Đền Rừng tiên phong sử dụng mã tranh: Bước chuyển mình trong tín ngưỡng

7 giờ trướcBài gốc

Không gian trưng bày mã tranh tam tứ phủ

Từ truyền thống đến đổi mới

Chia sẻ về ý tưởng của mình, Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai cho biết: “Việc đốt vàng mã trong thực hành tín ngưỡng là một nét đẹp tâm linh, nhưng cũng đặt ra nhiều vấn đề, nhất là về môi trường. Lượng giấy, khung tre, màu in, hóa chất sử dụng để sản xuất mã ngày càng lớn, chưa kể khi đốt sẽ tạo ra khí thải gây ô nhiễm. Tôi muốn tìm một giải pháp vừa giữ được giá trị tâm linh, vừa hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường, và mã tranh là một hướng đi khả thi.”

Khác với vàng mã truyền thống – nơi người ta tạo hình ngựa, voi, nhà cửa, trang phục bằng giấy để đốt – mã tranh là hình thức tượng trưng bằng tranh vẽ hoặc in ấn. Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai lý giải rằng hình thức này vẫn đảm bảo tính biểu tượng nhưng không gây lãng phí, hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời giảm thiểu nguy cơ hỏa hoạn và tiết kiệm nguồn tài nguyên như giấy, tre, nứa…

Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai, thủ nhang đền Rừng giới thiệu về mã tranh

“Thực ra, ý nghĩa tâm linh nằm ở tấm lòng của người dâng cúng, chứ không hoàn toàn phụ thuộc vào hình thức. Trước đây, khi xã hội chưa phát triển, người ta đốt mã với quan niệm gửi vật phẩm cho thánh thần, người âm. Nhưng ngày nay, khi nhận thức về môi trường thay đổi, việc thể hiện lòng thành không nhất thiết phải gắn liền với việc đốt quá nhiều giấy mã. Mã tranh vẫn mang đầy đủ ý nghĩa tâm linh, nhưng theo cách văn minh và thân thiện hơn với môi trường và con người.”

Mã tranh được bài trí sinh động

Mã tranh cần thời gian để cộng đồng đón nhận

Dù có nhiều ưu điểm, nhưng ý tưởng này không tránh khỏi những ý kiến trái chiều. Theo Nghệ nhân Xuân Mai, một số thanh đồng vẫn còn e ngại, bởi họ đã quen với hình thức đốt mã truyền thống.

“Ban đầu, một số người còn e ngại vì họ quen với hình thức truyền thống. Nhưng khi tôi giải thích rằng mã tranh giúp giảm ô nhiễm, hỏa hoạn, tiết kiệm chi phí mà vẫn giữ được sự trang trọng trong nghi lễ, nhiều người đã bắt đầu ủng hộ. Nhất là trong bối cảnh nhiều địa phương đang hạn chế đốt vàng mã tại các đền, phủ, đây có thể là một giải pháp dung hòa.”

Để giúp cộng đồng dễ dàng tiếp nhận mã tranh hơn, nghệ nhân Hoàng Xuân Mai cho biết, ông đang phối hợp với các nghệ nhân để sáng tạo ra những bức mã tranh đẹp, mang giá trị nghệ thuật cao, đồng thời giữ được tính biểu tượng và tôn nghiêm trong tín ngưỡng. Ông cũng mong muốn có sự ủng hộ từ các nhà nghiên cứu văn hóa, các cơ sở thờ tự để từng bước thử nghiệm và mở rộng hình thức này.

Giữ trọn lòng thành, không gây hại cho tương lai

Vàng mã truyền thống vốn là một phần của tín ngưỡng dân gian, mang theo những giá trị tâm linh quan trọng. Nhưng qua thời gian, hình thức dâng mã cũng cần có sự điều chỉnh để phù hợp với thực tế xã hội, đặc biệt khi vấn đề ô nhiễm môi trường, hỏa hoạn đang trở thành mối lo chung.

Mã tranh có thể là một hướng đi mới, giúp duy trì truyền thống nhưng vẫn đảm bảo tính bền vững. Như Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai khẳng định: “Mã tranh là sự kết hợp giữa tâm linh và trách nhiệm với môi trường – giữ trọn lòng thành, mà không gây hại cho tương lai.”

Anh Nguyễn Gia Dũng, người sản xuất mã tranh, chia sẻ: “Mã tranh của chúng tôi được làm từ 100% giấy văn phòng Double A khổ A3 – một loại giấy in phổ biến, đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng. Với định lượng giấy mỏng, in bằng công nghệ laser, mã tranh có độ sắc nét cao, vẫn giữ được tính sinh động của đàn mã, khác biệt so với mã khung làm từ giấy dầu. Việc sử dụng mã tranh không chỉ giúp giảm thiểu khí thải ra môi trường mà còn tiết kiệm chi phí và nguồn nhân lực cho một đàn lễ.

Hơn thế, mã tranh còn thể hiện quan niệm sống hài hòa với thiên nhiên. Đây không chỉ là một sự thay đổi trong cách thực hành tín ngưỡng mà còn là lời nhắc nhở mỗi chúng ta – đặc biệt là các thanh đồng – rằng con người là một phần của tự nhiên. Là sinh vật bậc cao, chúng ta có trách nhiệm bảo vệ môi trường, sống hòa hợp với thiên nhiên để cùng nhau trưởng dưỡng và phát triển bền vững.

Đặc biệt, Tứ vị Thánh Mẫu tượng trưng cho bốn yếu tố của thiên nhiên (Trời - đất - rừng - nước) , che chở và ban phúc lành cho muôn loài. Vì thế, việc gìn giữ và bảo vệ môi trường cũng chính là cách thể hiện lòng thành kính đối với Thánh Mẫu, trân trọng những giá trị mà thiên nhiên đã ban tặng.”

Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai chia sẻ về ý nghĩa của mã tranh

Đền Rừng – Cơ sở thờ tự tiên phong thực hành mã tranh

Không chỉ dừng lại ở việc đề xuất ý tưởng, Nghệ nhân, thanh đồng Hoàng Xuân Mai quyết định tiên phong triển khai sử dụng mã tranh tại Đền Rừng, đồng thời khuyến khích các thanh đồng khi về hầu đồng tại đây cùng hưởng ứng hình thức này. Đền Rừng sẽ trở thành một trong những cơ sở thờ tự đầu tiên thí điểm thực hành mã tranh thay thế dần vàng mã truyền thống, góp phần tạo nên sự thay đổi từ nhận thức đến hành động trong cộng đồng thực hành tín ngưỡng.

Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai chia sẻ: “Không thể phủ nhận rằng việc đốt vàng mã là một tập tục lâu đời, nhưng nếu có một hình thức khác vẫn thể hiện được lòng thành kính mà không gây lãng phí và ô nhiễm môi trường, thì tại sao chúng ta không thử? Khi Đền Rừng áp dụng mã tranh, tôi tin rằng dần dần, mọi người sẽ nhìn thấy lợi ích thực sự của nó và sẵn sàng tiếp nhận.”

Ngoài lợi ích về môi trường, việc sử dụng mã tranh còn giúp chính cá nhân Nghệ nhân Hoàng Xuân Mai và Đền Rừng tiết kiệm được một khoản chi phí đáng kể. Số tiền trước đây thường dành cho việc sắm sửa vàng mã với số lượng lớn sẽ được dùng vào những mục đích ý nghĩa hơn. Nghệ nhân Xuân Mai khẳng định, thay vì tiêu tốn hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng mỗi năm cho vàng mã, ông sẽ chuyển nguồn lực này sang làm từ thiện, giúp đỡ các hoàn cảnh yếu thế, những người có cuộc sống khó khăn, như những gì ông đã và đang làm.

“Lòng thành không nằm ở số lượng mã được đốt mà nằm ở tâm ý của người dâng. Nếu chúng ta có thể vừa giữ trọn đạo lý uống nước nhớ nguồn, vừa làm thêm được nhiều việc tốt cho đời, thì đó là cách hành đạo ý nghĩa nhất,” ông tâm niệm.

Mọi sự đổi mới đều cần thời gian để được đón nhận, nhưng nếu suy xét thấu đáo, ta sẽ nhận ra rằng giá trị cốt lõi của tín ngưỡng không nằm ở hình thức bề ngoài, mà ở lòng thành của người hành lễ. Khi tín ngưỡng có thể song hành cùng trách nhiệm bảo vệ môi trường và tiết kiệm tài nguyên, đó chính là cách để gìn giữ và phát huy những giá trị tốt đẹp một cách bền vững trong xã hội hiện đại.

Việc Đền Rừng tiên phong áp dụng mã tranh không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho chính nơi đây, mà còn có thể mở ra một xu hướng mới trong thực hành tín ngưỡng. Nếu được lan tỏa rộng rãi, mô hình này sẽ góp phần thay đổi nhận thức về việc gìn giữ môi trường trong các nghi lễ truyền thống, hướng đến một cách hành đạo văn minh, phù hợp với sự phát triển của thời đại.

Bình An

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/den-rung-tien-phong-su-dung-ma-tranh-buoc-chuyen-minh-trong-tin-nguong-a28075.html