Tăng tính dự báo, tránh chồng chéo trong quy định
Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Hoàng Thị Thu Hiền (Nghệ An) nêu thực tế hiện nay, ở một số khu vực có điều kiện nâng cao chất lượng dân số thì tỷ lệ sinh thấp và ngược lại mà biểu hiện rõ nhất là tại một số đô thị lớn mức sinh đang thấp hơn mức sinh thay thế. Vì vậy, đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần có quy định mang tầm nhìn dài hạn và tính dự báo cao để tạo chuyển biến rõ rệt trong công tác dân số.
ĐBQH Hoàng Thị Thu Hiền (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng
Đi sâu vào nội dung cụ thể, đại biểu đánh giá, dự thảo luật quy định việc điều chỉnh quy mô dân số chỉ dựa trên yếu tố kinh tế, xã hội, tài nguyên, môi trường là chưa đủ mà cần tính đến cả các yếu tố về tâm lý xã hội, xu thế phát triển dân số; đặc biệt, là căn cứ vào mục tiêu, chiến lược phát triển quốc gia, an ninh quốc gia.
Về quy định liên quan đến các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu Hoàng Thị Thu Hiền cho rằng, việc đưa nội dung “tuyên truyền, phổ biến hoặc đưa ra những thông tin có nội dung trái với chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, ảnh hưởng xấu công tác dân số” là không cần thiết. Bởi, những hành vi này đã được điều chỉnh trong các luật khác, như: Luật Báo chí, Luật An ninh mạng và Bộ luật Hình sự.
Đại biểu cũng đề nghị, gộp các quy định về cấm lựa chọn giới tính thai nhi tại khoản 3, khoản 4, Điều 6 thành một khoản thống nhất, tránh trùng lặp và giúp văn bản luật rõ ràng, dễ hiểu hơn. Bên cạnh đó, nội dung “nhân bản vô tính” được nêu trong Điều 6 chưa thật phù hợp với lĩnh vực dân số, nên cân nhắc loại bỏ hoặc chuyển sang văn bản chuyên ngành về công nghệ sinh học và y học, đồng thời cần làm rõ thuật ngữ nếu tiếp tục giữ lại.
Về Điều 7 liên quan đến công tác truyền thông, vận động, giáo dục dân số, đại biểu cho rằng quy định yêu cầu truyền thông “chính xác, kịp thời, rõ ràng, đơn giản, thiết thực” là những tiêu chí mang tính nghiệp vụ, không cần thiết quy định trong luật. Việc này nên để văn bản hướng dẫn chuyên môn quy định cụ thể. Ngoài ra, quy định về đối tượng ưu tiên trong công tác truyền thông hiện quá rộng, thiếu định hướng, cần được soạn thảo cụ thể hơn để đảm bảo hiệu quả tuyên truyền.
Đối với trách nhiệm của báo chí quy định tại khoản 4, Điều 9, đại biểu đề nghị sửa đổi theo hướng xác định rõ cơ quan chuyên môn là đơn vị chủ trì, chịu trách nhiệm định hướng nội dung, phối hợp với các cơ quan báo chí trong công tác truyền thông dân số. Báo chí là phương tiện truyền tải, không thể quy định trách nhiệm truyền thông như trong dự thảo hiện nay.
Liên quan đến hình thức truyền thông được liệt kê trong Điều 10, đại biểu cho rằng: việc liệt kê quá chi tiết các hình thức như trực tiếp, gián tiếp, qua phương tiện đại chúng, chiến dịch… là không cần thiết. Luật chỉ nên quy định khung, giao Chính phủ và Bộ Y tế hướng dẫn cụ thể để linh hoạt triển khai trong thực tế.
Hướng tới phát triển dân số bền vững
Cũng theo đại biểu Hoàng Thị Thu Hiền, quy định về phân bổ dân số hợp lý trong Điều 16 hiện còn mâu thuẫn và khó khả thi. Dự thảo đề cập đến việc lập kế hoạch phân bổ dân cư, thu hút lao động đến vùng khó khăn, nhưng chưa có chính sách đi kèm cụ thể như về hạ tầng, nhà ở, việc làm, dịch vụ công… Do đó, nếu chỉ dừng ở nguyên tắc thì rất khó thực hiện trên thực tế.
Toàn cảnh phiên thảo luận. Ảnh: Phạm Thắng
Về quy định liên quan đến người cao tuổi, đại biểu cho rằng cụm từ “cản trở người cao tuổi thực hiện quyền hợp pháp” còn mơ hồ và khó hiểu. Đề nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ phạm vi, cách thức xử lý, đồng thời phân biệt rõ giữa hành vi vi phạm pháp luật và những hành vi mang tính đạo đức, trách nhiệm xã hội để luật dễ tiếp cận, dễ thực thi.
Liên quan đến nội dung về cân bằng giới tính và quyền được biết giới tính thai nhi quy định tại Điều 15, đại biểu cho rằng dự thảo còn nhiều điểm chưa rõ. Việc cấm người hành nghề y tiết lộ giới tính thai nhi để ngăn ngừa lựa chọn giới tính là không cần thiết. Bởi thực tế không thể cấm được. Bên cạnh đó, cần bảo đảm quyền chính đáng của người mẹ trong việc được biết thông tin về thai nhi. Con mình là con trai hay con gái. Người mẹ cần có sự chuẩn bị về tâm lý, và các điều kiện khác khi con chào đời. Người mẹ cần biết con trai hay gái để có phương pháp thai giáo phù hợp với giới tính thai nhi.
Diệp Anh