Để thủ phủ cà phê Việt Nam vươn tầm thế giới

4 giờ trướcBài gốc

Theo dữ liệu từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) và Tổ chức Cà phê Quốc tế (ICO), sản lượng cà phê toàn cầu đang ở mức tăng nhẹ so với các năm trước, nhưng vẫn chịu ảnh hưởng từ các yếu tố thời tiết và biến đổi khí hậu.

Diện tích trồng cà phê toàn cầu niên vụ 2024/2025 không có sự thay đổi lớn so với các niên vụ trước, ước tính khoảng 10,5 triệu hecta.

Diện tích này bao gồm cả diện kiến thiết cơ bản và diện tích thu hoạch, với khoảng 92 - 95% diện tích thu hoạch.

Diện tích ổn định nhờ sự mở rộng nhẹ ở một số quốc gia như Indonesia và Uganda, bù đắp cho sự thu hẹp ở một số quốc gia Nam Mỹ do bị hạn hán nghiêm trọng.

Hoa cà phê với sắc trắng tinh khôi và hương thơm dịu dàng

Tổng sản lượng toàn cầu niên vụ 2024/2025 khoảng 174,4 triệu bao (mỗi bao 60 kg), tương đương hơn 10,46 triệu tấn.

Con số này giảm nhẹ 500.000 bao so với ước tính tháng 12/2024, chủ yếu do hạn hán kéo dài ở Brazil ảnh hưởng nghiêm trọng đến giống cà phê Arabica.

Vườn cà phê chín đỏ

Sản lượng toàn cầu được phân theo giống cà phê. Theo đó, Arabica khoảng 90 - 95 triệu bao, chiếm khoảng 55% tổng sản lượng. Brazil là nước dẫn đầu với 40% triệu bao, nhưng giảm so với năm trước do thời tiết khắc nghiệt và dự báo còn gặp nhiều khó khăn niên vụ 2025/2026.

Robusta khoảng 80 - 85 triệu bao, chiếm 45%. Việt Nam dẫn đầu với hơn 31,5 triệu bao, tăng nhờ điều kiện thời tiết thuận lợi hơn.

Việt Nam là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 trên thế giới

Sản lượng tăng khoảng 4% so với năm 2023/2024 (khoảng 171 triệu bao), nhờ phục hồi ở Colombia và Ethiopia, nhưng vẫn thấp hơn đỉnh điểm 178 triệu bao của năm 2022/2023.

Từ những hạt cà phê chín mọng trên cây đến ly cà phê đậm đà – Hành trình khẳng định thương hiệu cà phê Việt

Dự báo mùa vụ 2025/2026, ước tính sản lượng khoảng 174 - 176 triệu bao, với xu hướng ổn định hoặc tăng nhẹ nếu thời tiết cải thiện.

Tuy nhiên, giá cà phê Arabica có thể vẫn cao (trên 4 USD/pound) do lo ngại hạn hán kéo dài ở Nam Mỹ.

Qua nghiên cứu nhiều tài liệu cho thấy, tính đến năm 2024, có 10 quốc gia sản xuất lớn nhất, chiếm hơn 80% sản lượng cà phê toàn cầu.

Brazil và Việt Nam chiếm hơn 56% sản lượng toàn cầu; trong đó, Brazil tập trung Arabica và Việt Nam dẫn đầu Robusta.

Những cánh đồng bạt ngàn cà phê ở Brazil

Diện tích trồng cà phê Việt Nam trong niên vụ 2023 - 2024 đạt khoảng 710.000 ha. Các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ là vùng trồng cà phê chủ lực, chiếm hơn 92,4% diện tích và 95% sản lượng cả nước.

Sắc đỏ mùa cà phê chín. Ảnh minh họa

Nổi bật là các tỉnh: Lâm Đồng 327.000 ha, Đắk Lắk 213.000 ha, Gia Lai 107.000 ha và Quảng Ngãi 17.000 ha. Trong đó, Lâm Đồng chiếm 45% diện tích cả nước, nhưng chiếm 58% sản lượng với trên 1,0 triệu tấn.

Các công đoạn thu hái và chế biến cà phê. Ảnh: Chính Thành - Hồng Thắm

Năng suất cà phê Lâm Đồng cao nhất cả nước nhờ ứng dụng khoa học công nghệ, đột phá chuyển đổi giống cà phê mới và tái canh cà phê; trong đó, khu vực Đà Lạt nổi tiếng với cà phê Arabica chất lượng cao: Bourbon, Moka…

Thu hoạch cà phê ở Lâm Đồng

Năm 2024, xuất khẩu cà phê Việt Nam đạt kỷ lục mới với kim ngạch ước tính 5,6 tỷ USD, tăng 32,5% so với năm 2023 (4,24 tỷ USD), dù khối lượng xuất khẩu giảm 17,2% (đạt khoảng 1,34 triệu tấn), giá trị tăng mạnh nhờ giá xuất khẩu cao kỷ lục.

Nghiên cứu các báo cáo về cà phê quốc tế, thực tiễn sản xuất cà phê ở Việt Nam và tỉnh Lâm Đồng, cần có những giải pháp cơ bản để thủ phủ cà phê Việt Nam - Lâm Đồng vươn tầm quốc tế.

Nông dân Lâm Đồng thu hái cà phê

Các giải pháp này tập trung vào việc nâng cao năng suất, bảo vệ môi trường, tăng thu nhập cho nông dân và ứng phó với thách thức toàn cầu như biến đổi khí hậu và quy định xuất khẩu (EUDR của EU):

Tập trung vào việc sử dụng công nghệ và kỹ thuật canh tác tiên tiến để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, như hạn hán, mưa bất thường và nhiệt độ tăng cao, vốn ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất cà phê Việt Nam nói chung và Lâm Đồng nói riêng.

Canh tác thông minh giúp giảm chi phí sản xuất lên đến 20 - 30% và tăng năng suất 10 - 15% bằng cách tối ưu hóa nguồn lực.

Hệ thống tưới cho cây cà phê trong mùa khô hạn

Các bước thực hiện bao gồm: Sử dụng hệ thống tưới tiêu tiết kiệm nước (như tưới nhỏ giọt kết hợp cảm biến IoT) để đối phó với ElNinõ; áp dụng giống cà phê kháng bệnh lỡ cổ rễ và rỉ sắt, trồng xen cây che bóng (như muồng đen, cây ăn quả, cây Mắc ca..) để giảm mất nước và cải thiện vi khí hậu vào mùa khô; theo dõi thời tiết qua ứng dụng di động và dữ liệu vệ tinh để dự báo và chăm sóc vườn cà phê hiệu quả.

Tái canh nhằm thay thế cây già cỗi bằng giống mới, giúp duy trì diện tích ổn định khoảng 319.000 ha và tăng năng suất từ 3,0 lên 3,5-3,6 tấn/ha đến năm 2028.

Giải pháp này giải quyết vấn đề suy thoái đất và dịch hại.

Vườn ươm giống cà phê

Các bước cụ thể: Chọn giống chất lượng tốt, kết hợp ghép cải tạo để kháng sâu bệnh như rệp sáp và tuyến trùng; nhân rộng các mô hình trình tái canh, với kỹ thuật trồng xen và luân canh để bảo vệ đất; hỗ trợ tài chính qua quỹ tái canh (khoảng 100 - 150 triệu đồng/ha) và giám sát qua hệ thống GIS để đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn bền vững theo quy trình GAM.

Lâm Đồng là vùng cao nguyên dễ bị xói mòn đất và thiếu nước, giải pháp này nhấn mạnh bảo tồn tài nguyên để duy trì sản xuất lâu dài.

Đến năm 2030, mục tiêu bao phủ 60% diện tích bằng hệ thống quản lý bền vững.

Hồ nước nhân tạo. Ảnh minh họa

Các bước tiến hành: Tiếp tục thực hiện dự án hồ chứa nước nhỏ và hệ thống tưới tiết kiệm, kết hợp trồng cây che phủ đất để giảm xói mòn 20 - 25%; áp dụng phân bón hữu cơ và kiểm soát hóa chất để tránh ô nhiễm nguồn nước, với kiểm tra định kỳ chất lượng đất.

Triển khai chương trình phục hồi đất thoái hóa qua trồng cây họ đậu và vi sinh vật, hỗ trợ bởi dự án quốc tế như IDH; triển khai diện rộng quy trình canh tác GAM nhằm nâng cao chất lượng cà phê và tuân thủ theo quy định xuất khẩu (EUDR của EU).

Nông dân bón phân chăm sóc cây cà phê nhằm nâng cao năng suất và chất lượng

Xây dựng chuỗi cung ứng từ nông trại đến thị trường để tăng giá trị xuất khẩu, đạt 8-10 tỷ USD/năm cho cà phê Việt Nam, với Lâm Đồng đóng góp 50%. Giải pháp tập trung vào chứng nhận UTZ/4C/Rainforest và tuân thủ EUDR để tránh rủi ro bị loại khỏi thị trường EU, chứng nhận ESG.

Các giai đoạn chế biến hạt cà phê từ quả tươi đến hạt rang thành phẩm

Các bước tiến hành: Tổ chức mô hình liên kết nhóm hộ nông dân/ HTX với doanh nghiệp chế biến kinh doanh cà phê lớn để xây dựng chuỗi khép kín, bao gồm truy xuất nguồn gốc qua blockchain; đầu tư chế biến sâu (rang xay, cà phê đặc sản Arabica) để tăng giá trị 20 - 30%; hỗ trợ diện tích cà phê đạt chứng nhận quy trình canh tác GAM, chứng nhận ESG.

Bốc xếp hàng cà phê xuất khẩu tại cảng

Đào tạo nhằm trang bị kiến thức cho hơn 400.000 hộ nông dân tại Lâm Đồng về sản xuất bền vững, giảm phụ thuộc vào hóa chất. Đến năm 2030, mục tiêu đào tạo 80% nông dân qua các khóa học.

Hội thảo tổng kết Dự án Phát triển sản xuất cà phê bền vững tại Lâm Đồng

Các bước tiến hành: Tổ chức hội thảo và mô hình trình diễn về quản lý dịch hại tổng hợp (IPM) và sử dụng vật tư trách nhiệm; hợp tác với Vicofa và các tổ chức quốc tế để cung cấp tài liệu và ứng dụng di động; xây dựng mạng lưới hợp tác xã để chia sẻ kinh nghiệm sản xuất cà phê bền vững.

Việc áp dụng quy trình kỹ thuật tiên tiến vào việc trồng, chăm sóc giúp cà phê đạt năng suất cao

Tập trung giảm tác động môi trường từ sản xuất cà phê, như ô nhiễm từ vỏ cà phê và hóa chất. Mục tiêu đến năm 2030 là tái chế 80% chất thải thành phân hữu cơ.

Phát triển bền vững và tuần hoàn trong ngành cà phê

Các bước thực hiện: Xây dựng nhà máy xử lý chất thải tại các xã trọng điểm cà phê, chuyển vỏ cà phê thành biogas hoặc phân bón hữu cơ vi sinh; áp dụng nông nghiệp hữu cơ trên 100.000 ha, giảm khí thải carbon 20%; giám sát rừng và đa dạng sinh học qua chương trình EUDR, trồng cây che bóng để bảo vệ hệ sinh thái.

Ví dụ, dự án cà phê cảnh quan tại Lâm Đồng đã góp phần bảo vệ môi trường và tăng thu nhập từ sản phẩm phụ; cần chính sách khuyến khích để nông dân tham gia cà phê cảnh quan.

Tăng cường hợp tác để tiếp cận công nghệ và thị trường, chú trọng sản xuất bền vững theo quy trình GAM.

Quả cà phê ở các giai đoạn chín khác nhau, thể hiện quá trình phát triển trước thu hoạch

Các bước: Hợp tác với tổ chức như IDH, USAID và doanh nghiệp quốc tế để tài trợ dự án; các bộ, ngành Trung ương và UBND tỉnh Lâm Đồng ban hành chính sách hỗ trợ tín dụng ưu đãi tái canh cà phê, hổ trợ biến đổi khí hậu; xây dựng kế hoạch dài hạn với mục tiêu net zero, tích hợp vào chiến lược quốc gia.

Tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp sản xuất cà phê quy mô lớn, có uy tín thị trường toàn cầu làm sứ mệnh cho ngành cà phê Việt Nam với các quốc gia trồng cà phê.

Đồi cà phê xanh bạt ngàn

Xây dựng Liên minh Cà phê toàn cầu với tầm nhìn chiến lược theo các nội dung cơ bản: Dự báo cà phê toàn cầu đến năm 2050; cam kết sản xuất cà phê có trách nhiệm; sản xuất cà phê theo quy trình GAM, tuân thủ quy định EUDR; minh bạch thương mại cà phê toàn cầu; sản xuất cà phê theo tiêu chí ESG; sản xuất cà phê thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế.