Dệt may Việt Nam 'thoát lối mòn' để đi xa

3 giờ trướcBài gốc

Doanh nghiệp dệt may Việt đang đẩy mạnh chuỗi cung ứng ngoài Trung Quốc. Ảnh: LH

Giải pháp chủ đạo trong giai đoạn mới

Trong nhiều năm nay, sự phụ thuộc quá lớn vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu, đặc biệt từ Trung Quốc, đã trở thành điểm yếu cố hữu của ngành dệt may Việt Nam. Khi các chính sách thuế quan của Mỹ siết chặt, đặc biệt là mức thuế 40% đối với hàng hóa trung chuyển từ Trung Quốc, các doanh nghiệp buộc phải tìm kiếm các nguồn thay thế nhằm tránh rủi ro về chi phí và sự gián đoạn chuỗi cung ứng.

Trong bối cảnh đó, việc đa dạng hóa nguồn cung nguyên phụ liệu trở thành chiến lược sống còn. Các doanh nghiệp như Công ty Việt Thắng Jean đã chủ động đẩy mạnh nhập khẩu nguyên phụ liệu từ Thổ Nhĩ Kỳ, Pakistan, đồng thời tăng cường khai thác nguồn nguyên liệu nội địa. Chủ tịch HĐQT, ông Phạm Văn Việt, chia sẻ rằng từ khi Mỹ đưa ra các chính sách minh bạch về nguồn gốc, doanh nghiệp đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi, tăng tỷ lệ nguyên phụ liệu nhập từ các thị trường khác ngoài Trung Quốc từ 20% lên 30-50%, qua đó giảm thiểu đáng kể rủi ro về thuế quan.

Tương tự, Tổng công ty May 10 đã tập trung vào chiến lược tự chủ chuỗi cung ứng nội địa. Tổng Giám đốc Thân Đức Việt nhấn mạnh, việc chủ động trong chuỗi cung ứng là yếu tố quyết định thành công của ngành dệt may Việt Nam. Công ty này đã ký kết nhiều thỏa thuận hợp tác với các nhà cung cấp trong nước, nhằm tăng cường tính chủ động, giảm thiểu phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài.

Trong khi đó, Công ty Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công (TCM) đã chuyển hướng sang mô hình sản xuất khép kín, tự chủ từ khâu nhập bông, kéo sợi, dệt, nhuộm đến cắt may. Nhờ vậy, doanh nghiệp có thể xác nhận rõ nguồn gốc nội địa của sản phẩm, qua đó giảm thiểu rủi ro về thuế quan và nâng cao khả năng cạnh tranh xuất khẩu.

Tăng cường nhập khẩu bông từ Mỹ

Trong ngành dệt may, vải sợi là nguyên liệu chủ đạo quyết định chất lượng sản phẩm. Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp may mặc trong nước vẫn phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc, nổi bật vì sản phẩm có chất lượng tốt, giá cạnh tranh và các nhà gia công thường theo chỉ định của nhãn hàng quốc tế.

Nguyên liệu chính cho sản xuất vải sợi là bông, nhưng nguồn cung trong nước hạn chế, phần lớn phải nhập khẩu với giá trị hàng tỉ đô la mỗi năm. Trong bối cảnh Mỹ ngày càng thắt chặt trừng phạt thương mại với Trung Quốc, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam đẩy mạnh nhập khẩu bông từ Mỹ để đảm bảo nguồn nguyên liệu ổn định, chất lượng cao, phù hợp tiêu chuẩn quốc tế. Theo ông Võ Mạnh Hùng, đại diện Cotton USA tại Việt Nam, xu hướng này ngày càng phát triển, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của ngành.

Dữ liệu mới nhất của LSEG Data & Analytics cho thấy, trong nửa đầu năm 2025, lượng bông Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc giảm đến 90% so với cùng kỳ năm ngoái. Ngược lại, các thị trường châu Á khác như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ và đặc biệt là Việt Nam lại trở thành điểm đến chính của bông Mỹ. Cụ thể, lượng bông Mỹ đổ vào Việt Nam trong nửa đầu năm tăng gần gấp ba so với cùng kỳ năm ngoái, từ chưa đầy 200.000 kiện lên gần 500.000 kiện (mỗi kiện nặng 218kg).

Sự chuyển dịch này là hệ quả của các chính sách thuế quan mới của Mỹ, nhằm kiểm soát nguồn gốc nguyên liệu và thúc đẩy chuỗi cung ứng nội địa. Các doanh nghiệp may mặc toàn cầu, sau nhiều năm dịch chuyển sản xuất khỏi Trung Quốc, hiện nay càng đẩy mạnh hướng đến các khu vực Nam Á và Đông Nam Á. Trong đó, Việt Nam vẫn giữ được vị thế trung tâm sản xuất hàng may mặc, bất chấp các chính sách thuế đối ứng từ Mỹ.

Ảnh: LH

Các chuyên gia nhận định, ngành dệt may và thời trang thế giới đang có bước chuyển biến mạnh mẽ hướng tới phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Các nhãn hàng ngày càng chú trọng đến nguyên liệu thân thiện, thời trang phù hợp tiêu chuẩn xanh.

Bông Mỹ, được sản xuất dựa trên các tiêu chuẩn minh bạch và có thể lượng hóa qua chương trình Trust Protocol, là một giải pháp giúp các nhãn hàng và chuỗi cung ứng thực hiện mục tiêu phát triển bền vững, đồng thời giúp giảm xuất siêu vào Mỹ và rút ngắn chênh lệch thương mại giữa Việt Nam và Mỹ trong ngành dệt may.

Theo các doanh nghiệp, bông nhập khẩu từ Mỹ không những đảm bảo chất lượng sợi ổn định mà còn phù hợp với yêu cầu sản xuất quy mô lớn, từ đó nâng cao tiêu chuẩn xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường Mỹ, EU, Nhật Bản...

Sớm tháo “nút thắt” nội tại...

Theo PGS.TS Hà Văn Hội (ĐH Kinh tế, ĐHQGHN), vấn đề lớn nhất không chỉ là thuế quan mà còn nằm ở sự phụ thuộc nguyên liệu nhập khẩu, năng lực công nghệ thấp, và giá trị gia tăng hạn chế. Phần lớn doanh nghiệp vẫn chỉ tham gia gia công (CMT), dựa vào đối tác trung gian, chưa phát triển mạnh mẽ mô hình ODM hoặc OBM (tự xây dựng thương hiệu). Điều này làm giảm lợi nhuận, dễ bị tổn thương khi thị trường biến động và cạnh tranh ngày càng gay gắt, đòi hỏi minh bạch nguồn gốc, tiêu chuẩn xanh, ESG.

Khó khăn về nhân lực cũng không kém phần gay gắt. Ngành cần đội ngũ kỹ sư, nhà thiết kế – nhân tố then chốt để phát triển ODM, OBM - nhưng vẫn còn thiếu hụt trầm trọng. Trong khi đó, cạnh tranh lao động ngày càng khốc liệt; chi phí nhân công tăng, khách hàng quốc tế yêu cầu giảm giá thành khiến doanh nghiệp gặp khó trong giữ chân lao động và cải thiện năng lực cạnh tranh.

Về nguyên liệu, trong nước mới đáp ứng 35-40% nhu cầu, còn phần lớn phụ thuộc vào nhập khẩu. Thị trường nguyên phụ liệu trong nước chưa hình thành rõ ràng, gây khó khăn cho ngành để phát triển bền vững. Để giải quyết, ngành cần hai hướng chính: kêu gọi đầu tư phát triển nguồn nguyên phụ liệu nội địa và đa dạng hóa nguồn cung. Trong đó, đa dạng hóa chỉ là giải pháp tạm thời; phát triển sản xuất trong nước mới là hướng đi bền vững, nhưng chưa thực sự đạt hiệu quả.

Ông Phạm Văn Việt, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Thời trang TPHCM, nhấn mạnh vai trò của ngành công nghiệp phụ trợ và nội địa hóa trong nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu. Tuy nhiên, đa số doanh nghiệp vẫn dựa vào lao động truyền thống, ít đầu tư công nghệ cao do thiếu chính sách hỗ trợ rõ ràng. Ông kỳ vọng các chính sách như Nghị quyết 68 sẽ thúc đẩy sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân trong 1-2 năm tới.

Chính phủ cần rõ ràng trong chính sách phát triển nguyên liệu trong nước, xây dựng thương hiệu quốc gia và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các địa phương cũng cần mở rộng quy hoạch khu dệt may, đón đầu dự án dệt nhuộm để thu hút đầu tư, đáp ứng nguồn nguyên liệu vải nội địa.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam, nhấn mạnh cần phát triển sản xuất nguyên phụ liệu nội địa, đặc biệt vải cho xuất khẩu còn thiếu trầm trọng. Các cơ quan chức năng cần xúc tiến đầu tư, giới thiệu nhà đầu tư có tiềm lực vốn và công nghệ cho lĩnh vực này.

Vượt qua rào cản thuế quan đòi hỏi nâng cao năng lực nội tại doanh nghiệp. Chủ động làm chủ đầu vào, xây dựng thương hiệu mạnh, chuỗi sản xuất khép kín giúp ngành giảm thiểu rủi ro.

Bài toán tự chủ nguyên liệu không còn là kỹ thuật mà đã trở thành yếu tố sinh tử để duy trì vị thế xuất khẩu của dệt may Việt Nam trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng biến động. Nếu không nhanh chóng giải quyết, doanh nghiệp nội địa có nguy cơ tụt lại phía sau trong cuộc chơi cạnh tranh khốc liệt này.

Lê Hoàng

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/det-may-viet-nam-thoat-loi-mon-de-di-xa/