Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: thay đổi cách nhìn, thế giới đổi thay

5 giờ trướcBài gốc

Câu 1. (8,0 điểm)

Đọc đoạn văn bản sau và thực hiện các yêu cầu:

Chuyện kể rằng một lần thi sĩ Yoda (Nhật Bản) sáng tác một bài thơ Haiku tuyệt hay, chép lên một mảnh giấy lụa tuyệt đẹp với những nét bút tung hoành như những đường kiếm tuyệt luân:

Con chuồn chuồn ngô
Bứt hai cánh
Quả ớt.

Khi đưa bài thơ - mảnh giấy này cho Basho, một bậc thầy của thơ Haiku thì Yoda rùng mình trước cảnh Basho quay ngược lại mảnh giây, đọc ngược lại bài thơ với một ánh mắt lấp lánh khác thường:

- Ngài đang đọc ngược đấy, Yoda nói.

- Tướng quân à, ngược thế mới thuận, Basho trả lời.

Thấy Yoda vẫn chưa hiểu, Basho liền đọc ngược bài thơ:

Quả ớtChắp hai cánhChuồn chuồn ngô.

Yoda lặng người, chìm vào một rung động đặc biệt từ bài thơ đọc ngược của Basho. Đến khi bừng tỉnh trở lại, muốn tạ ơn Basho thì thấy vị thấy lớn của mình đã ra đi tự lúc nào chẳng hay…

Vẫn chừng ấy chất liệu, nhưng nếu bài thơ của Yoda biến con chuồn chuồn thành quả ớt thì bài thơ đọc ngược của Basho lại biến quả ớt thành con chuồn chuồn. Và rõ ràng là một con chuồn chuồn mất cánh, thành quả ớt không thể bay bằng một quả ớt được chắp vào đôi cánh của chuồn chuồn để bay lên.

Cuộc sống xét cho cùng là thế, vẫn chừng ấy những vận động cơ bản, nhưng tùy theo cách nhìn của mỗi chúng ta mà những vận động ấy hoặc bị xấu xí, đơn điệu hoặc giản lược hóa, hoặc tươi đẹp, thánh thiện, nhân văn hóa.

[…] Đọc ngược một bài thơ, ta sẽ thấy một sự sống tưởng chừng đang mất đi lại là một sự sống sinh sôi, kỳ diệu…

Mà sự sống, xét cho cùng, mỗi người chỉ có một lần sống thôi mà!

(Phan Đăng, 39 câu hỏi dành cho người trẻ, Nhà xuất bản Kim Đồng, Hà Nội, 2021, trang 41-42)

Câu 1. (8,0 điểm)

Từ hình ảnh quả ớt – con chuồn chuồn trong cách đọc bài thơ của Yoda và Basho, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận với chủ đề: thay đổi cách nhìn, thế giới đổi thay.

Câu 2. (12,0 điểm)

Văn bản trên gợi cho anh/chị suy nghĩ gì về sức hấp dẫn của một bài thơ hay?

Gợi ý đáp án nghị luận xã hội

1. Giải thích vấn đề

Cùng một sự vật, hiện tượng nhưng khi thay đổi cách nhìn, ta có thể thấy được những giá trị, vẻ đẹp và ý nghĩa khác biệt.

Hình ảnh "quả ớt – con chuồn chuồn" là ẩn dụ: cái nhìn hạn hẹp có thể khiến sự sống mất đi vẻ đẹp (chuồn chuồn thành quả ớt), còn cái nhìn sáng tạo có thể đem đến sức sống mới (quả ớt thành chuồn chuồn).

2. Bàn luận

Ý nghĩa của việc thay đổi cách nhìn: Giúp ta khám phá vẻ đẹp tiềm ẩn trong những điều tưởng quen thuộc, tầm thường. Mở rộng tư duy, làm giàu trải nghiệm sống, nuôi dưỡng tinh thần sáng tạo. Mang lại sự sống động, niềm vui, hi vọng trong đời sống vốn chỉ có một lần.

Trong khoa học, khi thay đổi cách tiếp cận dẫn tới những phát minh lớn (Newton nhìn quả táo rơi từ đó hình thành nên Định luật vạn vật hấp dẫn).

Trong nghệ thuật, người nghệ sĩ thường tìm ra vẻ đẹp từ góc nhìn khác biệt. Trong đời thường, sự lạc quan, cách nhìn nhận vấn đề từ khía cạnh tích cực giúp con người vững vàng vượt qua thử thách.

Thông điệp: Thế giới vốn đa diện; mỗi người cần học cách nhìn đa chiều, thoát khỏi định kiến, lối mòn. Biết thay đổi cách nhìn, ta không chỉ làm mới bản thân mà còn góp phần làm cho cuộc sống thêm phong phú, nhân văn.

3. Kết luận

Thay đổi cách nhìn là chìa khóa để làm mới thế giới. Mỗi người hãy tập luyện con mắt sáng tạo và trái tim rộng mở để cảm nhận cuộc sống trọn vẹn hơn.

Gợi ý đáp án nghị luận văn học

1. Giải thích vấn đề

Một bài thơ hay là tác phẩm ngắn gọn, súc tích nhưng gợi nên dư ba vô tận. Sức hấp dẫn của bài thơ không chỉ ở ngôn từ mà ở khả năng khơi gợi cảm xúc, đánh thức suy tư, mở ra liên tưởng phong phú.

2. Bàn luận

Sức hấp dẫn của một bài thơ hay thể hiện ở nhiều phương diện:

Ngôn ngữ cô đọng, giàu hình ảnh: mỗi từ ngữ như một mảnh ghép nghệ thuật tinh xảo. Ý nghĩa sâu xa: vượt ra khỏi bề mặt để chạm đến chiều sâu tư tưởng, nhân sinh.

Khả năng gợi mở: tạo dư âm, để người đọc có thể đồng sáng tạo, tìm thấy cảm xúc và ý nghĩa cho riêng mình.

Tính bất ngờ: thơ hay thường đem lại trải nghiệm mới mẻ, khác lạ, làm người đọc rung động, kinh ngạc.

Liên hệ với văn bản: Cùng chất liệu nhưng bài thơ của Basho trở nên "hay" vì nó mở ra sức sống, đem lại hình ảnh chuồn chuồn bay lên, gợi niềm tin và hi vọng. Thơ hay là thơ khiến người đọc không ngừng suy ngẫm và rung động lâu dài.

3. Liên hệ trải nghiệm văn học

"Truyện Kiều" của Nguyễn Du: ngôn từ điêu luyện, hình ảnh gợi cảm, tư tưởng nhân đạo sâu sắc, đe đến sự hấp dẫn cho nhiều thế hệ. Thơ Xuân Diệu: tươi mới, trẻ trung, mang đến cách cảm nhận cuộc sống đầy đam mê. Thơ Hàn Mặc Tử: giàu sáng tạo, kì ảo, mang lại trải nghiệm thẩm mỹ độc đáo.

4. Kết luận

Sức hấp dẫn của một bài thơ hay chính là khả năng làm rung động tâm hồn, mở ra chân trời ý nghĩa. Người đọc không chỉ tìm thấy nghệ thuật mà còn tìm thấy chính mình trong những vần thơ.

(Đáp án chỉ mang tính tham khảo)

Ly Hương

Nguồn Công dân & Khuyến học : https://congdankhuyenhoc.vn/de-thi-hoc-sinh-gioi-ngu-van-thay-doi-cach-nhin-the-gioi-doi-thay-179250926100503165.htm