Dự thảo luật đề xuất bổ sung quy định về mô hình "Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động".
Theo dự thảo, trường hợp Việt Nam chưa đặt trụ sở cơ quan đại diện ở nước ngoài và trên cơ sở thỏa thuận với nước tiếp nhận, Nhà nước bổ nhiệm chức danh "Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động" để phụ trách và chịu trách nhiệm thúc đẩy quan hệ giữa Việt Nam với quốc gia liên quan.
Quy trình bổ nhiệm chức danh này được thực hiện tương tự quy trình bổ nhiệm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền theo pháp luật về cơ quan đại diện.
Đây là mô hình linh hoạt, đã được một số quốc gia áp dụng, cho phép Việt Nam mở rộng sự hiện diện đối ngoại, không phát sinh thêm chi phí cố định, phù hợp với định hướng phấn đấu mở rộng mạng lưới cơ quan đại diện lên khoảng 150 quốc gia.
Pháp luật hiện hành chưa quy định về các chức danh này. Tuy nhiên, trên thực tiễn quốc tế, nhiều nước đã áp dụng chức danh Đại sứ lưu động (có hơn 40 Đại sứ lưu động) như Maldives, Singapore...
Chủ tịch nước Lương Cường trao quyết định phong hàm đại sứ và bổ nhiệm các trưởng cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài hồi tháng 10. Ảnh: TTXVN
Đại sứ lưu động có đầy đủ chức năng, nhiệm vụ và hưởng đầy đủ các quyền tương tự như Đại sứ đặc mệnh toàn quyền tại sở tại. Cán bộ ngoại giao được bổ nhiệm vẫn công tác trong nước và thực hiện nhiệm vụ Đại sứ đặc mệnh toàn quyền, có mặt tại nước tiếp nhận trong các dịp quan trọng.
Bộ Ngoại giao đánh giá, so với mô hình Đại sứ kiêm nhiệm đang được áp dụng, mô hình Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động tương đồng về hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước do không phát sinh biên chế, không tốn chi phí mua, thuê trụ sở làm việc, mua sắm trang thiết bị và tiết kiệm được ngân sách chi trả chế độ cho cán bộ ngoại giao thường trú.
Bên cạnh đó, mô hình Đại sứ đặc mệnh toàn quyền lưu động còn giúp giảm tải khối lượng công việc, tạo điều kiện cho Đại sứ quán (kiêm nhiệm) tập trung nguồn lực thúc đẩy quan hệ song phương với địa bàn nơi đóng trụ sở - đối tác được xác định có tầm quan trọng cao hơn trong chính sách đối ngoại.
Mô hình này còn giúp hạn chế phát sinh các tình huống nhạy cảm, phức tạp trong trường hợp quốc gia nơi Đại sứ quán đóng trụ sở có mâu thuẫn với quốc gia mà Đại sứ quán kiêm nhiệm hoặc địa bàn kiêm nhiệm đang là khu vực có xung đột lợi ích giữa nhiều nước.
Dự thảo cũng đề xuất bổ sung hàng loạt thẩm quyền cho Bộ trưởng Ngoại giao.
Cụ thể, Bộ trưởng Ngoại giao được quyết định việc kéo dài nhiệm kỳ công tác của đại sứ; quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Lãnh sự danh dự Việt Nam ở nước ngoài; quyết định việc xác lập, mở rộng, thu hẹp khu vực lãnh sự của cơ quan đại diện lãnh sự của Việt Nam ở nước ngoài. Theo quy định hiện hành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định và Chủ tịch nước bổ nhiệm, miễn nhiệm; quyết định cử, triệu hồi người đứng đầu cơ quan đại diện là đại sứ.
Bộ trưởng Ngoại giao cũng được bổ sung thẩm quyền triệu hồi, rút ngắn nhiệm kỳ của trưởng cơ quan đại diện của Bộ trưởng Ngoại giao theo hướng Chủ tịch nước ủy quyền cho Bộ trưởng Ngoại giao.
Đề xuất tăng chế độ cho cán bộ làm việc tại cơ quan đại diện và thân nhân
Dự thảo luật bổ sung nhiều chế độ, chính sách đối với thành viên cơ quan đại diện và thân nhân.
Cụ thể, Bộ Ngoại giao đề xuất điều chỉnh mức mua bảo hiểm y tế (BHYT) theo 2 phương án. Phương án 1 là khoán định mức mua BHYT để thành viên cơ quan đại diện chủ động chọn mua (thanh toán trên cơ sở thực chi và không quá mức khoán). Phương án 2 là Nhà nước bảo đảm định mức BHYT tương đương với nước sở tại.
Bộ Ngoại giao cho biết qua rà soát, hiện nay định mức mua BHYT là 500 USD/người/năm, tổng chi là 1,3 triệu USD. Như vậy, nếu tăng mức khoán định mức BHYT lên 1.000 USD/người/năm thì ngân sách cần chi thêm 1,3 triệu USD (khoảng 33 tỷ đồng).
Dự thảo cũng bổ sung chế độ phụ cấp dịch bệnh đối với một số địa bàn; với một số dịch bệnh nguy hiểm có chính sách hỗ trợ chi phí đi lại, điều trị tại Việt Nam hoặc nước thứ ba; thực hiện chế độ phụ cấp kiêm nhiệm đối với một số địa bàn kiêm nhiệm.
Dự thảo luật nêu rõ Nhà nước khuyến khích và có chính sách hỗ trợ kinh phí từ ngân sách nhà nước để đào tạo, bồi dưỡng cho thành viên cơ quan đại diện về ngoại ngữ, nhất là ngoại ngữ hiếm và kiến thức chuyên ngành đối ngoại, hội nhập quốc tế trước và trong thời gian công tác nhiệm kỳ.
Đáng chú ý, đối với con chưa thành niên đi theo thành viên cơ quan đại diện, dự thảo luật cho phép được “bảo đảm” thay vì “hỗ trợ một phần” học phí tại quốc gia tiếp nhận và chi phí mua bảo hiểm khám bệnh, chữa bệnh; được hưởng chế độ vé máy bay tương tự như đối với vợ hoặc chồng thành viên cơ quan đại diện.
Các khoản phụ cấp, trợ cấp, sinh hoạt phí của thành viên cơ quan Việt Nam ở nước ngoài và vợ hoặc chồng đi theo thuộc đối tượng được miễn thuế thu nhập cá nhân. Mức sinh hoạt phí cơ sở được tự động điều chỉnh tăng 5% mỗi năm.
Trần Thường