Điều chỉnh nhỏ giúp hộ kinh doanh lên doanh nghiệp

3 giờ trướcBài gốc

Tuy vậy, nhiều hộ dù đã đạt quy mô tương đương doanh nghiệp vẫn do dự trong việc chuyển đổi. Điều này cho thấy việc chuyển đổi không chỉ là thủ tục pháp lý, mà là bài toán chi phí, rủi ro mà mỗi chủ hộ phải cân nhắc kỹ lưỡng.

Việc chuyển từ hộ kinh doanh lên doanh nghiệp là xu hướng tất yếu trong bối cảnh chính sách thuế mới yêu cầu tính minh bạch và trách nhiệm cao hơn. Ảnh: N.K

Những thay đổi về chính sách thuế gần đây, đặc biệt với việc chấm dứt chế độ thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ ngày 1-1-2026(1) và hộ kinh doanh sẽ phải chuyển sang cơ chế kê khai, nộp thuế theo doanh thu, chi phí thực tế đã khiến những người chủ hộ kinh doanh (HKD) quyết liệt hơn với việc chuyển đổi sang mô hình kinh doanh doanh nghiệp - điều mà trước đây họ không mấy mặn mà dẫu bao lợi ích được kể đến. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi của nhiều HKD trên thực tế không suôn sẻ do có sự khác biệt trong cách thức vận hành giữa hai mô hình.

Những vướng mắc trong thực tiễn chuyển đổi

Thứ nhất, hàng tồn kho không có giá vốn. Phần lớn hộ kinh doanh mua hàng bằng tiền mặt, thiếu hóa đơn đầu vào, hoặc không lưu trữ sổ sách, chứng từ - không theo dõi tồn kho và giá vốn theo chuẩn kế toán. Khi đổi sang mô hình doanh nghiệp sẽ chuyển lượng hàng còn tồn kho đó vào doanh nghiệp mà không chứng minh được giá vốn tương ứng. Khoảng trống nơi một doanh nghiệp bán hàng nhưng giá vốn bằng 0 hoặc không phù hợp sẽ bị cơ quan thuế đánh giá là thiếu chi phí hợp lý, dẫn đến việc không được khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào, thậm chí có thể bị đóng thuế thu nhập doanh nghiệp trên toàn bộ doanh thu.

Thứ hai, bài toán xử lý tài sản cơ sở vật chất đầu tư. Ví dụ trường hợp hộ kinh doanh C., nhượng quyền cà phê Trung Nguyên, đã đầu tư khoảng 3 tỉ đồng cho phần cơ sở vật chất ban đầu. Đến khi chuyển đổi, phần tài sản còn lại được định giá khoảng 2.5 tỉ đồng và vẫn đang đứng tên hộ kinh doanh. Để có hồ sơ chứng từ khấu hao tài sản, hộ C. phải chọn phương án xuất bán toàn bộ phần tài sản này sang doanh nghiệp, chủ hộ sẽ phải nộp một khoản thuế đáng kể trên chính phần tài sản do mình đã bỏ tiền đầu tư. Với mô hình F&B, khoản thuế phát sinh này là không hề nhỏ so với phần lợi nhuận tích lũy, khiến chủ hộ rơi vào tình thế “thiệt đơn thiệt kép” chỉ vì chuyển đổi hình thức kinh doanh.

Thứ ba, giấy phép con phải xin lại từ đầu. Cũng trường hợp hộ kinh doanh C., cơ sở đã mất nhiều thời gian để hoàn thiện hồ sơ cấp giấy chứng nhận an toàn thực phẩm vào tháng 6-2025, sau ba lần bị trả hồ sơ và tốn nhiều chi phí. Tuy nhiên, khi chuyển sang mô hình doanh nghiệp, giấy phép an toàn thực phẩm không được kế thừa. Công ty mới phải nộp lại hồ sơ, chờ thẩm định và chịu gián đoạn hoạt động trong thời gian chờ cấp phép.

Điều chỉnh nhỏ có ý nghĩa

Để quá trình chuyển đổi từ HKD sang doanh nghiệp diễn ra thuận lợi hơn, một số giải pháp cần được xem xét:

Thứ nhất, tài sản và hàng tồn kho của HKD nên được xử lý theo hướng định giá và góp vốn bằng hình thức tài sản khi thành lập doanh nghiệp(2) thay vì chuyển nhượng, nhằm hạn chế phát sinh thuế không cần thiết và đảm bảo hồ sơ, chứng từ để khấu hao, cũng như có giá vốn khi xuất bán.

Thứ hai, đối với các HKD đã chuyển đổi nhưng chưa xử lý phần tài sản và hàng tồn kho, cơ quan thuế nên cho phép doanh nghiệp tự kê khai, cam kết về tài sản và gửi văn bản giải trình đến cơ quan thuế quản lý trong thời hạn nhất định. Sau đó, có thể thực hiện việc kiểm tra khi cần thiết. Cách tiếp cận này vừa giúp xử lý được phần tài sản, hàng tồn kho cho doanh nghiệp một cách minh bạch, vừa giảm áp lực cho doanh nghiệp trong giai đoạn đầu và cũng giúp cơ quan quản lý có cơ sở giám sát phù hợp với thực tế.

Việc chuyển từ HKD lên doanh nghiệp là xu hướng tất yếu trong bối cảnh chính sách thuế mới yêu cầu tính minh bạch và trách nhiệm cao hơn. Tuy nhiên, để quá trình này diễn ra suôn sẻ, các vướng mắc hiện nay cần được tháo gỡ bằng những hướng dẫn rõ ràng và phù hợp hơn với thực tiễn.

Thứ ba, cần ban hành hướng dẫn thống nhất về cơ chế kế thừa giấy phép con trong trường hợp điều kiện hoạt động, cơ sở vật chất không thay đổi, chẳng hạn như giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, hồ sơ công bố sản phẩm và các giấy phép chuyên ngành khác. Việc cho phép doanh nghiệp được cấp đổi dựa trên giấy phép đã được cấp cho HKD sẽ giúp giảm đáng kể chi phí, tránh mất thời gian đi lại và hạn chế tình trạng gián đoạn hoạt động chỉ vì thay đổi hình thức pháp lý.

(*) Công ty Luật TNHH Nghiệp Thành (NT Law)

(1) Khoản 6 điều 10 Nghị quyết 198/2025/QH15

(2) Điều 34 Luật Doanh nghiệp năm 2020

Lê Tiến Thành (*)

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/dieu-chinh-nho-giup-ho-kinh-doanh-len-doanh-nghiep/