Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất: Gợi mở và xác định hướng đi mới cho công tác lập pháp của Quốc hội Khóa XVI

4 giờ trướcBài gốc

Minh chứng cho tính khoa học, bài bản, sự chủ động cao trong thể chế hóa chủ trương của Đảng

Nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV diễn ra trong bối cảnh đất nước và thế giới phải đối mặt với đại dịch Covid-19 cùng hàng loạt biến động quốc tế phức tạp, thiên tai gây hậu quả nặng nề. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng, hoạt động lập pháp của Quốc hội đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, quy trình lập pháp, chủ động, sáng tạo, tích cực phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Phòng, chống tham nhũng ngày 18/11. Ảnh: Phạm Thắng

Một trong những kết quả nổi bật, đó là ngay đầu nhiệm kỳ Khóa XV, Đảng đoàn Quốc hội (nay là Đảng ủy Quốc hội) đã chủ trì, phối hợp với Chính phủ và các cơ quan, tổ chức hữu quan xây dựng, trình Bộ Chính trị thông qua Đề án Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cho toàn Khóa XV. Đây là lần đầu tiên Bộ Chính trị thông qua một văn kiện chính trị - pháp lý có tính định hướng tổng thể, bao quát về nội dung công tác lập pháp cần tập trung triển khai trong nhiệm kỳ Quốc hội.

Với 8 nhóm định hướng lớn, 70 định hướng cụ thể, Đề án là “kim chỉ nam”, xác lập tầm nhìn chiến lược và mang tính định hướng, dự báo cao của Đảng đối với công tác lập pháp cho cả nhiệm kỳ Quốc hội; là cơ sở chính trị quan trọng để Chính phủ, các bộ, ngành, các cơ quan của Quốc hội và các cơ quan, tổ chức khác có liên quan chủ động trong hoạt động xây dựng pháp luật, thay vì ứng phó theo tình huống, vấn đề phát sinh.

Theo đó, trong số 99 luật được Quốc hội thông qua từ đầu nhiệm kỳ đến hết Kỳ họp thứ Chín, có 89/99 luật (chiếm 90%) là kết quả của việc thực hiện các nhiệm vụ lập pháp này. Nội dung của các luật, pháp lệnh, nghị quyết được thông qua đều bám sát Định hướng lập pháp, bảo đảm thể chế hóa đúng đắn, đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Cùng với đó, tập trung tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt về thể chế, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh, bền vững trong giai đoạn mới. Điều này minh chứng cho tính khoa học, bài bản và sự chủ động cao trong công tác thể chế hóa chủ trương của Đảng, góp phần quan trọng vào việc xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc cho sự phát triển của đất nước.

Bước chuyển lớn về đổi mới tư duy và quy trình lập pháp

Trong suốt nhiệm kỳ Khóa XV, tư duy lập pháp tiếp tục được đổi mới và hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Đảng đoàn Quốc hội (nay là Đảng ủy Quốc hội) đã xây dựng, trình Bộ Chính trị thông qua Đề án và ban hành Kết luận số 119-KL/TW về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, bảo đảm chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả, làm cơ sở xây dựng, trình Quốc hội thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 với nhiều đổi mới căn bản trong quy trình lập pháp. Việc phân công, phân cấp, phân định thẩm quyền giữa Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan rõ ràng, “đúng vai” của từng cơ quan với mục tiêu cao nhất là vì sự phát triển của đất nước.

Đặc biệt, Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật đã được thành lập do Tổng Bí thư Tô Lâm trực tiếp làm Trưởng ban, thể hiện quyết tâm chính trị cao nhất của Đảng trong việc hoàn thiện thể chế, pháp luật để thể chế, pháp luật tạo thành lợi thế, ngày càng minh bạch, công bằng và hiệu quả.

Từ Kỳ họp thứ Tám, việc đổi mới tư duy, quy trình lập pháp được tiến hành một cách quyết liệt hơn với những chỉ đạo quan trọng của người đứng đầu Đảng ta. Trong phát biểu tại Kỳ họp này, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu: Đổi mới mạnh mẽ công tác lập pháp, trong đó chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật theo hướng vừa bảo đảm yêu cầu quản lý nhà nước, vừa khuyến khích sáng tạo, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, khơi thông mọi nguồn lực để phát triển, tư duy quản lý không cứng nhắc, dứt khoát từ bỏ tư duy không quản được thì cấm.

Quán triệt nghiêm túc chỉ đạo nêu trên, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đã kịp thời chỉ đạo đưa ra nhiều giải pháp để thực hiện yêu cầu của Tổng Bí thư. Các dự án luật được Quốc hội thông qua đã thể hiện sâu sắc, rõ nét tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, luật cơ bản chỉ quy định những vấn đề khung, những vấn đề có tính nguyên tắc, những vấn đề thực tiễn biến động thường xuyên thì giao cho Chính phủ, địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt trong điều hành.

Cùng với đó là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền; đứng trên mảnh đất thực tiễn Việt Nam để xây dựng các quy định pháp luật phù hợp; dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”; các chính sách lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; triệt để cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư, kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ; chủ động tháo gỡ các rào cản pháp lý, hành chính, tạo lập hành lang pháp lý, môi trường thuận lợi cho những vấn đề mới, xu hướng mới, từng bước đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, đóng vai trò dẫn dắt phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh.

Thời gian qua, đặc biệt là từ Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội đã rất quyết liệt, khẩn trương xem xét, thông qua nhiều luật, nghị quyết để kịp thời thể chế hóa các chủ trương, chính sách mới của Đảng, phúc đáp yêu cầu thực tiễn.

Cụ thể, chỉ 14 ngày sau khi Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân được Bộ Chính trị ban hành, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 198/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

59 ngày sau khi có Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 193/2025/QH15 thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; sau đó thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Để kịp thời triển khai Nghị quyết 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, chỉ 17 ngày sau khi Nghị quyết này được ban hành, Quốc hội đã xem xét, thông qua Nghị quyết số 197/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.

Cũng tại kỳ họp này, chưa đến một tháng sau khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân, Quốc hội đang khẩn trương xem xét để thông qua các nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù trong các lĩnh vực này để đưa chủ trương, chính sách của Đảng sớm đi vào cuộc sống…

Một trong những dấu mốc lịch sử, đó là tại Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội đã hoàn thành nhiệm vụ đặc biệt quan trọng là xem xét, thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, để thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Nghị quyết được Quốc hội thông qua với 100% số đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, thể hiện sự thống nhất cao của ý Đảng, lòng Dân. Nghị quyết được thông qua sớm hơn so với kế hoạch, tạo điều kiện thuận lợi để Quốc hội thông qua các luật, nghị quyết về thực hiện sắp xếp, tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính, bảo đảm cơ sở pháp lý để chính quyền địa phương 2 cấp chính thức đi vào hoạt động trên cả nước từ ngày 1/7/2025.

Kết quả là đã hình thành hệ thống cơ quan Trung ương, chính quyền địa phương tinh, gọn, mạnh, chuyển đổi một bước quan trọng sang mô hình quản trị quốc gia hiện đại, gần dân, sát dân, phục vụ kiến tạo phát triển, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; tái cấu trúc toàn diện không gian phát triển, tạo lợi thế, động năng mới, góp phần nâng cao thế và lực của đất nước bước vào kỷ nguyên mới.

Số lượng kỷ lục các luật, nghị quyết được thông qua

Với sự sâu sát, quyết liệt, trách nhiệm và quyết tâm chính trị cao, tính từ đầu nhiệm kỳ Khóa XV đến hết Kỳ họp thứ Chín vừa qua, Quốc hội đã thông qua 99 luật và 41 nghị quyết; tại Kỳ họp thứ Mười, dự kiến Quốc hội sẽ tiếp tục xem xét, thông qua 49 luật, 4 nghị quyết, đưa tổng số văn bản được Quốc hội thông qua trong nhiệm kỳ là 148 luật và 45 nghị quyết quy phạm pháp luật. Như vậy, so với các nhiệm kỳ gần đây, chỉ tính riêng số lượng luật được Quốc hội thông qua trong nhiệm kỳ Khóa XV bằng 138% so với nhiệm kỳ Khóa XIII (107 luật), 205% so với nhiệm kỳ Khóa XIV (72 luật) và 221% so với Khóa XII (67 luật). Đây không đơn thuần chỉ là tăng về số lượng, mà thể hiện sự đi trước một bước về thể chế, sự phúc đáp kịp thời, hiệu quả trước yêu cầu thực tiễn, tạo ra cú hích kiến tạo phát triển.

Như vậy, với số lượng kỷ lục 148 luật và 45 nghị quyết quy phạm pháp luật dự kiến được thông qua trong nhiệm kỳ Khóa XV này, thì hệ thống pháp luật đã bao phủ toàn diện các lĩnh vực, giải quyết các vấn đề phát sinh và khơi thông những động lực tăng trưởng để đất nước bước vào kỷ nguyên mới. Trong đó, nhiều đạo luật đã thể hiện rõ tinh thần “lấy cuộc sống và lợi ích nhân dân làm thước đo của chính sách”.

Trong dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đề ra mục tiêu tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đầy đủ, đồng bộ, minh bạch và khả thi, làm nền tảng cho quản lý, quản trị hiện đại, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển các lĩnh vực mới, tháo gỡ khó khăn, khai thác tối đa tiềm năng, thế mạnh và nguồn lực, tạo động lực cho phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, đòi hỏi công tác lập pháp của Quốc hội cần được tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả để cùng Chính phủ, các ngành, các cấp xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật thực sự trở thành khâu “đột phá của đột phá” và là động lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Với ý nghĩa như vậy, Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất được kỳ vọng sẽ mở ra không gian đối thoại chuyên sâu của Quốc hội, giữa các cơ quan tham gia vào quy trình lập pháp, đại biểu Quốc hội với các nhà khoa học, chuyên gia, người làm công tác thực tiễn trên các lĩnh vực. Đây không chỉ là dịp để tổng kết công tác lập pháp của nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, mà quan trọng hơn còn gợi mở, xác định hướng đi mới cho nhiệm kỳ Khóa XVI.

Lam Giang

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/dien-dan-xay-dung-phap-luat-lan-thu-nhat-goi-mo-va-xac-dinh-huong-di-moi-cho-cong-tac-lap-phap-cua-quoc-hoi-khoa-xvi-10396642.html