Thủy tùng có tên khoa học là Glyptostrobus pensilis. Có nguồn gốc từ kỷ Đệ Tam, loài này từng phân bố rộng khắp châu Á nhưng nay đã gần như tuyệt chủng trong tự nhiên. Tại Việt Nam, cây thủy tùng còn sót lại chủ yếu ở khu vực rừng ngập nước tỉnh Đắk Lắk – đặc biệt là Ea H’leo và Krông Năng – nơi môi trường bùn lầy thích hợp cho sự phát triển của nó.
Thủy tùng có hình dáng độc đáo, cao khoảng 15–20 mét, thân thẳng, rễ khí sinh phát triển mạnh để thích nghi với môi trường ngập nước quanh năm. Lá cây mảnh như lá thông, mọc xoắn theo hình xoắn ốc, đổi màu theo mùa, tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, bí ẩn và giàu tính thẩm mỹ.
Không giống các loại gỗ quý khác, gỗ Thủy tùng khai thác chủ yếu từ những cây đã bị vùi lấp dưới lớp bùn đất hàng trăm đến hàng nghìn năm, thường được gọi là thủy tùng hóa thạch. Nhờ điều kiện yếm khí và áp lực lớn, gỗ không bị phân hủy mà trở nên cứng, bền, không bị mối mọt, lại có vân gỗ uốn lượn đẹp và màu sắc biến đổi độc đáo từ đen tuyền, xanh rêu đến nâu sẫm ánh đồng.
Ảnh minh họa.
Gỗ thủy tùng được giới chơi đồ gỗ và phong thủy đánh giá rất cao. Họ tin rằng, loại gỗ này tích tụ linh khí của trời đất, có khả năng trấn trạch, xua tà, mang lại bình an và may mắn. Các sản phẩm từ thủy tùng – như tượng Phật, vòng tay, lục bình – luôn nằm trong nhóm vật phẩm phong thủy được săn lùng với giá trị cao ngất.
Hiện nay, Thủy tùng được xếp vào danh sách cực kỳ nguy cấp trong Sách Đỏ IUCN và Sách Đỏ Việt Nam. Nạn khai thác trái phép và suy thoái môi trường sống khiến số lượng cây tự nhiên giảm nghiêm trọng. Một số nỗ lực nhân giống và bảo tồn đang được triển khai ở các vườn thực vật và trung tâm nghiên cứu như Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật.
Tuy nhiên, việc phục hồi loài cây cổ xưa này vẫn gặp nhiều khó khăn do môi trường sống đặc thù và tốc độ sinh trưởng chậm. Các chuyên gia cảnh báo: nếu không có biện pháp mạnh mẽ hơn, Thủy tùng – một phần ký ức sinh học của Trái Đất – có thể vĩnh viễn biến mất.
Vì sự quý hiếm và công năng đặc biệt mà giá 1m3 gỗ thủy tùng có đường kính 80cm lên đến 250 triệu đồng.
Gỗ Thủy tùng không chỉ mang giá trị kinh tế và văn hóa, mà còn là biểu tượng sinh học quý giá của hành tinh. Mỗi thân cây, mỗi thớ gỗ là lời nhắc nhở về sự kết nối giữa con người và tự nhiên – nơi mà sự sinh tồn của một loài có thể phản chiếu cả một kỷ nguyên đã qua.
Bảo Ngọc (t/h)