Ngày 24-9, Cục Dân số (Bộ Y tế) tổ chức hội thảo góp ý dự thảo hồ sơ đề án sửa đổi, bổ sung chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030.
Mức sinh giảm sâu
ThS-BS Hồ Mạnh Tường, Thư ký Hội Nội tiết Sinh sản TP.HCM, cho rằng giảm sinh là xu hướng tất yếu của các xã hội phát triển, Việt Nam không ngoại lệ.
Tỉ suất sinh của nước ta đã giảm nhanh từ 2,11 con năm 2011 xuống 1,91 con năm 2024. Nếu không can thiệp, mức sinh có thể giảm còn 1,3-1,4 con vào năm 2030, dẫn đến khủng hoảng dân số.
Ông Tường nhấn mạnh cần đặt lại mục tiêu dân số, thay vì duy trì mức sinh thay thế 2,1 con/phụ nữ, nên tập trung làm chậm tốc độ giảm sinh trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển kinh tế.
Hội thảo góp ý dự thảo hồ sơ đề án sửa đổi, bổ sung chương trình điều chỉnh mức sinh phù hợp các vùng, đối tượng đến năm 2030. Ảnh: THẢO PHƯƠNG
“Nguyên nhân chính là đô thị hóa, phát triển kinh tế và thay đổi lối sống của giới trẻ. Khi ưu tiên giá trị cá nhân hơn trách nhiệm xã hội, họ coi việc sinh con là gánh nặng kinh tế” - ông Tường nói.
Chính sách dân số nên loại bỏ các thông điệp cũ về “2 con” và xây dựng thuật ngữ mới, khuyến khích sinh đủ từ 2 con trở lên hoặc từ 3 con trở lên, đặc biệt tập trung vào phụ nữ - nhóm chính quyết định mức sinh.
Ông Tường cũng đề xuất thay đổi truyền thông, không chỉ tôn vinh thành công sự nghiệp mà cần khuyến khích phụ nữ muốn có con. Đồng thời, ưu tiên đầu tư vào các TP lớn, nơi tốc độ giảm sinh nhanh để rút kinh nghiệm và áp dụng cho các tỉnh thành khác, nhằm ứng phó với xu hướng giảm sinh trong tương lai.
Cần thăng chức, tăng lương để khuyến sinh
ThS Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM, chia sẻ tại hội thảo.
ThS Phạm Chánh Trung, Chi cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM, cho biết qua khảo sát nhanh, người dân nêu ra nhiều yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sinh con. Trong đó, 4 vấn đề nổi bật là y tế, giáo dục, nhà ở và dịch vụ giữ trẻ.
Với bối cảnh kinh tế - xã hội hiện nay tại TP, trong lĩnh vực y tế, kể từ sau khi UBND ban hành Quyết định 2162 về Đề án Chăm sóc sức khỏe toàn diện cho người dân TP và một số giải pháp góp phần làm tăng tổng tỉ suất sinh giai đoạn 2025-2030, ngành y tế TP đang tham mưu trình cấp thẩm quyền các chính sách cụ thể hỗ trợ người dân.
Theo PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương, độ tuổi kết hôn trung bình hiện ngày càng tăng, trong khi khuyến nghị là nên sinh đủ từ 2 con trước 35 tuổi. Do đó, cần giáo dục ý thức trách nhiệm với gia đình và xã hội cho người dân ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường, thay vì chờ đến tuổi trưởng thành mới bắt đầu.
Bà nhấn mạnh, sự hỗ trợ cần được thực hiện từ giai đoạn kết hôn đến mang thai, chẳng hạn hỗ trợ chi phí điều trị vô sinh (một phần hoặc toàn bộ), hay cân nhắc chính sách lưu trữ trứng. Những biện pháp này không chỉ giúp giảm áp lực kết hôn sớm mà còn bảo đảm thiên chức làm mẹ.
PGS-TS-BS Hoàng Thị Diễm Tuyết, Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương, đề xuất chính sách khuyến khích sinh đủ từ 2 con trước 35 tuổi.
Ngoài ra, chính sách khuyến khích sinh đủ từ 2 con trước 35 tuổi không nên chỉ dừng ở mức khuyến khích, mà cần có cơ chế cụ thể như cộng điểm khi xét thi đua, nâng lương, thăng chức cho các cặp vợ chồng hoặc phụ nữ sinh đủ từ 2 con trước 35 tuổi.
Sau sinh, bác sĩ Tuyết đề xuất tăng thu nhập nghỉ hậu sản 6 tháng dựa trên tổng thu nhập thực tế thay vì chỉ lương cơ bản vì chi phí nuôi con ngày càng cao. Chính sách nghỉ 1 tuần cho người chồng là tiến bộ nhưng cần mở rộng thời gian để hỗ trợ gia đình tốt hơn trong giai đoạn đầu sau sinh.
Về nuôi dạy con, bác sĩ Tuyết đề xuất giảm thuế hoặc trợ giá sản phẩm chăm sóc trẻ em nhằm giảm gánh nặng tài chính cho gia đình. Bà cho biết hệ thống nhà trẻ, đặc biệt dành cho trẻ dưới 12 tháng tuổi, hiện rất ít tại các đô thị lớn. Vì vậy, Nhà nước cần đầu tư vào nhà trẻ công lập, điều chỉnh thời gian gửi trẻ phù hợp với giờ làm việc của cha mẹ và giảm chi phí để phụ huynh yên tâm đi làm.
“Hy vọng những đề xuất này sẽ giúp người dân thuận lợi hơn trong kết hôn, sinh con, nuôi dạy con, từ đó góp phần vào sự phát triển bền vững của xã hội” - bác sĩ Tuyết nói.
Đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ sinh con, nuôi con
Ngành y tế TP hiện đang tham mưu trình cấp thẩm quyền chính sách đặc thù hỗ trợ kinh phí khám sức khỏe cho các cặp nam nữ trước khi kết hôn và tiêm vaccine phòng bệnh truyền nhiễm cho phụ nữ trước khi mang thai; chính sách đặc thù hỗ trợ kinh phí khám, kiểm tra sức khỏe cho trẻ mầm non, học sinh tiểu học, THCS, THPT công lập, ngoài công lập và học giáo dục thường xuyên,...
Một số cặp vợ chồng mong muốn có con nhưng đang phải điều trị vô sinh, hiện chi phí này khá cao so với thu nhập của người dân. Tính toán hỗ trợ chi phí điều trị vô sinh cho những người có thu nhập thấp cũng là một yếu tố cần xem xét.
Cạnh đó, trong công tác phối hợp với ngành giáo dục, Chi cục Dân số sẽ tham mưu Sở Y tế đề nghị Sở Giáo dục và Đào tạo lồng ghép đưa nội dung câu chuyện mức sinh thấp và già hóa dân số của TP vào chương trình môn Giáo dục địa phương với các tiết học tại trường học THPT.
Tiếp đến, TP cũng cần một giải pháp đột phá trong câu chuyện về nhà trẻ và sinh hoạt sau giờ học với trẻ em và học sinh. Hiện nay, nhà trẻ giữ trẻ dưới 12 tháng tuổi rất ít, đặc biệt là nhà giữ trẻ từ 6-12 tháng.
Ngoài ra, khả năng mua nhà cũng là một rào cản rất lớn của người trẻ để an tâm sinh con. Cần phải có sự phối hợp của nhiều chính sách và lộ trình hỗ trợ theo từng giai đoạn như miễn/giảm thuế thu nhập cá nhân, phát triển nhà ở xã hội và hỗ trợ chi phí thuê nhà dài hạn bên cạnh các vấn đề về y tế, giáo dục...
ThS PHẠM CHÁNH TRUNG, Chi Cục trưởng Chi cục Dân số TP.HCM
THẢO PHƯƠNG