Để kinh tế tuần hoàn thực sự là lời giải cho môi trường Thủ đô

19 giờ trướcBài gốc

Áp lực môi trường ngày càng lớn

Hà Nội chịu tác động nặng nề bởi tốc độ đô thị hóa nhanh, dân số tăng cao khiến lượng chất thải tăng mỗi năm 5 - 10%, từ mức 6.128 tấn/ngày năm 2021 lên khoảng 7.328 tấn/ngày vào năm 2025 và dự lượng 8.061 tấn/ngày vào năm 2030. Rác hữu cơ chiếm tỷ trọng áp đảo (62 - 78%) và plastic chỉ chiếm khoảng 8 - 13 % tổng rác thải sinh hoạt. Nhưng ở bãi tập kết như Nam Sơn, khả năng xử lý cao nhất chỉ dừng ở chế độ chôn lấp. Ngoài ra, phần lớn quá trình phân loại rác vẫn được thực hiện bởi các làng nghề thủ công chưa được quản lý chặt chẽ, dẫn đến hiệu quả thấp. Ô nhiễm nước cũng là vấn đề nhức nhối.

Chuyển đổi phương tiện xanh là một phương thức thúc đẩy kinh tế tuần hoàn bền vững. Ảnh: Nguyễn Quý

Các con sông nội đô như Tô Lịch, Kim Ngưu hay Sét từ lâu đã bị ô nhiễm bởi nước thải sinh hoạt chưa được xử lý triệt để. Bên cạnh đó, khí thải từ giao thông và công nghiệp đang khiến Hà Nội nằm trong nhóm các TP có chất lượng không khí kém, đặc biệt vào những tháng cuối năm. Những thách thức này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống của người dân mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về một mô hình phát triển bền vững hơn. Trong bối cảnh đó, kinh tế tuần hoàn, với nguyên tắc giảm thiểu chất thải, tái sử dụng và tái chế tài nguyên, đang được xem là chìa khóa để giải quyết bài toán môi trường của Hà Nội. PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Phó Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường khẳng định, kinh tế tuần hoàn đã và đang trở thành xu hướng tất yếu, giúp đối phó với khủng hoảng tài nguyên và biến đổi khí hậu và kiến tạo một mô hình phát triển bền vững, bao trùm và hiệu quả.

Nhận rõ được điều này, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn. Điều 142 của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 quy định rõ trách nhiệm của các bên trong thực hiện kinh tế tuần hoàn, từ cơ quan Nhà nước đến cơ sở sản xuất, thương mại. Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 23/1/2025 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035, yêu cầu tích hợp kinh tế tuần hoàn ngay từ giai đoạn lập quy hoạch, thiết kế sản phẩm và sản xuất.

Kinh tế tuần hoàn là cơ hội và động lực quan trọng nhằm cơ cấu lại nền kinh tế, cải thiện năng suất lao động, thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Phát triển kinh tế tuần hoàn sẽ là điều kiện để khai thác hiệu quả các FTA, đặc biệt là các FTA thế hệ mới.

Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Trần Thị Hồng Minh

Tại Hà Nội, Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội XVIII Đảng bộ TP Hà Nội đã xác định rõ định hướng phát triển kinh tế tuần hoàn, coi đây là một trong những trụ cột để xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp. Ý tưởng xây dựng các khu công nghiệp sinh thái, nơi chất thải của ngành này trở thành nguyên liệu cho ngành khác, đang nhận được sự quan tâm lớn. Trong lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là tại các huyện ngoại thành Hà Nội, kinh tế tuần hoàn mở ra cơ hội phát triển nông nghiệp bền vững với mô hình trồng trọt - chăn nuôi khép kín, sử dụng nguồn phế phẩm hữu cơ để sản xuất phân bón hữu cơ. Hà Nội cũng đang tiên phong với kế hoạch thí điểm vùng phát thải thấp từ năm 2025. Theo đó, các phương tiện giao thông trong khu vực này phải đáp ứng tiêu chuẩn phát thải nghiêm ngặt, đồng thời khuyến khích sử dụng xe điện và năng lượng tái tạo...

Giải pháp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Dù nhiều tiềm năng, việc triển khai kinh tế tuần hoàn tại Hà Nội vẫn đối mặt với không ít thách thức. Một trong những rào cản lớn nhất là khung pháp lý chưa đồng bộ. Theo Luật Bảo vệ môi trường hiện hành, nhiều phụ phẩm công nghiệp hay nông nghiệp vẫn bị xem là “rác thải,” gây khó cho DN muốn tái sử dụng chúng làm nguyên liệu. Điều này khiến các DN nhỏ và vừa, vốn chiếm phần lớn tại Hà Nội, gặp trở ngại trong việc áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn. Hạn chế về công nghệ và nguồn vốn cũng là một vấn đề lo ngại. Nhiều DN môi trường tại Hà Nội thiếu nguồn lực để đầu tư vào các công nghệ xử lý chất thải tiên tiến hoặc chuyển đổi sang quy trình sản xuất thân thiện môi trường. Các chuyên gia môi trường đều nhấn mạnh: công nghệ là yếu tố then chốt để kinh tế tuần hoàn thành công. Tuy nhiên, chi phí đầu tư ban đầu cao đang khiến nhiều DN ngần ngại. Bên cạnh đó, nhận thức của người dân và một số DN về kinh tế tuần hoàn vẫn còn hạn chế. Thói quen phân loại rác tại nguồn, tái sử dụng hoặc sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường chưa thực sự phổ biến...

Để kinh tế tuần hoàn thực sự trở thành lời giải cho môi trường Thủ đô, Hà Nội cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp mang tính chiến lược. Trước tiên, việc hoàn thiện khung pháp lý là yếu tố then chốt. Các quy định trong Luật Bảo vệ môi trường cần được sửa đổi để tạo điều kiện cho việc tái sử dụng phụ phẩm giữa các ngành. Ví dụ, phụ phẩm nông nghiệp hay công nghiệp cần được công nhận là nguyên liệu, thay vì bị xem là chất thải. Đầu tư vào công nghệ và cơ sở hạ tầng cũng là một hướng đi quan trọng. Hà Nội cần thúc đẩy phát triển các khu công nghiệp sinh thái, nơi chất thải của một ngành được tái sử dụng làm nguyên liệu cho ngành khác. Đồng thời, việc xây dựng các nhà máy xử lý nước thải tập trung, ứng dụng công nghệ màng lọc hoặc xử lý sinh học, sẽ giúp giải quyết bài toán ô nhiễm nước tại các khu vực đô thị đông dân cư. Ngoài ra, việc mở rộng sử dụng năng lượng tái tạo và phương tiện giao thông xanh trong vùng phát thải thấp cần được ưu tiên, bảo đảm cung cấp đủ năng lượng điện cho các phương tiện chạy điện.

PGS.TS Nguyễn Đình Thọ cho rằng, thúc đẩy kinh tế tuần hoàn cần bắt đầu bằng cải tổ hệ thống chính sách và pháp luật theo hướng đồng bộ, minh bạch. Cùng với đó, cần thúc đẩy đổi mới công nghệ và xây dựng nền tảng dữ liệu vật liệu quốc gia; tái thiết hạ tầng kỹ thuật phục vụ toàn bộ chu trình tuần hoàn; huy động hiệu quả nguồn lực xã hội thông qua hợp tác công tư và cải cách hành chính; thay đổi hành vi tiêu dùng và xây dựng văn hóa sống tuần hoàn trong xã hội; phát triển thị trường tài chính xanh và công cụ kinh tế hỗ trợ tuần hoàn… Bên cạnh đó, nâng cao nhận thức cộng đồng là yếu tố không thể thiếu. Hà Nội nên tổ chức các chiến dịch truyền thông quy mô lớn, khuyến khích người dân tham gia phân loại rác tại nguồn và sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường.

Kinh tế tuần hoàn không chỉ là một giải pháp, mà còn là tầm nhìn để Hà Nội trở thành một đô thị xanh, sạch, đẹp, đáng sống cho các thế hệ hiện tại và tương lai. Hành trình này đòi hỏi sự chung tay của chính quyền, DN và người dân, nhưng nếu thành công, Hà Nội sẽ là minh chứng sống động cho sức mạnh của kinh tế tuần hoàn trong việc bảo vệ môi trường và thúc đẩy phát triển bền vững.

Khái niệm kinh tế tuần hoàn (KTTT) đã được nhắc đến như một lối thoát bền vững. Thay vì mô hình kinh tế tuyến tính "khai thác - sản xuất - tiêu dùng - thải bỏ", KTTT thúc đẩy một vòng lặp khép kín, nơi các sản phẩm, vật liệu được tái sử dụng, tái chế tối đa, giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường về mức gần như bằng không. Đây không chỉ là giải pháp cho môi trường, mà còn là cơ hội tạo ra một ngành kinh tế mới, tạo việc làm và thúc đẩy tăng trưởng xanh.

Quý Nguyễn

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/de-kinh-te-tuan-hoan-thuc-su-la-loi-giai-cho-moi-truong-thu-do.789872.html