Đề xuất cơ chế gỡ vướng trong đầu tư lĩnh vực dầu khí và hạ tầng năng lượng

2 giờ trướcBài gốc

Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên trình bày Tờ trình tại Phiên họp

Trình bày Tờ trình, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, thực tiễn triển khai Quy hoạch điện còn nhiều bất cập do thiếu cơ chế điều chỉnh linh hoạt. Nhiều dự án điện lực chậm tiến độ vì quy trình điều chỉnh phức tạp, không theo kịp nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Dự thảo Nghị quyết vì vậy đề xuất một loạt cơ chế đặc thù: Cho phép điều chỉnh linh hoạt quy hoạch, bổ sung trạm biến áp, đường dây, phương án đấu nối theo đề xuất của địa phương; Các dự án đã có trong Quy hoạch điện quốc gia sẽ không phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, trừ các dự án thuộc thẩm quyền Quốc hội, lưới điện trung - hạ áp, dự án khẩn cấp và điện gió ngoài khơi; UBND cấp tỉnh được giao quyền quyết định chỉ định doanh nghiệp 100% vốn nhà nước thực hiện các dự án truyền tải điện.

Đáng chú ý, dự thảo đề xuất ưu tiên vốn ngân sách, tăng vốn điều lệ cho Công ty TNHH MTV Vận hành Hệ thống điện và Thị trường điện Quốc gia (NSMO), đơn vị mới thành lập năm 2024, nhằm triển khai các dự án hạ tầng quan trọng phục vụ vận hành hệ thống điện và thị trường điện.

Dự thảo cũng đưa ra cơ chế lựa chọn nhà đầu tư không qua đấu thầu, đấu giá quyền sử dụng đất trong một số trường hợp đặc thù để rút ngắn thời gian thực hiện các dự án cấp bách.

Dự án Nghị quyết của Quốc hội bổ sung quy định cách thức xác định vị trí dự án và tăng ưu đãi đối với dự án điện gió ngoài khơi (Ảnh minh họa)

Một vấn đề được nêu trong dự thảo Nghị quyết là về điện gió ngoài khơi, quy định cụ thể về xử lý chi phí khảo sát, lập đề xuất chủ trương đầu tư; quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư của UBND tỉnh trên cơ sở điểm gom công suất. Bộ Công Thương có thẩm quyền trong việc công bố diện tích khảo sát, diện tích sử dụng cơ sở. Đồng thời thiết lập cơ chế giao nhiệm vụ cho một số doanh nghiệp lớn nhà nước, doanh nghiệp Việt có uy tín, thực lực thực hiện nhiệm vụ phát triển điện gió ngoài khơi quy mô lớn, gắn với bảo đảm quốc phòng an ninh. Dự thảo cũng bổ sung quy định cách thức xác định vị trí dự án và tăng ưu đãi đối với dự án điện gió ngoài khơi.

Dự thảo Nghị quyết còn quy định cơ chế nhằm thúc đẩy mua bán điện trực tiếp theo tinh thần Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị, bao gồm: mở rộng đối tượng cho phép đơn vị bán lẻ điện bình quân tại khu công nghiệp, khu kinh tế và quy định giá mua bán điện do các bên tự đàm phán, thỏa thuận.

Đối với lĩnh vực dầu khí và than, các dự án thuộc danh mục công trình dầu khí quan trọng, cấp bách của quốc gia và các dự án than quan trọng ưu tiên đầu tư sẽ không phải thực hiện thủ tục chấp thuận đầu tư, chủ trương đầu tư, ngoại trừ dự án thuộc thẩm quyền quyết định, chấp thuận của Quốc hội hoặc sử dụng nguồn vốn đầu tư công. Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất cơ chế chính sách để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc tại Luật Dự trữ quốc gia đối với dự trữ quốc gia xăng dầu, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác này.

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi tán thành việc ban hành Nghị quyết theo thủ tục rút gọn, nhưng nhấn mạnh cần làm rõ cơ chế kiểm soát, tránh hợp thức hóa sai phạm hoặc tạo khoảng trống pháp lý.

Ủy ban đề nghị cơ quan soạn thảo bám sát các quy định về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng (Quy định 178, 189), đồng thời phân định rõ các nội dung cần quy định ngay tại Nghị quyết và các nội dung nên đưa vào các luật đang sửa đổi trong giai đoạn 2026-2030.

Một loạt chính sách vượt khung pháp luật hiện hành, như bảo lãnh Chính phủ, bảo lãnh ngoại hối, thời hạn BOT, lựa chọn nhà đầu tư, thanh toán bằng USD… được yêu cầu phải giải trình đầy đủ và báo cáo Bộ Chính trị trước khi trình Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu ý kiến về dự án Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030

Cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết, điểm đầu tiên được Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cùng Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng quan tâm là tên gọi và mục tiêu của Nghị quyết.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị Nghị quyết nên tập trung vào cơ chế chính sách phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030 theo đúng tinh thần Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị. Các nội dung tháo gỡ khó khăn vướng mắc có thể quy định trong nội hàm, nhưng tên gọi không nên đặt nặng vào việc tháo gỡ, đặc biệt khi các vấn đề vướng mắc trước đó đã có kết luận của Bộ Chính trị.

Một điểm đáng chú ý là sự thiếu đồng bộ giữa dự thảo Nghị quyết và các dự án luật đang trình. Ví dụ, theo Chủ nhiệm Hoàng Thanh Tùng, Điều 6 và 19 của dự thảo vẫn giữ quy định thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư của Quốc hội đối với một số dự án điện lực, trong khi dự thảo Luật Đầu tư mới đã bỏ quy định này. Nếu giữ nguyên sẽ gây xung đột pháp lý.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ chỉ đạo rà soát toàn bộ dự thảo theo các luật liên quan như Luật Quy hoạch, Luật Đầu tư… để đảm bảo tính khả thi và thống nhất.

Cũng tại cuộc họp, một loạt nội dung được Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu làm rõ, gồm: Cơ chế áp dụng pháp luật nước ngoài trong hợp đồng BOT điện; Cơ chế thế chấp quyền sử dụng đất tại tổ chức tài chính quốc tế - vấn đề pháp luật đất đai hiện hành chưa cho phép; Cơ chế bảo lãnh Chính phủ, đặc biệt với dự án LNG và các nhà máy điện khí sử dụng nguồn nhập khẩu; Quy định về giá điện hợp đồng tính bằng USD và cơ chế bảo lãnh chuyển đổi ngoại tệ; Cấp sản lượng điện hợp đồng tối thiểu dài hạn cho điện gió ngoài khơi.

Các ý kiến nhấn mạnh, đây là chính sách lớn, liên quan trực tiếp đến an ninh năng lượng và an toàn tài chính quốc gia, cần đánh giá tác động kỹ lưỡng và xin ý kiến cấp có thẩm quyền.

Đa số ý kiến đều đồng tình với chủ trương ban hành Nghị quyết nhằm tạo đột phá cho phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030. Tuy nhiên, các Ủy ban của Quốc hội yêu cầu cơ quan soạn thảo rà soát toàn diện, làm rõ cơ sở chính trị - pháp lý, bảo đảm tính đồng bộ với hệ thống pháp luật và tránh rủi ro phát sinh.

Huy Tùng