Để 'bắt cóc online' không còn đất sống:Bài 2: Giải mã lý do giới trẻ dễ mắc bẫy

5 giờ trướcBài gốc

Công an xã Đại Thanh (Công an thành phố Hà Nội) tuyên truyền, động viên một sinh viên bị tội phạm thao túng tâm lý thông qua mạng xã hội. Ảnh: Công an cung cấp

Vì sao tội phạm có “đất diễn”?

Theo thông tin từ Bộ Công an, tính từ giữa năm 2024 đến tháng 8-2025, cơ quan chức năng đã ghi nhận khoảng 50 vụ lừa đảo theo hình thức “bắt cóc online”, phần lớn ở độ tuổi 18-22. Những con số này phản ánh một thực trạng đáng báo động về tình trạng tội phạm mạng đang ngày càng táo tợn với các thủ đoạn tinh vi, gây thiệt hại tài chính nghiêm trọng và để lại nhiều tổn thương tâm lý sâu sắc cho nạn nhân.

Thượng tá Đào Trung Hiếu - chuyên gia Tội phạm học, phân tích: Sự chuyển dịch từ tội phạm đường phố sang tội phạm không gian mạng đang là một xu hướng tất yếu và đáng lo ngại. Khác với bắt cóc truyền thống vốn để lại nhiều dấu vết tại hiện trường và thường được phá án nhanh chóng, hình thức “bắt cóc online” cho phép tội phạm chỉ cần một máy tính hoặc điện thoại để thực hiện điều khiển tâm lý nạn nhân từ xa, trong khi đối tượng lừa đảo lại ẩn mình một cách an toàn.

Sự nguy hiểm của loại hình tội phạm “bắt cóc online” nằm ở sự tinh vi trong kịch bản và tốc độ ra tay chóng mặt. Chỉ riêng trong ngày 24-9 mới đây, trên địa bàn Hà Nội xác nhận có tới 2 vụ lừa đảo trực tuyến với hình thức giống về thủ đoạn phạm tội, nhưng hệ lụy và mức độ nghiêm trọng thì khôn lường.

Theo phân tích từ các chuyên gia, tội phạm công nghệ mạng sở dĩ vẫn có "đất diễn" bởi chúng khai thác vào điểm yếu tâm lý con người là lòng tham, nỗi sợ hãi và sự thiếu hiểu biết. Điểm yếu lớn nhất của nạn nhân không phải do chưa thành thạo sử dụng công nghệ, mà do sự mất bình tĩnh, luống cuống, sợ hãi, hoảng loạn khi nghe những lời đe dọa pháp lý, từ đó rơi vào ảo giác đang tiếp xúc với cơ quan chức năng thật và cuối cùng bị thao túng tâm lý. Thiếu hiểu biết về pháp luật, non nớt về tâm lý, chưa đủ kinh nghiệm xử lý tình huống bất ngờ, không có kỹ năng phản biện là những lý do khiến người trẻ dễ rơi vào bẫy "bắt cóc online". Khi tâm lý sợ hãi chiếm chỗ lý trí, khi công nghệ cho phép kẻ xấu giả giọng, giả hình, giả danh thì chỉ một phút mất bình tĩnh, bất kỳ ai cũng có thể trở thành "con mồi béo bở" cho kẻ xấu.

Bên cạnh đó, nguyên nhân khiến tội phạm công nghệ cao vẫn có “đất diễn” còn do khoảng trống nhận thức an ninh mạng của người dân, trong khi thủ đoạn phạm tội của các đối tượng cũng ngày càng tinh vi.

Theo chuyên gia kỹ thuật Trung tâm Giám sát và An toàn không gian mạng quốc gia Ngô Minh Hiếu (Hiếu PC), thói quen vô tư chia sẻ thông tin cá nhân trên mạng xã hội của giới trẻ đã và đang tạo điều kiện cho tội phạm thu thập dữ liệu và xây dựng kịch bản tấn công. Hiện nay “chợ đen” mua bán dữ liệu cá nhân đang rất phức tạp. Từ các thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, số hợp đồng điện lực, vé máy bay… đều có thể trở thành dữ liệu để tội phạm biến thành “mồi câu” trước khi tấn công khiến nạn nhân hoảng hốt, không kịp nảy sinh ý nghĩ nghi ngờ.

Không vội tin - Không vội làm - Không tiết lộ

Vừa qua, Công an thành phố Hà Nội đã chỉ rõ một kịch bản lừa đảo “bắt cóc online” điển hình có công thức 5 bước gồm: Thu thập thông tin cá nhân, tấn công tâm lý, cô lập nạn nhân, chiếm đoạt tài sản và xóa dấu vết. Cách thức thực hiện thường là mặc đồng phục giả danh các cơ

quan chức năng như công an, viện kiểm sát, ngân hàng, tạo video, giọng nói, bằng chứng giả mạo như biên bản, giấy triệu tập… cùng những lời cáo buộc về việc nạn nhân liên quan đến các vụ án nghiêm trọng như rửa tiền, buôn bán ma túy, trốn thuế… Từ đó, dẫn dắt nạn nhân di chuyển đến những nơi kín đáo, như: Nhà nghỉ, khách sạn, yêu cầu cắt đứt mọi liên lạc, đe dọa phải giữ bí mật tuyệt đối với gia đình, tạo áp lực thời gian “phải giải quyết ngay hôm nay”... Sau đó, chỉ dẫn nạn nhân tự tạo dấu vết bị hành hung và thực hiện các cuộc gọi theo hướng dẫn của kẻ lừa đảo.

Đáng lo ngại, các công cụ, tiện ích của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) được tội phạm sử dụng như mô phỏng hình ảnh mặt người, nhân bản giọng nói, tạo bằng chứng giả... đều có giá rất rẻ và dễ tiếp cận, khiến số lượng đối tượng sử dụng AI để phạm tội tăng chóng mặt.

Để giúp nhận diện các nguy cơ bị thao túng tâm lý, lừa đảo trực tuyến, trên các nền tảng mạng xã hội, Công an thành phố Hà Nội đưa ra lời khuyên với người dân, đặc biệt là giới trẻ, luôn cần thực hiện "3 không": Không vội tin - Không vội làm - Không tiết lộ. Để không biến mình trở thành nạn nhân, mỗi người cần phải luôn bình tĩnh khi nhận được bất kỳ tin nhắn, cuộc gọi đe dọa nào; rèn thói quen hoài nghi trước tính xác thực của thông tin, xây dựng kỹ năng phản biện và tìm cách xác minh, kiểm chứng thông tin qua các nguồn khác.

Các đối tượng lừa đảo không hoạt động riêng lẻ mà thường có cả những cộng đồng “ngầm” vẽ một ma trận các loại kịch bản lừa đảo. Do đó, mỗi người dân cần xây dựng cho bản thân và cho các thành viên trong gia đình ý thức cảnh giác với tội phạm, trang bị những kỹ năng nhận diện chiêu trò lừa đảo, hình thành thói quen nghi ngờ và luôn kiểm chứng thông tin trước mọi yêu cầu bất thường qua mạng, tuyệt đối không cung cấp thông tin cá nhân, số căn cước công dân, địa chỉ nhà ở, số tài khoản và mã OTP... cho bất kỳ ai nếu chưa biết rõ nhân thân, lai lịch. Người dân cũng cần ghi nhớ nguyên tắc của các cơ quan chức năng là: Không làm việc qua điện thoại và mạng xã hội, không bao giờ yêu cầu công dân chuyển tiền để phục vụ điều tra.

"Bắt cóc online" là một cuộc tấn công vào tâm lý mà ở đó, nếu nỗi sợ hãi lấn át sự tỉnh táo của lý trí, con người sẽ tự biến mình thành nạn nhân trước những dẫn dắt, thao túng của những đối tượng xấu.

(Còn nữa)

Nhóm phóng viên

Nguồn Hà Nội Mới : https://hanoimoi.vn/de-bat-coc-online-khong-con-dat-song-bai-2-giai-ma-ly-do-gioi-tre-de-mac-bay-720587.html