Đề nghị làm rõ điều phối giữa Bộ Công an, TAND tối cao, Bộ Quốc phòng khi điều tra đặc biệt hoặc dẫn độ

7 giờ trướcBài gốc

Sáng 23/6, các đại biểu Quốc hội đã họp tại tổ về Dự án Luật tương trợ tư pháp về dân sự, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự. Góp ý về giải thích từ ngữ tại Điều 3, Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, nhiều đại biểu cho rằng, dự thảo luật chưa đưa ra định nghĩa chính thức cho thuật ngữ “vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài”. Việc thiếu khái niệm này có thể dẫn đến sự không thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trong xác định phạm vi áp dụng. Đề nghị bổ sung định nghĩa rõ: vụ án hình sự có yếu tố nước ngoài là vụ án mà hành vi phạm tội, hậu quả, chủ thể thực hiện hoặc nạn nhân có liên quan đến lãnh thổ hoặc pháp luật của quốc gia khác.

Về dự thảo Luật Tương trợ tư pháp về hình sự, bố cục và cách tiếp cận, dự thảo Luật gồm 3 chương, chia theo luồng gửi yêu cầu – nhận yêu cầu – thực hiện tương trợ. Theo đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (đoàn Hà Nội), cách tiếp cận theo tiến trình tố tụng là hợp lý đối với lĩnh vực hình sự. Tuy vậy, nên tách rõ nhóm hoạt động tương trợ có tính chất nghiêm trọng (như chuyển giao người đang thi hành án) thành một chương riêng để tăng tính minh bạch và kiểm soát.

Đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà phát biểu tại tổ.

Cho rằng, định nghĩa “tương trợ tư pháp về hình sự” vẫn còn thiên về miêu tả, đại biểu đề nghị nên làm rõ khái niệm gắn với các giai đoạn tố tụng (điều tra – truy tố – xét xử — thi hành án). Cũng theo đại biểu, Điều 4 về áp dụng pháp luật chưa làm rõ cơ chế xử lý khi điều ước quốc tế và pháp luật Việt Nam có mâu thuẫn. Do đó, cần bổ sung rõ nguyên tắc ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế theo Điều 6 Luật Điều ước quốc tế 2016 và Điều 5 Luật Ban hành Văn bản quy phạm pháp luật. Về vai trò cơ quan trung ương, Điều 16 dự thảo luật quy định Viện kiểm sát nhân dân tối cao là cơ quan trung ương là hợp lý vì phù hợp với vai trò tố tụng.

Tuy nhiên, Điều 18 cần làm rõ hơn cơ chế điều phối giữa Bộ Công an, TAND tối cao, Bộ Quốc phòng khi thực hiện các biện pháp điều tra đặc biệt hoặc dẫn độ. Đại biểu kiến nghị sung khoản 3 Điều 18 yêu cầu Viện KSND tối cao chủ trì họp liên ngành trong các vụ việc phức tạp hoặc có yếu tố an ninh, quốc phòng.

Về các nội dung đặc thù của tương trợ hình sự, Điều 13, 33, 35 liên quan đến hình phạt tử hình và chuyển giao người đang chấp hành án là nội dung nhạy cảm, ảnh hưởng đến chủ quyền, đại biểu cho rằng cần bổ sung điều kiện bổ sung về kiểm soát nhân đạo, tuân thủ Công ước chống tra tấn của Liên hợp quốc và sự đồng ý của người bị chuyển giao…

Đại biểu Nguyễn Thị Yến phát biểu tại phiên họp.

Liên quan đến nội dung trong dự thảo về ngôn ngữ trong tương trợ tư pháp hình sự tại Điều 7, đại biểu Nguyễn Thị Yến (đoàn Bà Rịa – Vũng Tàu) cho rằng, điều luật chưa quy định rõ trách nhiệm của cơ quan lập yêu cầu trong việc xác định đúng ngôn ngữ gửi nước ngoài, có thể dẫn đến yêu cầu bị từ chối do không đúng ngôn ngữ hiệp định. Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc bổ sung quy định hồ sơ yêu cầu phải có bản dịch bằng ngôn ngữ của nước được yêu cầu hoặc theo điều ước quốc tế đã ký kết; đồng thời, hướng dẫn rõ ngôn ngữ ưu tiên sử dụng. Đơn cử, trong một vụ án năm 2020, cơ quan điều tra Việt Nam gửi hồ sơ sang Pháp bằng tiếng Anh, nhưng phía Pháp yêu cầu hồ sơ bằng tiếng Pháp, khiến việc tương trợ bị đình trệ gần 3 tháng.

Liên quan đến nội dung về lập, gửi yêu cầu tương trợ tư pháp tại Điều 20, đại biểu Nguyễn Thị Yến băn khoăn, Dự thảo luật chưa có thời hạn cụ thể để lập và gửi hồ sơ yêu cầu ra nước ngoài, dễ dẫn đến dễ xảy ra chậm trễ trong xử lý các vụ án có yếu tố khẩn cấp. Điển hình là vụ công dân Việt Nam bị sát hại tại Nhật năm 2021. Hồ sơ tương trợ mất hơn 6 tháng mới hoàn thành do không có quy định ràng buộc về thời hạn lập hồ sơ. Do đó, đại biểu đề nghị cân nhắc quy định thời hạn tối đa 10 ngày làm việc để cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện hồ sơ và gửi yêu cầu tương trợ từ thời điểm phát sinh yêu cầu tố tụng...

Góp ý đối với dự án luật này, đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) bày tỏ, cơ bản nhất trí việc bổ sung quy định về xem xét yêu cầu liên quan đến hình phạt tử hình (quy định hiện hành không có). Theo đó, trường hợp nước ngoài yêu cầu Việt Nam không áp dụng hình phạt tử hình hoặc không thi hành hình phạt tử hình để thực hiện yêu cầu tương trợ, Viện KSND tối cao chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan đưa ra một trong các thông báo. Gồm thông báo không áp dụng hình phạt tử hình đối với người có liên quan đến yêu cầu tương trợ nếu người đó thuộc trường hợp không bị kết án tử hình theo quy định tại Bộ luật Hình sự. Thông báo không thi hành hình phạt tử hình đối với người có liên quan đến yêu cầu tương trợ không thuộc trường hợp trên sau khi có ý kiến của Chủ tịch nước trong trường hợp cần thiết.

Trường hợp Việt Nam yêu cầu nước ngoài không thi hành hình phạt tử hình để thực hiện yêu cầu tương trợ, Viện KSND tối cao đề nghị nước ngoài đưa ra cam kết bằng văn bản về nội dung này. Dự luật cũng quy định Viện trưởng Viện KSND tối cao chủ trì, phối hợp với Chánh án TAND tối cao, Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao và thủ trưởng các cơ quan khác có liên quan hướng dẫn chi tiết nội dung này. “Đây là quy định mới, tiến bộ, hoàn toàn phù hợp và cần thiết để triển khai thực hiện” - đại biểu Trần Thị Vân nhấn mạnh.

Các đại biểu thảo luận tại tổ 13.

Góp ý cụ thể các điểu khoản trong dự thảo luật, đại biểu Trần Thị Vân đề nghị cần sắp xếp lại bố cục Điều 16 quy định về Cơ quan trung ương trong tương trợ tư pháp về hình sự ngay sau Điều 8 quy định về Phạm vi tương trợ tư pháp về hình sự, nghĩa là sắp xếp theo thứ tự phạm vi rồi đến thẩm quyền để đảm bảo tính logic, thống nhất và phù hợp.

Về tổ chức cho người ở Việt Nam sang nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ (Điều 33), theo đại biểu Trần Thị Vân, quy định này vẫn còn chung chung khi mới chỉ nêu người Việt Nam sang nước ngoài để hỗ trợ điều tra được bảo đảm “an toàn, điều kiện ăn ở, đi lại tại nước ngoài, số tiền trợ cấp hoặc chi phí có thể được hưởng”. Đại biểu đề nghị ban soạn thảo nghiên cứu, cân nhắc quy định rõ nội dung này, hoặc giao cho Chính phủ quy định chi tiết để đảm bảo quyền lợi của người thực hiện hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ. Cùng với đó đề nghị nghiên cứu bổ sung các quyền của người được đưa sang nước ngoài để hỗ trợ điều tra như: quyền từ chối, quyền im lặng, quyền được trợ giúp pháp lý, quyền thông báo cho nhân thân... để bảo vệ quyền lợi cho người tham gia tương trợ.

Đối với quy định về chuyển giao tạm thời người đang bị tạm giam hoặc đang chấp hành án phạt tù ở Việt Nam sang nước ngoài để hỗ trợ điều tra, cung cấp chứng cứ theo yêu cầu của nước ngoài (Điều 35), đại biểu đề nghị bổ sung quy định cụ thể về thời hạn chuyển giao tạm thời của người bị chuyển giao theo nguyên tắc không được quá thời hạn tạm giam hoặc thời hạn chấp hành án phạt tù của người đó (tương tự như quy định tại Điều 29, Luật Tương trợ tư pháp về dân sự). Bên cạnh đó đề nghị cần quy định rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong việc giám sát, bảo đảm điều kiện giam giữ ở nước ngoài.

Phương Thủy

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/thoi-su/de-nghi-lam-ro-dieu-phoi-giua-bo-cong-an-tand-toi-cao-bo-quoc-phong-khi-dieu-tra-dac-biet-hoac-dan-do-i772471/