Đền Mẫu Âu Cơ - Nơi hội tụ hồn thiêng cội nguồn dân tộc

7 giờ trướcBài gốc

Hình tượng Mẹ Âu Cơ từ bao đời nay đã in đậm trong tâm khảm người Việt như một biểu tượng của cội nguồn dân tộc. Theo truyền thuyết, bà là con gái của Ngọc Nương phu nhân - một tiên nữ giáng trần. Khi Âu Cơ ra đời, mây lành che phủ, hương thơm ngào ngạt lan tỏa khắp nơi - điềm lành của trời đất. Lớn lên, nàng không chỉ xinh đẹp tuyệt trần, mà còn tinh thông âm luật, giỏi đàn sáo, chăm học chữ, tài sắc vẹn toàn.

Huyện Hạ Hòa tổ chức Lễ hội đền Mẫu Âu Cơ. Ảnh: Tư liệu

Sau khi kết duyên cùng Lạc Long Quân - vị vua huyền thoại mang dòng dõi rồng, nàng sinh ra một bọc trăm trứng, nở thành trăm người con - tổ tiên của người Việt ngày nay. Khi các con khôn lớn, Lạc Long Quân cùng Âu Cơ chia tay trong hòa thuận: 50 con theo cha xuống biển, 50 con theo mẹ lên non, mở mang bờ cõi, gây dựng giang sơn.

Người con trưởng theo mẹ lên núi lập quốc, xưng vương hiệu là Hùng Vương, đặt tên nước là Văn Lang, đóng đô tại Phong Châu. Từ đây, trải qua 18 đời vua Hùng, nhà nước đầu tiên của người Việt ra đời, trị vì suốt hơn 2600 năm, đặt nền móng cho văn minh Lạc Việt.

Sau khi chia tay Lạc Long Quân, Mẹ Âu Cơ dẫn đàn con lên núi, đi khắp các vùng đất, vừa khai hoang lập địa, vừa giáo hóa dân chúng. Một ngày, Người dừng chân tại vùng đất Hiền Lương, nơi cảnh sắc sơn thủy hữu tình, rừng xanh bát ngát, sông nước trong veo, chim muông hội tụ. Nhận thấy nơi đây là đất lành, Người đã lập ấp, dựng bản, dạy dân trồng lúa, nuôi tằm, dệt vải.

Những địa danh như giếng Loan, giếng Phượng, gò Thị, gò Cây Dâu… đến nay vẫn còn được người dân nơi đây nhắc đến như những dấu tích sống động gắn liền với hành trình của Quốc Mẫu. Khi đất đai ổn định, Người tiếp tục dẫn các con đi khai phá những vùng đất mới. Mãi về sau, khi giang sơn quy về một mối, bờ cõi vững vàng, Người quay trở lại Hiền Lương - nơi gắn bó tâm hồn, và chọn làm nơi an nghỉ.

Tương truyền, vào ngày 25 tháng Chạp năm Nhâm Thân, Mẹ Âu Cơ cùng đoàn tiên nữ bay về trời, để lại dưới gốc đa một dải yếm lụa. Dân làng xúc động trước sự tích thiêng liêng ấy, đã lập một ngôi miếu nhỏ để thờ phụng, hương khói quanh năm, truyền đời tưởng nhớ công ơn Quốc Mẫu.

Trải qua thời gian và biến thiên lịch sử, ngôi miếu nhỏ ngày nào đã được tôn tạo thành một đền thờ khang trang, trang nghiêm. Vào thế kỷ XV, dưới triều vua Lê Thánh Tông, Đền Mẫu Âu Cơ chính thức được sắc phong và xây dựng, trở thành nơi phụng thờ linh thiêng Quốc Mẫu.

Ngôi đền tọa lạc trong không gian xanh mát, tĩnh tại, lưng tựa núi, mặt hướng sông, bao quanh là rừng cây cổ thụ, suối trong róc rách. Đền gồm các hạng mục chính: đại bái, hậu cung, nhà tả vu, hữu vu, nghi môn, được xây dựng theo kiến trúc truyền thống Bắc Bộ với mái cong, kèo gỗ chạm khắc tinh xảo, thể hiện rõ phong cách nghệ thuật thời Lê.

Năm 1991, Đền Mẫu Âu Cơ được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia, không chỉ là nơi thờ tự mà còn là trung tâm văn hóa tâm linh, là “địa chỉ đỏ” trong hành trình tìm về cội nguồn của dân tộc.

Mỗi năm, cứ vào ngày mùng 7 tháng Giêng, người dân khắp nơi lại nô nức trở về Đền Mẫu Âu Cơ để tham gia lễ hội Tiên giáng - ngày lễ chính của Đền. Ngoài ra, còn có các ngày lễ khác như: 10 - 11 tháng 2, 12 tháng 3, 13 tháng 8 âm lịch, đều gắn với những sự tích dân gian hoặc truyền thống thờ Quốc Mẫu.

Sáng sớm mùng 7, từ tinh mơ, không khí đã rộn ràng cờ xí, trống chiêng, hương khói lan tỏa khắp núi rừng Hiền Lương. Đúng giờ Thìn (7 - 9h sáng), đoàn rước kiệu từ Đình Đức Ông tiến vào sân đền, mở đầu lễ hội. Đoàn rước do đội tế nam giới dẫn đầu, sau là các vị chức sắc, bô lão trong làng, cùng dân làng và du khách thập phương.

Tiếp đó là nghi thức tế Mẫu, do đội tế nữ gồm 12 thiếu nữ thanh tân, học thức tốt, đại diện cho phẩm hạnh và vẻ đẹp người con gái vùng đất Tổ, tiến hành. Các cô gái mặc áo dài nhiều màu, đầu đội khăn kim tuyến, chân đi hài thêu, thắt dải lụa hồng, thực hiện các nghi thức tế cổ truyền trong không khí trang nghiêm và xúc động.

Lễ vật dâng lên Quốc Mẫu chủ yếu là đồ chay: xôi nếp, chè lam, hoa quả, oản, bánh ngọt… được làm từ những nguyên liệu tinh túy của quê nhà. Đặc biệt, người dân nơi đây giữ gìn một tục lệ độc đáo: trước ngày lễ, ra giữa sông Hồng lấy nước trong, dùng để chế biến các món bánh, thể hiện tấm lòng thanh sạch, tinh khiết dâng Mẹ Âu Cơ.

Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội rộn ràng với nhiều trò chơi dân gian mang đậm bản sắc như: đu tiên, đánh cờ người, tổ tôm điếm, chọi gà… cùng với các hoạt động trình diễn dân ca, dân vũ, hát xoan, hát ghẹo… Không gian đền Mẫu trong ngày hội trở thành nơi kết nối cộng đồng, hội tụ văn hóa, tái hiện một phần sinh hoạt truyền thống của cư dân vùng trung du Bắc Bộ.

Khách hành hương khi về lễ Mẫu không chỉ để cầu xin phúc lộc đầu năm, mà còn để sống lại ký ức cội nguồn, hòa vào không khí linh thiêng giữa núi rừng hùng vĩ, được nhắc nhở về đạo lý làm người - đạo lý “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

Đền Mẫu Âu Cơ không đơn thuần là một di tích, mà đã trở thành biểu tượng sống động của đạo lý, tín ngưỡng, bản sắc văn hóa Việt Nam. Câu chuyện về Mẹ Âu Cơ sinh ra bọc trăm trứng không chỉ là truyền thuyết, mà là sợi chỉ đỏ gắn kết hàng triệu trái tim người Việt, dù sống ở trong nước hay xa xứ, vẫn cùng nhớ về một nguồn cội chung - dòng giống Lạc Hồng.

Ngày nay, trong hành trình dựng xây đất nước, tinh thần ấy vẫn là nguồn động lực thiêng liêng. Hình ảnh Mẹ Âu Cơ dạy dân cày cấy, trồng dâu, nuôi tằm... chính là khởi nguồn của nền văn minh nông nghiệp lúa nước, là dấu mốc đầu tiên của lao động, sáng tạo và đoàn kết.

Miếng cơm hôm nay bắt nguồn từ cây lúa ngày xưa mẹ Âu Cơ dạy ta cày cấy. Áo quần ta mặc cũng từ con tằm mẹ dạy ta nuôi. Đạo lý ấy là dòng chảy ngàn đời không cạn, là sức mạnh để dân tộc này đứng vững trước mọi thử thách và tiếp bước vươn lên.

Để Đền Mẫu Âu Cơ không chỉ là nơi linh thiêng của riêng Hiền Lương mà còn trở thành trung tâm văn hóa cội nguồn của cả nước, trong những năm gần đây, chính quyền và nhân dân địa phương đã không ngừng đầu tư tu bổ, mở rộng không gian di tích, nâng cao chất lượng lễ hội và phát triển du lịch tâm linh gắn với giáo dục truyền thống.

Các hoạt động truyền thông, quảng bá lễ hội, giới thiệu nghi lễ truyền thống, phục dựng huyền tích, kết nối với các điểm di sản khác của Phú Thọ đang từng bước đưa Đền Mẫu trở thành điểm đến không thể thiếu trong hành trình “về với đất Tổ”.

Giữa đất trời linh thiêng Hiền Lương, Đền Mẫu Âu Cơ vẫn ngày ngày vang tiếng chuông, nghi ngút hương trầm, đón bao lớp người con Lạc cháu Hồng trở về cội nguồn. Mỗi bước chân về đền là một bước trở lại với tổ tiên, một lần lắng mình trong ký ức ngàn năm của dân tộc. Trong dòng chảy hiện đại, đền Mẫu vẫn là chốn linh thiêng gìn giữ hồn dân tộc, hun đúc niềm tự hào và tình yêu quê hương - đất nước cho hôm nay và muôn đời sau.

Nguyễn Kim Anh

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/den-mau-au-co-noi-hoi-tu-hon-thieng-coi-nguon-dan-toc-a29247.html