Di sản bước vào đời sống số

một giờ trướcBài gốc

Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế đón nhận Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam 2025. Ảnh: TTDT

Cổ vật được định danh

Mới đây, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (viết tắt là Trung tâm) được vinh danh tại Giải thưởng Chuyển đổi số Việt Nam (Vietnam Digital Awards - VDA) 2025 với hạng mục “Doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp chuyển đổi số xuất sắc”. Giải pháp được trao thưởng “Định danh số và Triển lãm cổ vật Triều Nguyễn” không chỉ là bước tiến kỹ thuật, mà còn mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới trong bảo tồn di sản.

Trước đó, vào năm 2024, Trung tâm từng được trao VDA với giải pháp ứng dụng công nghệ số trong bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa Huế. Việc tiếp tục được vinh danh năm thứ hai liên tiếp cho thấy hướng đi bền vững của Cố đô Huế trong quá trình chuyển đổi số di sản.

Ông Võ Quang Huy, Phó Chánh Văn phòng Trung tâm cho biết, giải pháp định danh số giúp mỗi cổ vật có một mã ID duy nhất, được quản lý dựa trên dữ liệu số hóa 3D và lưu trữ trên nền tảng blockchain nhằm bảo đảm tính xác thực, minh bạch và chống giả mạo.

“Từ 10 cổ vật thí điểm vào năm 2024, đến nay chúng tôi đã mở rộng thêm 98 cổ vật, trưng bày trong 10 phòng triển lãm số. Tương lai hướng đến dịch vụ thu phí để làm giàu thông tin về các cổ vật liên quan, người dùng thay vì tham quan trực tiếp có thể truy cập triển lãm số tại museehue.vn, đồng thời phát triển mô hình giao dịch cổ vật số (F1) dựa trên bản gốc đã được định danh”, ông Huy thông tin.

Đặc biệt, UBND TP. Huế đã phê duyệt kế hoạch định danh gần 1.000 cổ vật giai đoạn 2025 - 2027, hướng tới hình thành hệ sinh thái di sản số toàn diện - một trong những mục tiêu chuyển đổi số quan trọng của Huế.

Không chỉ trưng bày dạng hình ảnh, các cổ vật được đưa vào môi trường thực tế ảo VR/AR và metaverse. Người xem có thể “bước vào” không gian triển lãm, xoay chuyển, tương tác và tìm hiểu từng chi tiết trên cổ vật, điều mà ngay cả việc tham quan trực tiếp đôi khi cũng khó tiếp cận.

“Chúng tôi mong mỗi cổ vật không chỉ nằm trong kho hay sau tủ kính, mà thực sự sống động trong không gian số, để công chúng ở bất kỳ đâu cũng có thể tiếp cận”, ông Hoàng Việt Trung, Giám đốc Trung tâm bày tỏ.

Từ công nghệ lõi đến trải nghiệm số

Giải pháp được xây dựng bằng hạ tầng công nghệ hiện đại: dữ liệu lưu trữ trên nền tảng điện toán đám mây, hệ thống bảo mật bằng blockchain, chip RFID/NFC gắn trực tiếp lên cổ vật, mô hình 3D chất lượng cao và công nghệ nén dữ liệu glTF, Draco giúp tối ưu dung lượng nhưng vẫn đảm bảo độ sắc nét. Công nghệ blockchain kết hợp NFC tạo nên kết nối “một - một” giữa phiên bản thật và phiên bản số (NFT). Điều này bảo đảm tính độc bản, dễ truy xuất nguồn gốc và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của di sản.

Số hóa 3D giúp tái hiện cổ vật với độ chi tiết cao, từ những đường chạm khắc nhỏ nhất trên ngai vàng, kiệu cho đến chất liệu gỗ, kim loại hay ngọc quý. Từ đó, triển lãm số được xây dựng thành các phòng trưng bày ảo, cho phép người xem tương tác như đang đứng giữa bảo tàng.

Đặc biệt, hệ thống dữ liệu mở giúp các nhà nghiên cứu, trường học, hướng dẫn viên hay doanh nghiệp du lịch có thể sử dụng thông tin cổ vật để phục vụ giáo dục và quảng bá.

Theo các chuyên gia, việc chuyển cổ vật sang dạng tài sản số (NFT) không chỉ dừng lại ở bảo tồn, mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế văn hóa. Những bản thể số F1 có nguồn gốc rõ ràng từ cổ vật thật (F0), được cơ quan chuyên môn chứng thực, tạo điều kiện để hình thành thị trường tài sản số minh bạch, phục vụ sưu tầm, nghiên cứu, giáo dục hoặc sáng tạo nội dung.

Từ hệ thống định danh cổ vật, Trung tâm đã manh nha xây dựng “chợ số” các sản phẩm văn hóa, tiêu biểu là bộ “Đế đô khảo cổ ký” dưới dạng hộp mù (blind box) - mô hình kết hợp giữa văn hóa và kinh tế sáng tạo.

“Chúng tôi kỳ vọng hệ sinh thái di sản số sẽ tạo ra chuỗi giá trị mới: từ trưng bày, giáo dục, khai thác dữ liệu, đến sản phẩm sáng tạo và kinh tế số”, ông Trung nói.

Lần đầu tiên tại Việt Nam, một đơn vị quản lý các cổ vật ứng dụng đồng thời chip NFC, blockchain, quét 3D và triển lãm VR/AR vào định danh và trưng bày cổ vật. Điều này không chỉ giúp bảo tồn di sản một cách hiện đại và an toàn hơn, mà còn đưa Huế trở thành đơn vị tiên phong trong chuyển đổi số di sản văn hóa.

“Trước đây, bảo tồn và quản lý cổ vật chủ yếu dựa trên hồ sơ giấy, dữ liệu rời rạc và trưng bày trực tiếp, giới hạn bởi không gian bảo tàng và thời gian mở cửa. Giờ đây, di sản có thể hiện diện đồng thời ở hai “thế giới”: vật lý và số”, ông Trung thông tin.

Từ những bước đi tiên phong trong chuyển đổi số, Huế đang mở ra con đường mới cho di sản: không chỉ được bảo tồn, mà còn được “sống lại”, tiếp cận sâu hơn với cộng đồng và hội nhập vào mạng văn hóa số toàn cầu.

Liên Minh

Nguồn Thừa Thiên Huế : https://huengaynay.vn/van-hoa-nghe-thuat/di-san-buoc-vao-doi-song-so-160145.html