Bộ Công Thương đang lấy ý kiến dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 57/2025 quy định cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa đơn vị phát điện năng lượng tái tạo và khách hàng sử dụng điện lớn, Nghị định 58/2025 về phát triển điện năng lượng tái tạo, năng lượng mới.
Dự thảo lần này đưa ra nhiều quy định mới đối với điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ và cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa nhà máy điện và khách hàng sử dụng điện lớn. Trong đó, dự thảo điều chỉnh quy trình thủ tục khi người dân lắp điện mặt trời mái nhà. Cụ thể:
Trường hợp không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, các cá nhân, tổ chức chỉ cần thông báo tới UBND cấp xã để địa phương ghi nhận. Trường hợp có đấu nối với hệ thống điện quốc gia (kể cả chỉ tự tiêu, không bán điện dư) vẫn phải gửi thông báo qua UBND cấp xã, UBND xã sẽ chuyển tiếp cho đơn vị điện lực để phối hợp theo dõi, điều độ khi cần. Điều này đồng nghĩa với việc thay vì thông báo trực tiếp cho ngành điện lực như trước, nay người dân thông báo cho UBND cấp xã.
Người dân khi lắp điện mặt trời mái nhà trong trường hợp có đấu nối với hệ thống điện quốc gia sẽ phải gửi thông báo qua UBND cấp xã.
Trước đó, theo Nghị định 58, để lắp đặt điện mặt trời mái nhà trong trường hợp không đấu nối với hệ thống điện quốc gia, tổ chức, cá nhân cần thông báo cho đơn vị điện lực tại địa phương về công suất và địa điểm lắp đặt hệ thống.
Với điện mặt trời mái nhà có đấu nối với hệ thống điện quốc gia, trường hợp, có nhu cầu bán điện dư, chủ đầu tư nộp hồ sơ, sau đó đơn vị điện lực sẽ kiểm tra, nếu đạt yêu cầu sẽ phối hợp nghiệm thu hệ thống. Trường hợp có nhu cầu bán điện dư cho công ty điện lực, thì ngoài việc nộp hồ sơ, chủ đầu tư cần phối hợp với điện lực nghiệm thu hệ thống đo đếm, thu thập dữ liệu từ xa và giám sát điều khiển…
Tại dự thảo Bộ Công Thương đang lấy ý kiến, hệ thống có công suất bộ chuyển đổi điện (inverter) dưới 1 kW sẽ được miễn hoàn toàn thủ tục thông báo, đây là ngưỡng tối thiểu dành cho hộ gia đình lắp ở quy mô siêu nhỏ.
Dự thảo lần này cũng đề xuất cho phép điện mặt trời mái nhà tự sản xuất - tự tiêu thụ được bán phần điện dư, nhưng quy định không được vượt quá 50% sản lượng phát theo bức xạ, tính tại bộ chuyển đổi điện, kể cả điện đã lưu trữ. Nếu bán điện dư, các tổ chức, cá nhân phải xin giấy chứng nhận đăng ký phát triển từ Sở Công Thương. Nếu chỉ tự phát tự tiêu, không bán ra, chỉ cần thông báo, không phải xin giấy phép, nhưng vẫn sẽ chịu giám sát kỹ thuật khi cần thiết.
Một điểm đáng chú ý khác là dự thảo bắt đầu chuẩn hóa hạ tầng kỹ thuật, lần đầu đưa vào khái niệm “thiết bị bật tắt chống phát điện ngược lên lưới”. Tức hệ thống điện mặt trời mái nhà sẽ không được tự đẩy điện lên lưới khi ngành điện không yêu cầu, và phải kết nối được với hệ thống giám sát - thu thập dữ liệu từ xa. Đây là thay đổi căn bản so với giai đoạn 2019-2022, khi loại hình này gần như không nằm trong tầm kiểm soát điều độ của hệ thống điện quốc gia.
Ngoài ra, thảo sửa đổi Nghị định 57 cũng mở rộng đáng kể đối tượng được tham gia cơ chế mua bán điện trực tiếp. Không chỉ doanh nghiệp sản xuất lớn như trước, mà lần đầu cho phép các trung tâm dữ liệu (data center) - nhóm tiêu thụ điện rất lớn và có yêu cầu cao về nguồn điện xanh cũng được tham gia. Các đơn vị bán lẻ điện trong khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao cũng được đứng ra mua - bán điện tái tạo trực tiếp thay cho từng doanh nghiệp thuê hạ tầng.
Đặc biệt, cơ chế mua bán điện trực tiếp qua lưới riêng sẽ không còn bị ràng buộc bởi khung giá phát điện như trước. Giá sẽ do hai bên tự thỏa thuận theo nguyên tắc thị trường. Dự thảo đề xuất làm rõ công thức thanh toán và trách nhiệm khi chênh lệch sản lượng cam kết. Nếu doanh nghiệp dùng vượt quá sản lượng đã cam kết với nguồn năng lượng tái tạo, phần vượt buộc phải mua theo giá bán lẻ điện thông thường từ EVN. Điều này hạn chế tình trạng“trá hình 100% điện xanh” theo cách khai báo giấy như trước.
Dương Hưng