Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất: Khẳng định vai trò quan trọng của Quốc hội trong công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật

4 giờ trướcBài gốc

Trao đổi với Báo Đại biểu Nhân dân, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp NGUYỄN THỊ MAI PHƯƠNG cho biết, công tác lập pháp thời gian qua đã thể chế hóa đầy đủ, đúng đắn, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng; có nhiều đổi mới trong phương pháp, tư duy, quy trình lập pháp, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, khẳng định vai trò quan trọng của Quốc hội trong hoàn thiện thể chế, pháp luật, xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước.

Phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, linh hoạt, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, khó, phức tạp thực tiễn đặt ra

- Xin bà cho biết mục đích và ý nghĩa của việc lần đầu tiên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật?

Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tịch nước Lương Cường, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và các ĐBQH biểu quyết thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam với 470/470 đại biểu có mặt tán thành, đạt tỷ lệ 100%, ngày 16/6/2025. Ảnh: Phạm Thắng

- Việc tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất trong bối cảnh cả nước đang nỗ lực thi đua lập thành tích chào mừng Đại hội lần thứ XIV của Đảng; hướng tới kỷ niệm 80 năm ngày Tổng tuyển cử đầu tiên bầu Quốc hội Việt Nam; Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XV đã đi được nửa chặng đường và đang tập trung cao độ để hoàn thành khối lượng công tác lập pháp rất lớn, có ý nghĩa rất quan trọng trong việc tiếp tục hoàn thiện thể chế đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển, thịnh vượng, hùng cường.

Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất là sự kiện có ý nghĩa quan trọng của Quốc hội nhằm trao đổi, thảo luận, đánh giá toàn diện về công tác xây dựng pháp luật từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV đến nay, trọng tâm là việc thực hiện đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật, đánh giá kết quả nổi bật trong công tác lập pháp của Quốc hội, rút ra những bài học kinh nghiệm, những cách làm hay để tiếp tục phát huy, nhân rộng, đồng thời cũng đánh giá những hạn chế, những điểm cần tiếp tục hoàn thiện, tổng kết lý luận và thực tiễn để đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hiệu quả hoạt động lập pháp của Quốc hội, góp phần hoàn thiện thể chế để thể chế thực sự là lợi thế cạnh tranh, thể chế kiến tạo phát triển nhanh, bền vững.

-Nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV diễn ra trong bối cảnh đất nước và thế giới phải đối mặt với đại dịch Covid-19, cùng nhiều biến động quốc tế phức tạp, thiên tai gây hậu quả nặng nề. Trong bối cảnh đó, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội đã đồng hành cùng Chính phủ và các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị ban hành nhiều quyết sách quan trọng, chưa có tiền lệ, linh hoạt ứng phó hiệu quả với tình hình, đúng tinh thần “đi trước một bước về thể chế”. Xin bà cho biết một số kết quả nổi bật trong hoạt động lập hiến, lập pháp của Quốc hội nhiệm kỳ này?

- Quốc hội Khóa XV là một nhiệm kỳ đặc biệt, hoạt động trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử thách, dịch bệnh toàn cầu phức tạp, thiên tai, biến đổi khí hậu khốc liệt, cục diện chính trị - kinh tế thế giới biến động khó lường. Trước tình hình đó, Quốc hội luôn khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân, đạt nhiều thành tựu to lớn trong công tác lập pháp, thể hiện ở 5 nội dung trọng tâm sau đây:

Thứ nhất, Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, là minh chứng sinh động cho việc Quốc hội thể chế hóa kịp thời chủ trương đúng đắn của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng “tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, sát thực tiễn”, thể hiện sự đồng thuận, thống nhất cao giữa “ý Đảng, lòng dân”.

Thứ hai, lần đầu tiên Quốc hội xây dựng, trình Bộ Chính trị xem xét, thông qua Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cho cả nhiệm kỳ Quốc hội, là cơ sở quan trọng để các cơ quan chủ động triển khai từ sớm, phối hợp chặt chẽ bảo đảm tiến độ, chất lượng các dự án trình Quốc hội; kịp thời sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và ban hành Nghị quyết số 197/2025/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật để thể chế hóa chủ trương của Đảng về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Thứ ba, Quốc hội đã xem xét, thông qua số lượng luật, nghị quyết rất lớn (tính đến hết Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội đã thông qua 99 luật và 41 nghị quyết quy phạm pháp luật và tổng số luật, nghị quyết được dự kiến thông qua tại nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV là 148 luật, 45 nghị quyết quy phạm pháp luật, gấp đôi so với nhiệm kỳ trước), với nhiều quyết sách mang tính lịch sử nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Phiên họp Thường trực Ủy ban Pháp luật và Tư pháp ngày 3/9/2025. Ảnh: Hồ Long

Đặc biệt, tại 4 kỳ họp cuối nhiệm kỳ, công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội càng thể hiện rõ nét, sâu sắc hơn tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Các dự án luật được Quốc hội thông qua bảo đảm ngắn gọn, rõ ràng, chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện luật; cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Thứ tư, Quốc hội đã phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, thể hiện sự linh hoạt, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, quyết định những vấn đề khó, phức tạp do thực tiễn cuộc sống đặt ra như các cơ chế, chính sách phòng, chống dịch Covid-19, cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết điều chỉnh quy định khác luật trong một số trường hợp đặc biệt… là những sáng kiến lập pháp chưa từng có tiền lệ. Qua đó, Quốc hội đồng hành cùng Chính phủ và cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng đưa đất nước vượt qua khó khăn, hoàn thành các mục tiêu phát triển mà Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra và vững bước tiến vào kỷ nguyên mới.

Thứ năm, lần đầu tiên Quốc hội tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật, Diễn đàn về hoạt động giám sát, bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật, đồng thời tổ chức một số Diễn đàn về kinh tế, hội thảo về văn hóa… là những điểm sáng nổi bật trong hoạt động lập pháp của Quốc hội, thể hiện sự chủ động, cầu thị, lắng nghe, tháo gỡ những vướng mắc của thực tiễn trong quá trình xây dựng, hoàn thiện thể chế.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Thị Mai Phương. Ảnh: Hồ Long

Thể hiện rõ nét, sâu sắc hơn tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật

-Nhiệm kỳ Khóa XV cũng ghi dấu ấn với những đổi mới mạnh mẽ trong hoạt động lập hiến, lập pháp theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm trong phát biểu tại Quốc hội. Tinh thần chỉ đạo này đã được thể hiện như thế nào trong công tác lập pháp, thưa bà?

- Tại Kỳ họp thứ Tám, Quốc hội Khóa XV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài phát biểu rất quan trọng tại Hội trường về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật. Kể từ thời điểm đó đến nay, công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội đã có những bước đột phá, thể hiện rõ nét, sâu sắc hơn tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Cụ thể, một là, công tác lập pháp trong thời gian vừa qua thể chế hóa đầy đủ, đúng đắn, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng; có nhiều đổi mới trong phương pháp, tư duy, quy trình lập pháp, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, khẳng định vai trò quan trọng của Quốc hội trong công tác hoàn thiện thể chế, pháp luật, xuất phát từ lợi ích toàn cục của đất nước; đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh; phát huy dân chủ, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân; bảo đảm sự cân đối, hợp lý giữa mức độ hạn chế quyền với lợi ích chính đáng đạt được.

Hai là, các luật được thông qua trong thời gian vừa qua đã thể hiện sâu sắc tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, các luật ngắn gọn, rõ ràng[1], đơn giản, dễ thực hiện, lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm; chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, tạo điều kiện thuận lợi, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong quá trình tổ chức thực hiện; triệt để cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, điều kiện đầu tư kinh doanh, giảm chi phí tuân thủ, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp; những vấn đề mới, đang trong quá trình vận động, thực tiễn biến động thường xuyên, chưa ổn định thì chỉ quy định khung, mang tính nguyên tắc và giao Chính phủ, các bộ, ngành, chính quyền địa phương quy định để bảo đảm linh hoạt trong điều hành, phù hợp với thực tiễn.

Ba là, hệ thống pháp luật trong thời gian qua không ngừng được hoàn thiện, đạt được một số kết quả nổi bật sau đây.

Đó là công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức bộ máy các cơ quan nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, triển khai tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo chủ trương của Đảng được triển khai đồng bộ, có hệ thống, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc hình thành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, gắn với phân cấp, phân quyền triệt để, đồng bộ, tạo sự chủ động cho các cơ quan, tổ chức trong tổ chức thực hiện.

Công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đã có nhiều đột phá quan trọng; các luật, nghị quyết được ban hành đã kịp thời tháo gỡ những rào cản, điểm nghẽn, tạo hành lang pháp lý thông thoáng cho phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, khơi thông nguồn lực về tài chính, ngân sách, hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Khung khổ pháp lý về kinh tế thị trường định hướng XHCN được hoàn thiện theo hướng tạo thuận lợi cho đầu tư kinh doanh, khơi thông nguồn lực xã hội, thúc đẩy phát triển kinh tế, nhất là kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn... để phù hợp với thực tiễn, tháo gỡ “điểm nghẽn” pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế.

Công tác hoàn thiện pháp luật về văn hóa, xã hội đã góp phần hoàn thiện thể chế, xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; tạo hành lang pháp lý vững chắc để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy hội nhập quốc tế về giáo dục; nâng cao năng lực hệ thống y tế, phát triển công nghiệp dược, y học cơ sở và y học dự phòng, đồng thời bảo đảm an sinh xã hội và quyền lợi của người dân trong tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng.

Hệ thống pháp luật về quốc phòng, an ninh và đối ngoại đã không ngừng được hoàn thiện, góp phần giữ vững sự ổn định về chính trị, tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, công tác hội nhập quốc tế không ngừng phát triển cả về chiều rộng và chiều sâu.

-Là một trong những Ủy ban “xương sống”, được giao đảm trách mảng việc rất quan trọng của Quốc hội liên quan đến công tác lập hiến, lập pháp, Ủy ban đã thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình như thế nào để hiện thực hóa các chỉ đạo của Tổng Bí thư và Chủ tịch Quốc hội liên quan đến những đổi mới mạnh mẽ đối với công tác lập pháp, thưa bà?

- Để khẩn trương triển khai theo chỉ đạo của Tổng Bí thư và Chủ tịch Quốc hội liên quan đến đổi mới mạnh mẽ của Quốc hội đối với công tác lập pháp, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã tích cực, chủ động, nỗ lực vượt qua mọi khó khăn trong triển khai thực hiện các nhiệm vụ được giao, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan có liên quan trong từng bước triển khai, có nhiều đổi mới, sáng tạo trong tổ chức thực hiện, ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm, vào cuộc từ sớm, quyết liệt, quyết tâm hoàn thành các nhiệm vụ, kế hoạch đề ra đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng với những kết quả nổi bật sau đây:

Toàn cảnh phiên họp thẩm tra sơ bộ các dự án luật trong lĩnh vực thi hành án ngày 1/8/2025.

Thứ nhất, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ trì, tham mưu giúp Đảng ủy Quốc hội xây dựng Đề án “Đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật chuyên nghiệp, khoa học, kịp thời, khả thi, hiệu quả” trình Bộ Chính trị xem xét, thông qua.

Trên cơ sở đó, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 119-KL/TW ngày 20/1/2025 về Định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, làm cơ sở cho việc sửa đổi toàn diện Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật tại Kỳ họp bất thường lần thứ Chín (tháng 2/2025) và đổi mới tư duy, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xây dựng pháp luật. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 đã có bước cải cách, thay đổi lớn về quy trình, thủ tục, thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan trong công tác đề xuất, xây dựng, soạn thảo, tiếp thu, chỉnh lý dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết của Quốc hội, UBTVQH, góp phần đẩy nhanh tiến độ, phân định rõ trách nhiệm của các cơ quan trong xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Đồng thời, tại Kỳ họp thứ Chín, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đã chủ trì thẩm tra, phối hợp với Bộ Tư pháp và các cơ quan có liên quan tiếp thu, chỉnh lý, trình Quốc hội thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Nghị quyết số 197/2015/QH15 về một số cơ chế, chính sách đặc biệt tạo đột phá trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật để kịp thời thể chế hóa các chủ trương của Đảng tại Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và các yêu cầu mới trong việc xây dựng mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Nghị quyết số 206/2025/QH15 về cơ chế đặc biệt xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật nhằm kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, “điểm nghẽn” về thể chế, khơi thông các nguồn lực, tạo sự linh hoạt cho Chính phủ, các bộ, ngành và chính quyền địa phương trong quản lý, điều hành, chủ động ứng phó với những biến động của thực tiễn.

Thứ hai, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp là cơ quan thường trực, trực tiếp tham mưu, giúp việc cho Ủy ban dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 trình Quốc hội xem xét, thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, tạo cơ sở hiến định thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng chủ trì Phiên họp toàn thể lần thứ 7 của Ủy ban ngày 17-19/9/2025. Ảnh: Hồ Long

Thứ ba, Ủy ban luôn tích cực, chủ động, trách nhiệm trong việc bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương, đường lối của Đảng về đổi mới tư duy xây dựng pháp luật trong quá trình chủ trì, tham gia thẩm tra, tiếp thu, chỉnh lý đối với tất cả các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết trình Quốc hội, UBTVQH xem xét, thông qua, góp phần thực hiện mục tiêu đưa thể chế, pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh, nền tảng vững chắc, động lực mạnh mẽ cho phát triển, tạo dư địa thúc đẩy tăng trưởng kinh tế “hai con số”, nâng cao đời sống của Nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại của đất nước.

- Xin trân trọng cảm ơn Phó Chủ nhiệm!

[1] Số lượng các chương, điều, khoản trong các dự thảo luật sau khi tiếp thu, chỉnh lý đã giảm đáng kể so với dự thảo luật ban đầu do Chính phủ trình. Cụ thể như: dự thảo Luật Công chứng (sửa đổi) giảm 2 chương, 3 điều và 5 khoản; dự thảo Luật Điện lực (sửa đổi) giảm 49 điều; dự án Luật Việc làm (sửa đổi) giảm 36 điều; Luật Nhà giáo giảm 21 điều; Luật Đầu tư công giảm 9 điều; Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn giảm 6 điều; Luật Dữ liệu giảm 5 điều...

Nguyễn Vũ thực hiện

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/dien-dan-xay-dung-phap-luat-lan-thu-nhat-khang-dinh-vai-tro-quan-trong-cua-quoc-hoi-trong-cong-tac-hoan-thien-the-che-phap-luat-10396640.html