Đền bù không gian cho nước

2 giờ trướcBài gốc

Thủ Thiêm được đề xuất xây dựng quảng trường ven sông với các bậc trũng trở thành hồ chứa nước tạm thời. Ảnh: LÊ VŨ

Lời giải nhỏ

Bốn trận bão liên tiếp diễn ra trong tháng 9-2025 đã gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho nhiều địa phương, mà một trong số đó là chuyện ngập lụt tại đô thị. Dù không chịu ảnh hưởng trực tiếp từ các trận bão, mưa lớn khiến vấn đề ngập lụt nan giải của TPHCM càng thêm nghiêm trọng.

Mới đây, Trung tâm Phát triển hạ tầng kỹ thuật khu vực Thủ Đức đã đề xuất xây hồ ngầm, kích thước 70 x 50 x 5,2 mét, dưới sân bóng đá Khu thể dục thể thao Linh Tây, số 16 đường Trần Văn Nữa. Công trình cấu tạo từ các tấm nhựa rỗng mô đun Cross-wave, có thể trữ lượng nước tương đương 650 xe bồn lớn. Dự án còn bao gồm hồ lắng, hầm bơm, hệ thống cống thu gom và cống thoát nước. Theo đơn vị đề xuất, sau khi xây dựng, mặt bằng sân bóng được hoàn trả để tiếp tục phục vụ nhu cầu thể dục thể thao.

Đề xuất thay đổi từ tư duy “chống nước” sang “sống cùng với nước”, TS. Vũ Thị Hồng Nhung, Đại học RMIT, gợi ý TPHCM có thể triển khai các công viên trữ nước ở quy mô nhỏ và vừa tại các khu vực dễ bị ngập như Thủ Thiêm, Thủ Đức hay dọc kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè.

TS. Võ Kim Cương, nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TPHCM: Lựa chọn phương án chống ngập cho từng khu vực cụ thể phải căn cứ vào thiết kế thoát nước của khu vực đó. Nếu hệ thống đường thoát nước không thể đáp ứng, cần phải nghiên cứu các giải pháp trữ nước.

Cụ thể, tại Thủ Thiêm, xây dựng quảng trường ven sông với các bậc trũng có khả năng chứa 5.000-10.000 mét khối nước. Khi khô, đây là sân chơi và không gian sự kiện; khi mưa lớn, trở thành hồ chứa tạm thời. Hệ thống van một chiều sẽ ngăn triều cường, đảm bảo an toàn cho khu vực xung quanh.

Tại Thủ Đức, cải tạo sân thể thao trong trường học hoặc công viên theo mô hình “Cloudburst” của Copenhagen, hạ nền khoảng 0,5 mét để giữ nước tạm thời.

Tại các bãi đỗ xe, thiết kế mặt bằng hai chế độ: thấp trũng ở trung tâm để trữ nước, tích hợp cảm biến và hệ thống bơm thoát nhanh trong vòng 30-90 phút. Giải pháp này từng được thử nghiệm tại Rotterdam và chứng minh tính khả thi, miễn là đi kèm cảm biến mực nước và biển báo điện tử cảnh báo chủ xe.

Ngoài ra, dọc các tuyến kênh rạch như Nhiêu Lộc - Thị Nghè, có thể thiết kế các “vườn mưa” với rãnh sinh học và cây chịu úng để giữ nước tại chỗ, giúp giảm áp lực lên hệ thống cống hiện tại, tương tự như “Thành phố bọt biển” của Trung Quốc.

Từ góc độ chuyên gia độc lập, TS. Võ Kim Cương, nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TPHCM, nêu quan điểm chung rằng lựa chọn phương án chống ngập cho từng khu vực cụ thể phải căn cứ vào thiết kế thoát nước của khu vực đó. Nếu hệ thống đường thoát nước không thể đáp ứng, cần phải nghiên cứu các giải pháp trữ nước.

Theo đó, những hồ điều tiết nhỏ đặc biệt hữu ích trong trường hợp khu vực nhận lượng mưa lớn cùng lúc, gây quá tải các đường thoát nước. Tuy nhiên, hiệu quả của hồ điều tiết có giới hạn, bởi chúng luôn trữ sẵn một lượng nước nhất định để tạo cảnh quan.

Về hồ ngầm, đây là giải pháp tối ưu hơn nhưng khó khăn sẽ nằm ở chi phí và kỹ thuật. Kết cấu chịu lực của hồ ngầm phải rất tốt, nếu muốn tận dụng mặt bằng trên mặt đất. Chi phí xây dựng hồ ngầm tốn kém hơn so với xây dựng hồ thông thường hoặc cải tạo hồ tự nhiên.

Trong bài toán lớn

Là một trong những người đầu tiên đề cập tới phương án thích nghi “sống cùng với nước” tại TPHCM, TS. Võ Kim Cương làm rõ thêm, việc hiện thực hóa tư duy này cũng phải đặt trong một bài toán quy hoạch tổng thể của siêu đô thị TPHCM mở rộng.

Điều này bao gồm xác định căn nguyên của tình trạng ngập lụt tại TPHCM, gồm: triều cường ngày càng ảnh hưởng nặng nề hơn do biến đổi khí hậu, nước biển dâng; bê tông hóa làm giảm tỷ lệ nước mưa thấm đất, tăng tỷ lệ nước tràn bề mặt; đô thị hóa làm mất những khu vực trữ nước; hệ thống thoát nước lạc hậu, các dự án thoát nước chậm tiến độ và chưa đồng bộ.

Từ đó, việc chống ngập cho TPHCM phải dựa vào một số nguyên tắc cơ bản. Thứ nhất, khi đô thị hóa, bê tông hóa làm mất khả năng thấm nước của đất và vùng trữ nước hay sự tồn tại của các công trình chống ngập như đê bao ngăn triều cường đã lấy không gian của thoát nước thì chúng ta phải đền bù không gian thoát nước. Đô thị TPHCM mới được mở rộng sẽ tạo thêm không gian “đền bù cho nước” theo nguyên tắc này.

Thứ hai, TPHCM cần xem xét một quy hoạch chống ngập mới trong tổng thể quy hoạch chung của đô thị sau sáp nhập. Quy hoạch chống ngập phải tính toán cho cả vùng ngập và vùng không ngập, cũng như những vùng trữ nước tự nhiên như rừng Cần Giờ. Ngoài ra, cần phối hợp với Đồng Nai, Long An (cũ) để thực hiện quy hoạch chống ngập chung trên hệ thống sông Sài Gòn, Đồng Nai và Xoài Rạp.

Theo TS. Võ Kim Cương, việc TPHCM vừa mới tái lập Sở Quy hoạch - Kiến trúc cũng là một điểm thuận lợi cho nỗ lực chống ngập tại siêu đô thị. Bởi lẽ, nếu hình dung siêu đô thị TPHCM là một đại công trình thì sở này sẽ lo phần thiết kế, không chỉ thiết kế không gian cảnh quan mà phải đảm bảo đáp ứng các hạ tầng tiện ích cần thiết cho cư dân đô thị. Muốn vậy, việc quy hoạch phải căn cứ vào hiện trạng đang có và các dự báo về kinh tế, xã hội của TPHCM trong tương lai. Quy hoạch chống ngập được đặt trong “bài toán lớn” như vậy sẽ đúng hướng và hiệu quả.

Khánh Nguyên

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/den-bu-khong-gian-cho-nuoc/