Đề xuất giải pháp tháo gỡ tình trạng nhiều xã, phường thiếu cán bộ chuyên môn về giáo dục

3 giờ trướcBài gốc

Sau một thời gian triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo nhiều địa phương chỉ ra những khó khăn, bất cập khi nhiều xã phương công chức phụ trách giáo dục không có chuyên môn hoặc chưa từng làm về giáo dục.

Theo một số chuyên gia đã đến lúc cần trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các nhà trường, đồng thời đẩy mạnh công tác đào tạo chuyên môn cho cán bộ cấp xã.

Nên trao quyền tự chủ nhiều hơn cho nhà trường

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết tình trạng thiếu cán bộ có chuyên môn về giáo dục tại xã, phường là điều hoàn toàn dễ hiểu và đã được chỉ ra từ khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Để giảm tải áp lực, cần đổi mới mô hình và phương thức quản trị giáo dục, tăng cường trao quyền tự chủ cho nhà trường và đào tạo nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ.

Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh - nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo). Ảnh: NVCC

“Cần trao quyền tự chủ thực chất hơn cho nhà trường - không chỉ về chuyên môn, tài chính, nhân sự mà còn cần cho phép nhà trường chủ động tổ chức hoạt động phù hợp với bối cảnh địa phương. Khi đó, vai trò của cấp xã sẽ chuyển từ điều hành sang hỗ trợ, kết nối và giám sát.

Khi được trao quyền, chính hiệu trưởng và đội ngũ nhà trường sẽ phát huy năng lực quản trị - điều vốn bị hành chính hóa trong mô hình cũ”, vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, theo Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh, địa phương cần hình thành các nhóm tư vấn hoặc hội đồng tư vấn gồm các cán bộ đã nghỉ hưu có kinh nghiệm trong lĩnh vực giáo dục.

Lực lượng này có thể tham gia giám sát, kiểm tra các hoạt động như chi tiêu, xây dựng cơ bản, hoặc các vấn đề liên quan đến quản lý trường học. Mô hình giám sát cộng đồng vốn đã tồn tại rất hiệu quả trong truyền thống - hoàn toàn có thể áp dụng trở lại trong quản lý giáo dục hiện nay.

Cũng theo nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ Giáo dục và Đào tạo), về lâu về dài phải coi tự chủ giáo dục là giải pháp căn cốt. Nhà trường cần được giao quyền nhiều hơn để tự chịu trách nhiệm, còn các địa phương phải tập trung đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu.

Cần xây dựng cộng đồng học tập giữa các nhà trường, các địa bàn để chia sẻ kinh nghiệm và giải quyết bài toán thực tế, tránh lối điều hành thuần túy bằng văn bản hành chính.

Các chương trình tập huấn phải thiết kế theo hướng thực hành, thực tế, giải quyết trực tiếp tình huống công việc thay vì chỉ nghe giảng lý thuyết.

Ngoài ra, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh cho rằng việc ứng dụng công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp giảm đáng kể áp lực quản lý và nhân sự. Bộ Nội vụ và Bộ Giáo dục và Đào tạo cần xây dựng các bộ công cụ, chatbot hoặc hệ thống AI để trả lời những tình huống quản lý giáo dục thường gặp.

“Chỉ cần đưa vào hệ thống hàng trăm tình huống thực tế, AI có thể cung cấp ngay phương án xử lý, từ đó giúp cán bộ cấp xã làm việc hiệu quả hơn. Tương tự, giáo viên có thể sử dụng AI để hỗ trợ soạn bài, thiết kế hoạt động, đặt câu hỏi… Qua đó, công nghệ sẽ trở thành công cụ thiết thực giúp giảm tải công việc và nâng cao năng lực đội ngũ.

Ví dụ, khi áp dụng chuyển đổi số hay ứng dụng công nghệ, hoàn toàn có thể xây dựng các nhóm hỗ trợ hoặc trợ lý ảo để giải đáp vướng mắc thường gặp. Các vấn đề khó có thể được đặt trước để Sở Giáo dục và Đào tạo chuẩn bị sẵn hướng dẫn, đồng thời xây dựng cơ chế chia sẻ kinh nghiệm giữa các xã, qua đó học hỏi mô hình giải quyết vấn đề từ nhau.

Tất cả những nội dung cần theo dõi, báo cáo nên sớm được số hóa để giảm tải khối lượng văn bản. Khi dữ liệu được số hóa và minh bạch, việc quản lý trở nên nhẹ hơn rất nhiều so với cách làm hành chính truyền thống”, vị chuyên gia đề xuất.

Cần bồi dưỡng chuyên môn cho đội ngũ cán bộ, minh bạch quy trình tuyển dụng

Cùng chia sẻ về vấn đề này, bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (cũ), Đại biểu Quốc hội khóa XIV chia sẻ, sau khi sáp nhập các đơn vị hành chính, lượng công việc bị dồn lên, khiến một cán bộ cấp xã, đặc biệt là phòng Văn hóa - Xã hội phải phụ trách nhiều mảng cùng một lúc.

Với khối lượng và tính đa dạng của công việc như vậy, rất khó để cán bộ có thể nắm chắc chuyên môn của từng lĩnh vực, đặc biệt là lĩnh vực giáo dục - vốn đòi hỏi hiểu biết sâu về chủ trương, chính sách, quy trình, và tính đặc thù của ngành.

Để để giải quyết tình trạng thiếu cán bộ có chuyên môn về giáo dục ở cấp xã, theo bà Tăng Thị Ngọc Mai, giải pháp căn cơ nhất chính là đào tạo và bồi dưỡng kiến thức quản lý nhà nước cho đội ngũ này. Điều quan trọng là cán bộ phụ trách giáo dục ở cấp xã không nhất thiết phải là người từng làm giáo viên hay có kinh nghiệm giảng dạy.

“Quản lý giáo dục là quản lý về định hướng, chính sách, kế hoạch và giám sát chứ không phải trực tiếp thực hiện chuyên môn sư phạm. Ở nhiều quốc gia, có những bộ trưởng một bộ không xuất thân từ lĩnh vực đó, nhưng họ đủ năng lực quản lý, hoạch định chiến lược để dẫn dắt ngành.

Vì vậy, điều cốt lõi với cán bộ cấp xã là được trang bị kiến thức quản lý nhà nước về giáo dục, hiểu rõ chủ trương, chính sách, luật pháp liên quan, và biết cách vận dụng vào điều kiện thực tế của địa phương.

Muốn giải quyết tận gốc vấn đề thì cần ổn định bộ máy sau sáp nhập, xác định rõ vị trí việc làm và tổ chức đào tạo tương ứng. Mỗi vị trí cần có khung năng lực và chương trình bồi dưỡng cụ thể. Đào tạo không thể làm theo kiểu hình thức, ghi danh rồi bỏ buổi, học xong mà không nắm được gì.

Thay vào đó, chương trình cần thực chất, gắn với tình huống thực tiễn tại địa phương, ví dụ như quản lý chuyển trường, giám sát thu chi, xử lý các vướng mắc liên quan đến dân cư, cơ sở vật chất hoặc triển khai chính sách giáo dục của Nhà nước”, bà Mai nhận định.

Bà Tăng Thị Ngọc Mai - nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (cũ), Đại biểu Quốc hội khóa XIV. Ảnh: quochoi.vn

Nguyên Phó Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Trà Vinh (cũ) đề xuất, từ năm 2026 trở đi, cần có các khóa bồi dưỡng tối thiểu khoảng 3 tháng cho cán bộ ở vị trí quản lý giáo dục cấp xã.

Đây là thời gian đủ để họ nắm chắc nhiệm vụ cốt lõi, hiểu rõ chức năng, trách nhiệm và chuẩn hóa năng lực theo yêu cầu vị trí. Song song với đó, cần thường xuyên rà soát thực tiễn, lấy phản ánh từ cơ sở để điều chỉnh nội dung đào tạo, vì mỗi địa phương có điều kiện và nhu cầu khác nhau.

Về trách nhiệm đào tạo, bà Mai nhấn mạnh Bộ Nội vụ sẽ giữ vai trò chủ trì, trong khi Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp xây dựng yêu cầu chuyên môn, tiêu chuẩn năng lực và định hướng phát triển ngành theo các luật mới, nhằm bảo đảm sự thống nhất giữa công tác nhân sự và yêu cầu của lĩnh vực giáo dục.

Về trách nhiệm giám sát, trách nhiệm chính thuộc Trưởng phòng, Phòng Văn hóa - Xã hội và cán bộ phụ trách giáo dục tại xã. Bên cạnh đó còn có sự giám sát của Hội đồng tư vấn, Hội cha mẹ học sinh, Hội đồng nhân dân và các tổ chức xã hội.

Để hạn chế tiêu cực, các thủ tục liên quan đến giáo dục, y tế, lao động… cần được công khai minh bạch trên cổng thông tin điện tử và tại bộ phận một cửa. Việc đánh giá, tự phê bình định kỳ hằng năm cũng giúp phát hiện và xử lý kịp thời những bất cập.

Công tác tuyển dụng công chức cấp xã phải được siết chặt hơn, tránh tình trạng thiên về lý thuyết, thiếu thực hành và dễ phát sinh tiêu cực như trước đây. Trong thời gian tới, việc đánh giá năng lực thực chất, đạo đức nghề nghiệp và khả năng ứng xử của công chức ngành giáo dục cần được ưu tiên.

Đồng quan điểm, Tiến sĩ Hoàng Ngọc Vinh đề xuất nên phân cấp rõ ràng: nơi nào nào không có đủ khả năng tuyển dụng thì Sở Giáo dục và Đào tạo hỗ trợ; nơi có năng lực thì được tự thực hiện nhưng có sự giám sát của Sở.

Quan trọng nhất vẫn là minh bạch toàn bộ quy trình, dữ liệu và kết quả, đồng thời có giám sát của cộng đồng cũng như chính quyền cấp xã. Việc điều phối nhân lực giữa các trường, các xã hoặc giữa các tỉnh phải rõ ràng để bảo đảm phù hợp năng lực và nhu cầu.

Đình Nam

Nguồn Giáo Dục VN : https://giaoduc.net.vn/de-xuat-giai-phap-thao-go-tinh-trang-nhieu-xa-phuong-thieu-can-bo-chuyen-mon-ve-giao-duc-post256202.gd