Điện gió bị 'thắt van', nhiệt điện được huy động lớn: Lãng phí nguồn lực, nhà đầu tư lo phá sản

4 giờ trướcBài gốc

Nhiệt điện huy động cao hơn điện gió

18 ngày gần đây (từ 19/10 đến 5/11), hệ thống điện quốc gia ghi nhận sự chênh lệch đáng kể trong điều độ giữa các nguồn điện.

Theo thống kê từ website của Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO), sản lượng điện phát từ các nhà máy nhiệt điện (than, khí, dầu) đạt 6.598,9 GWh, chiếm tới 43,33% tổng sản lượng toàn hệ thống. Với công suất lắp đặt 39.746 MW, tỷ lệ công suất trung bình được huy động đạt 38,43%.

Ngược lại, điện gió chỉ phát lên lưới 582,9 GWh, tương đương 3,83% tổng sản lượng. Dù tổng công suất lắp đặt đạt 7.102 MW, tỷ lệ công suất trung bình được huy động của điện gió chỉ 19%, chưa bằng một nửa so với nhiệt điện, trong bối cảnh gió đang ở mùa ổn định nhất trong năm.

Sự chênh lệch này khiến giới đầu tư trong lĩnh vực năng lượng tái tạo băn khoăn về công tác điều độ hệ thống điện, đồng thời đặt ra câu hỏi về sự lãng phí tài nguyên và nguồn lực xã hội.

Theo các doanh nghiệp, việc ưu tiên huy động nhiệt điện trong điều kiện dư nguồn chưa phù hợp với tinh thần Thông tư 21/2024/TT-BCT quy định vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh.

Trong khi đó, nhiên liệu cho các nhà máy nhiệt điện có thể dự trữ, còn điện gió và điện mặt trời thì không thể lưu trữ, nên việc cắt giảm công suất đồng nghĩa với việc “đốt bỏ” tài nguyên tự nhiên mà không tạo ra giá trị.

Trước tình hình này, các doanh nghiệp điện gió tại Quảng Trị cũng vừa gửi văn bản kiến nghị tới Bộ Công Thương, UBND tỉnh Quảng Trị, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và NSMO, đề nghị xem xét việc hạn chế cắt giảm công suất phát điện khả dụng.

Theo các nhà đầu tư, từ cuối tháng 9/2025 đến nay, cụm nhà máy điện gió tại Quảng Trị liên tục bị cắt giảm công suất, có thời điểm lên tới 99%. Bình quân, công suất bị giảm từ 20% đến 90%, khiến doanh thu tháng 10 sụt khoảng 5% so với kế hoạch cả năm.

Nếu tình trạng này kéo dài đến hết năm, doanh thu 2025 có thể giảm 10-20%, trong khi lợi nhuận định mức chỉ còn 5-10% sau khi trừ chi phí vận hành, trả nợ và bảo trì. Với các dự án hiệu suất trung bình, lợi nhuận thực tế không đến 5%.

“Với mức cắt giảm như hiện nay, doanh thu mất đi lớn hơn lợi nhuận định mức. Nếu kéo dài, doanh nghiệp sẽ không đủ khả năng trả nợ ngân hàng, duy trì hoạt động và phúc lợi người lao động. Nguy cơ phá sản là hoàn toàn có thể xảy ra”, đại diện một doanh nghiệp điện gió lo ngại.

Tại Quảng Trị, giai đoạn từ tháng 10 đến tháng 2 năm sau là “mùa vàng” của điện gió, chiếm tới 70-80% sản lượng cả năm. Tuy nhiên, năm nay do ảnh hưởng biến đổi khí hậu, chỉ từ 20-30/10 là gió mạnh, các thời điểm khác yếu hoặc bị cắt giảm, khiến doanh nghiệp “đứng nhìn tuabin quay mà không được phát điện”.

Nhà đầu tư kiến nghị gì?

Các nhà đầu tư kiến nghị Bộ Công Thương, EVN và NSMO cần có cơ chế minh bạch trong việc điều độ, đặc biệt là công khai thời gian và mức công suất bị cắt giảm của từng loại hình điện, bao gồm thủy điện, nhiệt điện, điện mặt trời và điện gió.

Theo các doanh nghiệp, việc minh bạch dữ liệu sẽ giúp đảm bảo công bằng trong huy động các nguồn điện và tạo cơ sở để doanh nghiệp chủ động kế hoạch vận hành, tài chính.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp đề xuất duy trì tỷ lệ cắt giảm tương đương hoặc trung bình như những năm trước, không vượt quá 2-5% trong giai đoạn cao điểm gió tốt; đồng thời, phân bổ thời gian cắt giảm vào khung giờ ít ảnh hưởng đến sản xuất.

Để hạn chế tình trạng cắt giảm, các doanh nghiệp cho rằng cần đầu tư mở rộng hệ thống truyền tải, tối ưu điều độ nguồn cung - cầu, khuyến khích tiêu thụ năng lượng tái tạo trong công nghiệp và dân dụng, cũng như sớm hoàn thiện cơ chế lưu trữ điện năng (battery storage).

Ông Bùi Duy Linh, Phó Trưởng phòng Năng lượng tái tạo Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (NSMO) cho rằng, cần ưu tiên triển khai thí điểm hệ thống BESS 2-4 giờ tại các khu vực có tỷ lệ NLTT cao, phát triển cơ cấu biểu giá và cơ chế thanh toán mới cho BESS (giá điện 2 thành phần); ban hành các chính sách ưu đãi thuế, tín dụng xanh,... khuyến khích tư nhân tham gia đầu tư vào trạm sạc pin, trạm đổi pin, sản xuất pin lưu trữ; quy hoạch triển khai hệ thống trạm sạc, trạm đổi pin đảm bảo phạm vi phủ sóng, hỗ trợ thị trường và phương thức vận hành của ngành điện.

Về lâu dài, các nhà đầu tư mong muốn Chính phủ tiếp tục khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, nhất là điện gió - lĩnh vực có tiềm năng lớn nhưng đòi hỏi vốn đầu tư cao và thời gian thu hồi kéo dài.

“Một dự án điện gió có thể mất hàng nghìn tỷ đồng đầu tư và gần chục năm thu hồi vốn. Nếu bị cắt giảm thường xuyên, hiệu quả dự án sụt giảm nghiêm trọng, niềm tin của nhà đầu tư vào năng lượng xanh sẽ bị tổn hại. Đây không chỉ là thiệt hại riêng doanh nghiệp mà còn ảnh hưởng đến tăng trưởng xanh của địa phương”, nhóm doanh nghiệp điện gió Quảng Trị nhấn mạnh.

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Phó chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng: Đối với khu vực tư nhân, nếu không có cơ chế rõ ràng, việc tham gia thị trường sẽ rất khó khăn. Ngay cả các tập đoàn nhà nước, dù có chính sách hỗ trợ, cũng còn e dè trong triển khai, thì càng khó kỳ vọng tư nhân có thể mạnh dạn đầu tư. Muốn thu hút tư nhân, cần nới lỏng một số ràng buộc và tạo hành lang pháp lý đủ rõ ràng, minh bạch.

Hạnh Nguyên

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/dien-gio-bi-that-van-nhiet-dien-duoc-huy-dong-lon-lang-phi-nguon-luc-2461005.html