đang quản lý, vận hành 246 công trình thủy lợi tại 10 xã, đã ký hợp đồng với 145 tổ chức thủy lợi cơ sở, nâng cấp mương phai Nà Càng, Phai Cẳm; huy động 15.866 lượt người nạo vét 244 km kênh mương, phát dọn 172.141 m. Nhờ vậy, các công trình phát huy hiệu quả, cung cấp nước tưới tiêu cho 38.390 ha đất nông nghiệp.
Còn tại xã Mường Giôn, với sự được Nhà nước đầu tư, năm 2021, xã đã hoàn thành tiêu chí số 3 về thủy lợi, đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt. Hiện nay, toàn xã có 64 công trình thủy lợi dài hơn 44 km, trong đó 35,74 km đã được bê tông hóa, còn lại là mương đất. Hệ thống này bảo đảm tưới tiêu cho hơn 626 ha lúa (272 ha vụ chiêm, 337 ha vụ mùa), hơn 10 ha nuôi trồng thủy sản và 5 ha mạ, cây ngắn ngày. Ngay từ đầu năm, xã chỉ đạo cán bộ phối hợp các bản và tổ thủy nông thường xuyên kiểm tra, nạo vét, sửa chữa kịp thời, bảo đảm dòng chảy thông suốt, giúp người dân yên tâm sản xuất, góp phần bảo đảm an ninh lương thực.
Khai thác hiệu quả công trình thủy lợi trên địa bàn, nhân dân bản Hán, xã Quỳnh Nhai, đã thành lập tổ điều tiết nước gồm 8 thành viên, thường xuyên kiểm tra, duy tu 7 công trình thủy lợi dài 5,2 km, trong đó hơn 4 km đã được kiên cố hóa. Nhờ hệ thống thủy lợi ổn định, bà con chủ động nước tưới cho 76 ha lúa 2 vụ, 3 ha thủy sản và 4 ha cây ngắn ngày. Nguồn nước đảm bảo giúp lúa mùa phát triển tốt; hiện người dân đang thu hoạch và chuẩn bị cho sản xuất vụ đông.
Đảm bảo sự đồng bộ, tỉnh ta tập trung nguồn lực đầu tư phát triển hạ tầng thủy lợi, từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước,, nâng cấp, sửa chữa, nhiều hồ chứa, đập và hệ thống kênh mương. Giai đoạn 2021-2025, tỉnh đã bố trí trên 700 tỷ đồng triển khai hơn 200 dự án đầu tư xây dựng, nâng cấp và sửa chữa các công trình thủy lợi. Nhờ đó, hệ thống thủy lợi trên địa bàn tỉnh ngày càng được đầu tư hoàn thiện, không chỉ đảm bảo nguồn nước tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp và cây ăn quả, mà còn cung cấp đủ nước sinh hoạt cho đời sống của nhân dân.
Đến nay, toàn tỉnh có 2.518 công trình thủy lợi, hơn 3.200 km mương phai, đảm bảo nước tưới cho 12.626 ha lúa chiêm xuân, 18.389 ha lúa mùa, 1.694 ha cây công nghiệp dài ngày, cây ăn quả và dược liệu, 906 ha rau màu, cây công nghiệp ngắn ngày và 1.145 ha nuôi trồng thủy sản. Cùng với sự đầu tư của Nhà nước, các địa phương huy động sự vào cuộc tham gia của các đoàn thể và người dân trong các khâu quản lý, khai thác, bảo vệ để các công trình phát huy hiệu quả. Từ đầu năm đến nay, các địa phương đã huy động 58.418 ngày công để tu bổ, gia cố 1.801 công trình và nạo vét hơn 1.457 km mương, phai, với khối lượng đất đá trên 53.000 m³.
Phát huy hiệu quả hệ thống thủy lợi, Công ty TNHH MTV Quản lý khai thác công trình thủy lợi Sơn La đã kiểm tra, rà soát hiện trạng các công trình, hồ chứa nước; xây dựng phương án và tổ chức phòng, chống thiên tai cho từng công trình; phối hợp với các địa phương ra quân làm thủy lợi nội đồng. Từ đầu năm đến nay, Công ty cũng khảo sát, lập hồ sơ bảo trì, sửa chữa 58 công trình với tổng kinh phí hơn 22 tỷ đồng, trong đó 25 công trình đã hoàn thành, 5 công trình đang sửa chữa.
Cán bộ Chi nhánh Công ty TNHH MTV Quản lý KTCTTL Sơn La khu vực Quỳnh Nhai kiểm tra hệ thông mương phai thủy lợi.
Ông Nguyễn Xuân Trường, Giám đốc Công ty TNHH MTV quản lý KTCTTL Sơn La, thông tin: Hệ thống thủy lợi được đầu tư, nâng cấp, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững, hiện đại hóa nông thôn. Tuy nhiên, đợt mưa lũ cuối tháng 7, đầu tháng 8 vừa qua đã gây thiệt hại 110 công trình thủy lợi tại 29 xã, phường, ảnh hưởng cấp nước 1.355 ha lúa và thủy sản. Công ty đã đề xuất kinh phí sửa chữa gần 70 tỷ đồng, đồng thời, phối hợp chính quyền, cơ sở vận động nhân dân nạo vét, khơi thông dòng chảy, sớm đảm bảo cấp nước.
Quản lý, khai thác hiệu quả công trình thủy lợi, các địa phương cần đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nâng cao ý thức, trách nhiệm của người dân trong việc bảo vệ, vận hành và sử dụng bền vững các công trình. Đồng thời, chủ động xây dựng kế hoạch phòng chống lũ bão, hạn hán, tưới tiêu phục vụ sản xuất; rà soát, củng cố và phát huy hiệu quả hoạt động của các tổ thủy nông cơ sở, bảo đảm phục vụ tốt sản xuất nông nghiệp.
Trần Hiền