Điện hóa xe máy: đừng để nóng vội 'đốt cháy' lộ trình

4 giờ trướcBài gốc

Các chuyên gia và doanh nghiệp xe máy xăng băn khoăn lộ trình chuyển đổi sang xe điện nhanh. Ảnh: TL

Cần có lộ trình thực hiện rõ ràng

Các quyết định cấm xe máy xăng tại Vành đai 1 Hà Nội, việc “điện hóa” dịch vụ xe công nghệ tại TPHCM, cùng đề xuất cấm xe xăng vào trung tâm thành phố từ năm 2026 đang gây ra lo ngại cho các chuyên gia và doanh nghiệp. Đa số ý kiến nhấn mạnh cần có lộ trình hợp lý, tránh vội vã, nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến người tiêu dùng, nhà sản xuất và hạ tầng kỹ thuật.

Chuyên gia ô tô và công nghệ tự động Nguyễn Minh Đồng nhấn mạnh rằng quá trình chuyển đổi xe máy điện tại Việt Nam cần thời gian thích nghi hợp lý, do giá pin còn cao và hệ thống điện chưa ổn định. Thách thức lớn nhất là hạ tầng trạm sạc chưa đủ rộng khắp, trong khi phương tiện công cộng thay thế xe máy còn yếu và chưa đủ khả năng đáp ứng nhu cầu.

Chính sách chuyển đổi cần linh hoạt, phù hợp với thực tế để thúc đẩy sự phát triển bền vững. Trên thế giới, quá trình này thường kéo dài hàng chục năm, như tại Đức, Ấn Độ hay Trung Quốc. Ông Đồng cảnh báo: “Nếu áp dụng chính sách xe máy điện quá gấp rút, sẽ gây khó khăn lớn cho người tiêu dùng và doanh nghiệp xe máy xăng tại Việt Nam”.

Ngoài ra, ông cũng chỉ ra sự khác biệt giữa công nghệ xe xăng và xe điện, đòi hỏi quá trình chuyển đổi dây chuyền sản xuất, công nghệ và nhà cung cấp linh kiện cần thời gian phù hợp. Thời gian tối thiểu để chuyển đổi công nghệ là 18 tháng, còn để hoàn thành toàn bộ quá trình có thể kéo dài tới 3 năm. Chính vì vậy, kế hoạch bắt đầu áp dụng trong vòng chưa tới 1 năm tại Hà Nội và nửa năm tại TPHCM, theo ông Đồng, là quá nhanh, khiến các doanh nghiệp khó có thể chuẩn bị và thích ứng kịp thời.

Các doanh nghiệp xe máy xăng cũng chia sẻ việc áp dụng xe điện trong thời gian ngắn tại một số vùng và đối tượng sẽ gây khó khăn cho họ trong việc tham gia thị trường.

Phản hồi từ các doanh nghiệp, Hiệp hội Các Nhà sản xuất Xe máy Việt Nam (VAMM) đã gửi văn bản kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành liên quan. Hiểu rõ nỗ lực của Chính phủ trong việc giảm ô nhiễm và thúc đẩy các phương thức di chuyển mới, nhưng VAMM cảnh báo rằng lộ trình hạn chế xe máy xăng tại một số khu vực của Hà Nội vào năm 2026 sẽ gây ra nhiều thách thức lớn đối với người dân, xã hội và doanh nghiệp.

Vì vậy, VAMM đề xuất một lộ trình chuyển đổi theo từng giai đoạn nhằm giảm áp lực xã hội, tạo điều kiện chuẩn bị đầy đủ về hạ tầng và chính sách, đồng thời từng bước xây dựng nền tảng vững chắc cho quá trình chuyển đổi toàn diện.

Chuyên gia Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TPHCM, cũng nhấn mạnh rằng, nhà nước cần có một lộ trình rõ ràng, chính sách cụ thể và xác định rõ mục tiêu của việc chuyển đổi sang xe điện. Nếu mục đích là hạn chế ô nhiễm môi trường, cần xác định rõ mức độ hạn chế và tác động của xe điện đến môi trường như thế nào.

Ông đề nghị, việc chuyển đổi nên bắt đầu từ những đối tượng ưu tiên như các dịch vụ xe công nghệ, xe ôm, taxi, xe buýt, xe công vụ, cán bộ công - viên chức. Sau khi thực hiện, cần có báo cáo đánh giá, rút kinh nghiệm, từ đó quyết định có nên tiếp tục hay không, hoặc đề ra các giải pháp phù hợp để mở rộng.

Cần các giải pháp đồng bộ

Chuyển đổi nhanh từ xe máy xăng sang xe điện mà không có lộ trình phù hợp có thể gây ra những tác động tiêu cực lớn đến toàn bộ ngành công nghiệp xe máy. Theo ông Đồng, các doanh nghiệp sản xuất sẽ phải đối mặt với khoản đầu tư lớn để tái cấu trúc dây chuyền, đổi mới công nghệ và phát triển sản phẩm mới, trong khi chưa có đủ thời gian chuẩn bị và hỗ trợ tài chính kịp thời. Hệ quả là dễ dẫn đến thua lỗ, gián đoạn sản xuất và nguy cơ phá sản.

Hệ thống gần 2.000 đại lý xe máy xăng hiện nay có nguy cơ bị đình trệ do doanh thu sụt giảm đột ngột. Đồng thời, khoảng 200 nhà cung cấp linh kiện chủ yếu phục vụ động cơ đốt trong cũng sẽ bị ảnh hưởng, kéo theo đứt gãy chuỗi cung ứng. Tác động dây chuyền này sẽ ảnh hưởng tới hàng trăm nghìn lao động, đe dọa sinh kế và gây áp lực lớn tới an sinh xã hội.

Ngoài ra, theo VAMM, các nhà sản xuất xe máy xăng đã và đang bỏ ra hàng nghìn tỉ đồng để nâng cấp công nghệ, dây chuyền sản xuất theo tiêu chuẩn khí thải EURO4, kiểm soát khí thải, giới hạn tiêu thụ nhiên liệu… nhằm đáp ứng các quy định môi trường từ năm 2027. Các quy chuẩn này nhằm giảm thiểu ô nhiễm, song lại gây ra lo ngại về chi phí và thời gian thích ứng.

Nhiều nhà cung cấp sản xuất xe máy xăng lo lắng. Ảnh: TL

Về phía người dân, việc chuyển đổi sang xe điện cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt đối với nhóm thu nhập thấp. Chi phí thay thế phương tiện hiện tại là gánh nặng tài chính không nhỏ. Các gia đình có nhiều phương tiện truyền thống hoặc lao động thu nhập thấp sẽ chịu tác động lớn. Thêm vào đó, hạ tầng hỗ trợ chưa đồng bộ, như hệ thống trạm sạc công cộng, vẫn còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tìm kiếm điểm sạc thuận tiện, an toàn và phù hợp...

Mới đây, tại cuộc họp tiếp xúc cử tri của HĐND TPHCM, các ý kiến cũng đề cập về chính sách khuyến khích chuyển đổi xe xăng sang xe điện. Cử tri Vũ Long Xuyên đề xuất TPHCM nên có lộ trình rõ ràng, bắt đầu thí điểm ở một số đơn vị để dần mở rộng. Đồng thời, cần kiểm tra chặt chẽ quy trình sản xuất, bố trí điểm sạc thuận tiện và đảm bảo an toàn.

Nhận định xe máy điện có nhiều lợi ích, song Giáo sư Jago Dodson, Giám đốc Nền tảng kiến tạo tác động đô thị (Đại học RMIT), cũng cảnh báo quá trình chuyển đổi sẽ đi kèm nhiều thử thách như chi phí ban đầu cao, tác động tiêu cực đến môi trường nếu loại bỏ phương tiện cũ không hợp lý, và hiệu ứng ngược khi người dân di chuyển nhiều hơn, gây gia tăng lưu lượng giao thông.

TS Phạm Viết Thuận và các chuyên gia khẳng định, chính sách cần đảm bảo sự hài hòa về mặt kinh tế, tránh gây xáo trộn lớn đối với cuộc sống người dân, nhất là nhóm thu nhập thấp. Việc chuyển đổi đột ngột có thể gây lãng phí nguồn lực và làm giảm hiệu quả các chính sách môi trường đã đề ra.

"Nhiều năm tới, xe máy vẫn sẽ là phương tiện chủ đạo tại Việt Nam. Việc giảm khí thải xe máy là mục tiêu thiết yếu, không mâu thuẫn với hạn chế xe cá nhân, nhằm cân bằng giữa nhu cầu thực tế và trách nhiệm bảo vệ môi trường", chuyên gia Minh Đồng nhấn mạnh và cho biết nhiều quốc gia đã xử lý ô nhiễm phương tiện đơn giản, với chi phí chưa đến 500.000 đồng/xe.

VAMM cũng kiến nghị các cơ quan quản lý cần ưu tiên trước mắt việc xây dựng tiêu chuẩn trạm sạc, bên cạnh đó xây dựng chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp như hỗ trợ đầu tư phát triển trạm sạc (quỹ đất, nguồn điện...), ưu đãi thuế và chính sách khuyến khích người dân như hỗ trợ tài chính, tín dụng...

Bà Sayaka Arai, Chủ tịch VAMM, nhấn mạnh phát triển hạ tầng trạm sạc và hệ thống lưới điện là yếu tố then chốt. Thiếu hụt đồng bộ các trạm sạc và năng lực lưới điện là rào cản lớn trong quá trình chuyển đổi sang xe điện.

Các chuyên gia nhất trí rằng chủ trương chuyển đổi là đúng đắn và hướng tới phát triển bền vững, nhưng việc thúc đẩy sự tham gia tự nguyện và tích cực của người dân đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ.

Lê Hoàng

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/dien-hoa-xe-may-dung-de-nong-voi-dot-chay-lo-trinh/