Để doanh nghiệp không còn nỗi lo bị 'hình sự hóa'

7 giờ trướcBài gốc

Nỗi lo "lằn ranh mỏng manh" và khung pháp lý không còn phù hợp

Theo các chuyên gia, một trong những rào cản lớn nhất đối với cộng đồng doanh nghiệp hiện nay là nguy cơ các quan hệ kinh tế - dân sự bị hình sự hóa. Nỗi lo này không chỉ đến từ doanh nghiệp trong nước mà còn là yếu tố khiến các nhà đầu tư nước ngoài phải cân nhắc kỹ lưỡng trước khi quyết định hiện diện tại Việt Nam.

Tại phiên chuyên đề "Thể chế kiến tạo - Doanh nghiệp vươn mình" trong khuôn khổ diễn đàn Kinh tế tư nhân Việt Nam 2025 diễn ra ngày 15/9, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết tâm lý cốt lõi của người kinh doanh là mong muốn sự an toàn.

"Khi doanh nghiệp bất an và lo lắng, họ sẽ không dám gắn bó lâu dài, không đầu tư lớn, đặc biệt là vào những lĩnh vực mới, có nhiều rủi ro nhưng cần thiết cho sự đổi mới sáng tạo", ông Tuấn nêu.

Ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Thực tế cho thấy, tình trạng hình sự hóa vẫn còn khá phổ biến ở một số lĩnh vực như hợp đồng, vay vốn, đấu thầu. Thậm chí, việc tố giác tội phạm còn bị một số bên sử dụng như một công cụ gây sức ép trong các tranh chấp dân sự.

Phân tích sâu hơn, PGS, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng bộ môn Luật Hình sự (Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh) đã chỉ ra những hạn chế cố hữu trong chính khung pháp luật hiện hành. Một trong những bất cập lớn nhất là các mức định lượng để cấu thành tội phạm trong nhiều tội danh kinh tế đã quá lạc hậu.

"Tôi nghĩ rằng đây là cái cần phải sửa và sửa ngay. Ví dụ, mức định lượng để cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản chỉ là 2 triệu đồng, hay tội trốn thuế của pháp nhân chỉ là 200 triệu đồng. Những con số này đã được quy định từ rất lâu và không còn phù hợp với thực tế kinh tế hiện nay", chuyên gia Ánh Hồng nhìn nhận.

Bên cạnh đó, khung pháp lý cũng chưa theo kịp sự phát triển của nền kinh tế, đặc biệt là các lĩnh vực mới như kinh tế số, tài sản số. Phạm vi chịu trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại còn quá hẹp, bỏ sót nhiều hành vi vi phạm nghiêm trọng. Các dấu hiệu pháp lý trong một số tội danh còn mơ hồ, tạo ra "lằn ranh mỏng manh" giữa vi phạm hình sự và dân sự, gây khó khăn cho cả doanh nghiệp và cơ quan thực thi pháp luật.

Cần hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật về quản lý kinh tế

Để giải quyết những vướng mắc trên và thể chế hóa tinh thần của các nghị quyết quan trọng của Đảng về phát triển kinh tế tư nhân, các chuyên gia đã đưa ra nhiều kiến nghị.

Về hoàn thiện chính sách pháp luật, cả hai chuyên gia đều nhấn mạnh sự cần thiết phải sửa đổi khẩn trương Bộ luật Hình sự và Bộ luật Tố tụng Hình sự. Ông Đậu Anh Tuấn đề xuất nguyên tắc cốt lõi: chỉ xử lý hình sự khi có yếu tố cố ý, gian dối, gây hậu quả nghiêm trọng hoặc có dấu hiệu trục lợi. Các trường hợp vi phạm có thể khắc phục được nên ưu tiên xử lý bằng các biện pháp hành chính, dân sự.

Đối với Bộ luật Tố tụng Hình sự, cần chuyển tư duy từ "tiền kiểm" sang "hậu kiểm", mở rộng cơ chế bảo lãnh tài chính thay cho các biện pháp ngăn chặn như tạm giữ, kê biên, tránh gây gián đoạn hoạt động kinh doanh không cần thiết.

PGS, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng - Trưởng bộ môn Luật Hình sự (Trường Đại học Luật TP Hồ Chí Minh).

PGS, TS Nguyễn Thị Ánh Hồng cho rằng, luật hình sự chỉ là "hàng rào ngoài cùng", để nó phát huy hiệu quả, cần phải hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật về quản lý kinh tế. Đồng thời, cần ban hành các văn bản hướng dẫn và án lệ kịp thời để bảo đảm áp dụng pháp luật một cách thống nhất trên toàn quốc.

Về nâng cao năng lực thực thi và vai trò của doanh nghiệp, bên cạnh việc sửa đổi luật, các chuyên gia cũng đề xuất nâng cao năng lực, đạo đức của đội ngũ tiến hành tố tụng và tăng cường kiểm soát quyền lực tư pháp để tránh lạm quyền, truy tố sai.

Đặc biệt, vai trò chủ động của doanh nghiệp cũng được nhấn mạnh. Doanh nghiệp cần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, đầu tư vào quản trị rủi ro pháp lý và hình thành văn hóa sử dụng chuyên gia pháp lý để phòng ngừa rủi ro từ sớm.

"Khi doanh nghiệp không còn nỗi lo về hình sự hóa, họ sẽ mạnh dạn đổi mới và đầu tư. Cải cách pháp luật hình sự, tố tụng hình sự và xây dựng cơ chế hỗ trợ pháp lý toàn diện không chỉ là yêu cầu cấp bách, mà còn là nền tảng chiến lược quốc gia để khai thông dòng chảy phát triển của doanh nghiệp tư nhân", Phó Tổng thư ký VCCI kết luận.

Việc xây dựng một môi trường pháp lý an toàn, minh bạch, trong đó ranh giới giữa vi phạm dân sự, kinh tế và tội phạm hình sự được phân định rõ ràng đang là yêu cầu cấp bách để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển bền vững. Một hành lang pháp lý an toàn, minh bạch không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước mà còn đòi hỏi sự chung tay từ chính cộng đồng doanh nghiệp, hướng tới một môi trường kinh doanh lành mạnh, bình đẳng và bền vững.

Minh Thu

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/doanh-nghiep/de-doanh-nghiep-khong-con-noi-lo-bi-hinh-su-hoa-/20250916093151991