Di tích khảo cổ ở Quảng Trị - Bài 1: Tiềm năng sản phẩm du lịch độc đáo

4 giờ trướcBài gốc

Tỉnh Quảng Trị có hệ thống trên 30 di tích khảo cổ học từ thời tiền sử, sơ sử đến văn hóa Chăm tồn tại qua cả vài nghìn năm được phân bố rộng khắp trên các địa hình từ văn hóa hang động, đồi núi trung du, đồng bằng, cửa biển, các trảng cát duyên hải đến hải đảo, là tiềm năng di sản văn hóa độc đáo và đa dạng, là nguồn tài nguyên du lịch nhân văn có giá trị bên cạnh các nguồn tài nguyên du lịch khác sẽ là động lực mạnh mẽ góp phần làm cho ngành du lịch tỉnh nhà không ngừng khởi sắc.

Tiềm năng di sản văn hóa khảo cổ Quảng Trị rất lớn, bao gồm dấu tích văn hóa Hòa Bình, dấu tích văn hóa Bàu Tró, văn hóa Chăm và thời đại kim khí. Di tích khảo cổ văn hóa Hòa Bình có hang Yên Lạc, thuộc thôn Yên Lạc, xã Yên Hóa; hang Kim Bảng, xã Minh Hóa; hang xóm Thón, xã Thượng Hóa, huyện Minh Hóa cũ; hang Đức Thi, xã Tân Ninh, hang khe Toong, huyện Quảng Ninh cũ; hang Minh Cầm, xã Phong Hóa, huyện Tuyên Hóa cũ; dấu tích văn hóa Bàu Tró ở phường Đồng Hới; hang Rào, Bàu Khê, Bố Trạch cũ; Ba Đồn 1, Ba Đồn 2, TX. Ba Đồn cũ; Cồn Nền, Quảng Trạch cũ; Bàu Sen, xã Sen Thủy, Lệ Thủy cũ.

Năm 1997, giảng viên, sinh viên Khoa Sử, Trường đại học Khoa học Huế khai quật di tích khảo cổ học Cồn Nền (Quảng Trạch cũ), với sự tham gia của chuyên gia khảo cổ học Cộng hòa Liên bang Đức - Ảnh: T.Đ.H

Dấu tích văn hóa thời đại kim khí ở Khương Hà, Cổ Giang, Thanh Trạch của huyện Bố Trạch cũ; Long Đại, Quảng Ninh cũ; Thanh Thủy, Tuyên Hóa cũ, Đá Bàn, Phù Lưu, Trung Thuần của huyện Quảng Trạch cũ. Dấu tích văn hóa Chăm với một hệ thống các giếng Chăm hoang sơ ở Gio An, Gio Linh cũ, là di sản văn hóa độc đáo "có một không hai" (Giáo sư Trần Quốc Vượng - T.G), là giếng Chăm hình vuông tiêu biểu ở Pháp Kệ, Quảng Phú, Quảng Trạch cũ... dấu tích thời đại đồ đá cũ, thời đại đồ đá mới ở đặc khu Cồn Cỏ, di tích tháp Chăm ở làng Cổ Thành, xã Triệu Ái, huyện Triệu Phong cũ; làng Hà Trung, xã Gio Châu, huyện Gio Linh cũ...

Tính đến nay, đã có 32 di tích thời tiền sử, sơ sử và Chămpa trên địa bàn tỉnh được phát hiện và nghiên cứu (Quảng Bình cũ có 15 di tích). Di tích khảo cổ học Quảng Trị có đủ các nền văn hóa khảo cổ, văn hóa Hòa Bình, văn hóa Bàu Tró, văn hóa Đông Sơn, văn hóa Chămpa và cả văn hóa Sa Huỳnh.

Địa bàn di tích khảo cổ phân bố rộng hầu khắp các địa hình từ hang động, trung du, đồng bằng ven biển đến hải đảo. Các di tích này thường nằm xen kẽ với các loại hình di tích khác như danh thắng, lịch sử và tín ngưỡng.

Người Việt luôn có ý thức về nguồn cội, du khách nước ngoài thích khám phá, tất cả đều mong muốn tìm hiểu những gì thuộc về văn hóa, về truyền thống, về lịch sử. Du lịch khảo cổ không xa lạ đối với người Việt Nam, khu di tích Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) khảo cổ Hội An, Mỹ Sơn (Quảng Nam cũ), Hoa Lư (Ninh Bình), Tràng Kênh (Hải Phòng)… khách du lịch tham quan với con số ấn tượng, bởi các di chỉ khảo cổ không chỉ có ý nghĩa cho việc nghiên cứu mà còn là địa chỉ hấp dẫn những người đam mê khám phá lịch sử

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Lâm Thị Mỹ Dung “Khảo cổ học là khoa học liên ngành, hiện đại, nhiều tiềm năng và rất dễ hội nhập, giao lưu với thế giới” (1). Du lịch khảo cổ học là loại hình du lịch đặc thù do vậy loại hình du lịch này có thị trường du khách đặc thù. Du lịch khảo cổ có các loại hình như tham quan các khu, điểm khảo cổ. Du lịch nghiên cứu khảo cổ. Du lịch tham gia cùng khai quật khảo cổ.

Phát triển du lịch khảo cổ phải phù hợp với quy hoạch phát triển du lịch chung trong tổng thể du lịch của tỉnh. Có nghĩa là phải tính toán để du khách khi đến với các sản phẩm của trung tâm du lịch phía Bắc (Vũng Chùa-đảo Yến) thì liên kết với sản phẩm du lịch khảo cổ khu cực này. Du khách tham quan dòng sản phẩm du lịch tâm linh của trung tâm du lịch phía Nam sẽ kết hợp tham quan nghiên cứu du lịch khảo cổ các di tích phía Nam. Du khách tham quan hệ thống giếng cổ của người Chăm ở Gio Linh sẽ kết nối với tour du lịch Nghĩa trang liệt sĩ quốc gia Trường Sơn, di tích đôi bờ Hiền Lương...

Hiện nay, xu thế du khách khi tham quan các di tích danh thắng, sinh thái, tâm linh thường kết hợp tham quan các di tích khảo cổ, đặc biệt là thị trường du khách có ham muốn nâng cao hiểu biết, nghiên cứu về lịch sử vùng đất, về cội nguồn hình thành cư dân, văn hóa, phong tục… thì du lịch khảo cổ sẽ đáp ứng nhu cầu đó. Vấn đề cần quan tâm là khách du lịch muốn tham quan trực tiếp hiện trường khai quật, được tận mắt chiêm nghiệm từng hiện vật tại di tích, do vậy khi triển khai du lịch khảo cổ cần tính đến vấn đề bảo tồn tài sản quốc gia.

Không chỉ là nơi cung cấp nguồn nước ngọt, Bàu Tró còn là một di chỉ khảo cổ học (Nguồn: Internet)

Theo thống kê của ngành du lịch, loại trừ một số tỉnh, thành có tài nguyên du lịch khảo cổ nổi trội thì đa phần lượng khách du lịch đến các di tích khảo cổ nói chung vẫn còn khiêm tốn so với nhiều loại hình du lịch khác. Chính vì thế, để phát triển loại hình du lịch này cần lựa chọn những di tích nổi bật, xây dựng thành tour, tuyến hoàn chỉnh, hoặc kết hợp liên kết với các loại hình du lịch khác thành tour du lịch tổng hợp ví như du khách về Quảng Trạch cũ để đến với ca trù Đồng Dương thì không thể bỏ qua di tích khảo cổ Cồn Nền nổi tiếng, để vãn cảnh hồ nước mênh mông trong xanh của đầm Pháp Kệ, chiêm nghiệm về những con người Cồn Nền xưa đã bước vào sơ kì thời đại kim khí…

Du khách về nghỉ dưỡng ở khu du lịch Bảo Ninh, bên cạnh tắm biển, tham gia các loại hình du lịch thể thao biển, không thể không không tìm hiểu về một Bàu Tró bên cạnh cửa biển Nhật Lệ. Bàu Tró nổi tiếng không chỉ là một hồ nằm ngay sát bờ biển cung cấp nước ngọt cho phường Đồng Hới và các địa phương lân cận mà còn là một địa điểm khảo cổ học vô cùng quan trọng có niên đại cách ngày nay trên dưới năm nghìn năm.

Hệ thống di tích khảo cổ trên địa bàn Quảng Trị là cực kì phong phú và đa dạng, giá trị nghiên cứu và giá trị du lịch là điều được khẳng định. Tuy nhiên, tài nguyên này vẫn đang ở dạng tiềm năng, không muốn nói là đa phần đang ngủ cả hàng nghìn năm nay chưa được đánh thức để phục vụ con người.

Chúng ta chưa làm được gì nhiều để khơi dậy thế mạnh của nguồn tài nguyên với tư cách là một sản phẩm du lịch độc đáo này. Chúng ta chưa có một quy hoạch tổng thể về bảo tồn phát huy giá trị của khảo cổ học Quảng Trị, chưa có một cuộc khai quật nghiên cứu quy mô hoàn chỉnh trong suốt hơn 30 năm nay, kể từ ngày cuối cùng khai quật di chỉ Cồn Nền. Hiện vật khai quật di chỉ Bàu Tró, di chỉ Cồn Nền và sưu tầm các địa điểm khác đều đang nằm im trong kho Bảo tàng Tổng hợp tỉnh, chỉ một số ít được trưng bày.

Vì vậy, để huy động mọi nguồn lực của tài nguyên văn hóa vào mục đích phát triển du lịch thì cần phải đánh thức các di tích khảo cổ tiêu biểu có khả năng khai thác phục vụ du lịch. Theo Tiến sĩ Trịnh Dương thì mối quan hệ giữa nền văn hóa khảo cổ và du lịch được khai thác thế nào để cả hai cùng tồn tại và phát triển, du lịch nâng tầm nhận thức về các văn hóa khảo cổ và ngược lại, các di tích khảo cổ sẽ tạo sự hứng khởi với chủ thể du lịch.

Tạ Đình Hà

------------------------------------------------------------------------------------

(1) Lâm Thị Mỹ Dung. Thông tin Tuyển sinh. Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn-Đại học Quốc gia Hà Nội.

Bài 2: Đánh thức nguồn tài nguyên quý giá

Nguồn Quảng Trị : https://baoquangtri.vn/du-lich/202508/di-tich-khao-co-o-quang-tri-bai-1-tiem-nang-san-pham-du-lich-doc-dao-a0d1456/