Ông Lưu năm nay 68 tuổi. Năm ngoái, ông được chẩn đoán mắc bệnh đường huyết cao và cao mỡ máu. Bác sĩ khuyên ông nên tập thể dục nhiều hơn để giúp kiểm soát các chỉ số sức khỏe.
Ông Lưu, vốn không có thói quen tập thể dục, buộc phải bắt đầu tập luyện. Ban đầu, ông tập Thái Cực Quyền và Bát Liên Kim cùng với những người lớn tuổi ở tầng dưới khu nhà ông sống. Sau một thời gian tập luyện, ông cảm thấy cường độ hơi thấp, rồi ông nghe người ta nói rằng chạy bộ là một bài tập tốt. Vì vậy, ông bắt đầu chạy bộ mỗi ngày, luôn chọn chạy vào buổi sáng trước khi mặt trời mọc, vì mọi người cho rằng chất lượng không khí tốt nhất vào thời điểm đó, tập thể dục lúc đó sẽ không gây hại cho phổi.
Một ngày nọ, khi đang chạy bộ, ông đột nhiên cảm thấy đau ngực và ngã quỵ xuống đất. Những người đi đường nhanh chóng gọi số cấp cứu. Sau khi được đưa đến bệnh viện, người ta phát hiện ông Lưu bị nhồi máu cơ tim cấp tính, và mặc dù đã nỗ lực hồi sức, ông vẫn không thể qua khỏi.
Kết quả này khiến gia đình ông Lưu khó chấp nhận. Làm sao một người hoàn toàn khỏe mạnh lại có thể chết vì tập thể dục?
Khi “tập thể dục” trở thành yếu tố kích hoạt cơn đau tim
Theo các chuyên gia tim mạch, trường hợp của ông Lưu không phải là cá biệt. Thực tế, nhiều ca nhồi máu cơ tim, đột quỵ xảy ra trong hoặc ngay sau khi tập thể dục, đặc biệt ở người trung niên và cao tuổi có bệnh nền như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu.
Điều nguy hiểm nằm ở chỗ, nhiều người cho rằng mình “không có triệu chứng gì” nên xem bản thân là hoàn toàn khỏe mạnh. Trong khi đó, xơ vữa động mạch và bệnh mạch vành thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm. Chỉ cần một yếu tố kích thích mạnh – như vận động gắng sức đột ngột – mảng xơ vữa có thể vỡ ra, gây tắc mạch và dẫn đến nhồi máu cơ tim cấp.
Ở người như ông Lưu, việc chuyển từ các bài tập nhẹ sang chạy bộ cường độ cao, lại không qua đánh giá tim mạch trước đó, đã vô tình đặt trái tim vào tình trạng quá tải.
Buổi sáng sớm – "khung giờ vàng" hay thời điểm nguy hiểm?
Quan niệm cho rằng tập thể dục càng sớm càng tốt, không khí càng trong lành càng có lợi, thực tế không hoàn toàn đúng với mọi đối tượng.
Các nghiên cứu cho thấy, vào rạng sáng và sáng sớm, cơ thể con người có xu hướng tăng huyết áp, tăng nhịp tim, máu cô đặc hơn. Đây cũng là thời điểm nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ cao nhất trong ngày, đặc biệt ở người lớn tuổi và người có bệnh tim mạch tiềm ẩn.
Ngoài ra, không khí vào sáng sớm, nhất là ở khu đô thị, chưa chắc đã “sạch” như nhiều người nghĩ. Các chất ô nhiễm có thể lắng đọng gần mặt đất, khiến việc hít thở sâu khi chạy bộ trở nên phản tác dụng.
Sai lầm phổ biến: Tập càng mạnh càng tốt
Một trong những sai lầm lớn nhất là cho rằng tập thể dục phải “ra mồ hôi nhiều”, “tim đập nhanh” mới có hiệu quả. Với người cao tuổi, nguyên tắc vàng là vận động vừa sức, tăng dần, phù hợp với thể trạng và bệnh lý nền.
Thái Cực Quyền, đi bộ chậm, đạp xe nhẹ… không phải là những bài tập “kém hiệu quả”, mà ngược lại, đã được chứng minh giúp cải thiện tuần hoàn, ổn định huyết áp và giảm nguy cơ biến cố tim mạch nếu duy trì đều đặn.
Việc tự ý nâng cường độ tập luyện, đặc biệt là chạy bộ gắng sức, khi chưa được bác sĩ đánh giá tim mạch, có thể biến lợi ích thành hiểm họa.
Bài học đắt giá cho người cao tuổi
Cái chết của ông Lưu là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc: tập thể dục không đúng cách cũng có thể gây tử vong. Với người trung niên và cao tuổi, nhất là người có bệnh mạn tính, trước khi thay đổi hình thức hoặc cường độ vận động, cần được thăm khám, tư vấn chuyên môn.
Tập thể dục là để sống khỏe hơn, không phải để đánh cược mạng sống. Lắng nghe cơ thể, lựa chọn bài tập phù hợp và tôn trọng giới hạn của tuổi tác chính là cách bảo vệ trái tim – và sự sống – một cách an toàn nhất.