Điều đặc biệt về Cách mạng Tháng Tám ở Quảng Ngãi và Kon Tum

4 giờ trướcBài gốc

Cách đây vừa tròn 80 năm, cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 diễn ra và giành thắng lợi trong toàn quốc. Lần đầu tiên trong lịch sử, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân ta đã đánh đổ chế độ thuộc địa của thực dân Pháp và phát xít Nhật trên đất nước ta trong hơn 80 năm, lật đổ chế độ phong kiến hàng nghìn năm. Nước ta từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ đất nước.

Đêm trước cuộc khởi nghĩa

Điểm chung nhất của đêm trước diễn ra Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 trong toàn quốc, như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, đó là chính quyền thực dân, đế quốc đã lung lay, bối rối đến cao độ, chúng đã cảm thấy không thể nào giữ địa vị của chúng như trước; quần chúng nhân dân đã căm thù thực dân, đế quốc đến cực điểm, thấy cần phải đồng tâm hiệp lực, nổi dậy lật đổ ách thống trị của chúng; đã có một chính Đảng cách mạng đủ sức tổ chức lãnh đạo quần chúng nhân dân nổi dậy khởi nghĩa theo một đường lối đúng đắn, một kế hoạch phù hợp, bảo đảm giành thắng lợi cho cuộc tổng khởi nghĩa.

Thuyết minh viên Bảo tàng Tổng hợp tỉnh (cơ sở 2) giới thiệu cho khách tham quan trưng bày chuyên đề "Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9 - Sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc". ẢNH: ĐVCC

Tuy nhiên, do đặc điểm của phong trào cách mạng từng địa phương trong cả nước khác nhau, nên mỗi tỉnh có sự khác nhau về điều kiện, cách thức tiến hành và phương pháp kết thúc khởi nghĩa. Đối với tỉnh Quảng Ngãi, đêm trước của cuộc khởi nghĩa có một điều rất đặc biệt, đó là Cuộc Khởi nghĩa Ba Tơ, cuộc khởi nghĩa từng phần đầu tiên trong cả nước đã nổ ra và giành thắng lợi trọn vẹn.

Chính quyền cách mạng được thiết lập và Đội Du kích Ba Tơ tiến về đồng bằng xây dựng lực lượng, huấn luyện đấu tranh vũ trang, và là lực lượng nòng cốt hỗ trợ phong trào quần chúng nổi dậy giành chính quyền trong toàn tỉnh và các tỉnh lân cận. Chính vì vậy, cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 ở Quảng Ngãi nổ ra sớm (14/8/1945) và giành thắng lợi (16/8/1945), dù chưa nhận được chỉ thị của trung ương. Với thắng lợi đó, Quảng Ngãi trở thành một trong những tỉnh giành chính quyền sớm nhất trong cả nước.

Cùng thời điểm đó, Kon Tum, tỉnh cực bắc Tây Nguyên, đêm trước cuộc khởi nghĩa cũng rất đặc biệt. Đó là, tiểu đoàn quân Nhật đồn trú ở Kon Tum rút chạy về đồng bằng, các nhóm thân Nhật tan rã, lính bảo an ở các đồn và chính quyền tay sai tê liệt; nhân dân đã sẵn sàng nổi dậy. Cơ hội giành chính quyền đã chín muồi. Tuy nhiên, do chưa có tổ chức đảng và Mặt trận Việt Minh lãnh đạo, nên khởi nghĩa ở Kon Tum không diễn ra ngay sau lệnh tổng khởi nghĩa như nhiều địa phương khác mà phải muộn hơn 12 ngày, tức là ngày 25/8/1945.

Cuộc đàm phán cam go

Đêm 16/8/1945, lực lượng cách mạng đã chiếm được dinh tỉnh trưởng, nhưng quân Nhật và lính khố xanh vẫn cố thủ. Do đó, Ủy ban khởi nghĩa chủ trương đàm phán với chúng. Cuộc đàm phán kéo dài gần 10 ngày, tức là đến ngày 25/8/1945 mới đạt được thỏa thuận, mở đường cho quân Nhật rút lui hoàn toàn trong trật tự. Tỉnh Quảng Ngãi sạch bóng quân xâm lược. Ngày 30/8/1945, hàng chục vạn người từ khắp nơi trong tỉnh đổ về thị xã Quảng Ngãi dự lễ ra mắt của Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Lê Trung Đình (tên mới của tỉnh Quảng Ngãi).

Sục sôi khí thế cách mạng

Cách mạng là ngày hội của quần chúng. Trong lịch sử hiện đại, chưa có cuộc cách mạng nào mà ở đó tất cả các tầng lớp nhân dân, không phân biệt già, trẻ, trai, gái, thành phần xuất thân... lại nô nức tham gia khởi nghĩa, với khí thế sục sôi như Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Chỉ trong 15 ngày, kể từ khi mệnh lệnh tổng khởi nghĩa của Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc được phát đi từ Tân Trào (Tuyên Quang) đêm 13/8/1945, toàn bộ nền thống trị của Pháp, Nhật và tay sai sụp đổ, chính quyền dân chủ nhân dân được thiết lập.

Điều đặc biệt là, trong khi ở nhiều địa phương khởi nghĩa nổ ra, giành thắng lợi nhanh chóng và không đổ máu, như ở Hà Nội (19/8/1945), Huế (23/8/1945), Sài Gòn (25/8/1945), hay các tỉnh lân cận như Quảng Nam, Bình Định, Đà Nẵng... thì ở Quảng Ngãi, khởi nghĩa lại diễn ra rất cam go, quyết liệt, với nhiều trận chiến ác liệt giữa lực lượng khởi nghĩa - do Đội Du kích Ba Tơ làm nòng cốt với quân Nhật ở Sa Huỳnh (Đức Phổ), Mỏ Cày (Mộ Đức), Châu Ổ (Bình Sơn), Xuân Phổ (Tư Nghĩa)..., gây nhiều thương vong cho cả 2 bên, trong đó có một số cán bộ nòng cốt của Đội Du kích Ba Tơ đã anh dũng hy sinh, như Phan Điệt, Võ Tuôi, Trần Thành, Trần Giã...

Dù có phản kháng quyết liệt nhưng cuối cùng quân Nhật cũng phải bỏ trận địa, tháo chạy và cố thủ trong thành Quảng Ngãi. Đêm 16/8/1945, tức là chỉ sau 2 ngày khởi nghĩa, ta đã chiếm được dinh tỉnh trưởng. Tỉnh trưởng Quảng Ngãi đã bàn giao toàn bộ ấn tín, tiền bạc, vũ khí cho lực lượng khởi nghĩa. Mặc dù đã chiếm dinh tỉnh trưởng nhưng cuộc khởi nghĩa vẫn chưa kết thúc, bởi vì tiểu đoàn quân Nhật và đại đội lính khố xanh, khoảng 300 tên vẫn cố thủ, không chịu đầu hàng.

Trước tình hình đó, Ủy ban Khởi nghĩa chủ trương, không tấn công tiêu diệt quân Nhật mà cử đồng chí Bùi Định, Phó Bí thư Tỉnh ủy trực tiếp đàm phán với chúng. Cuộc đàm phán diễn ra căng thẳng. Thậm chí, quân Nhật còn bắt đồng chí Bùi Định làm con tin. Không nao núng tinh thần, Ủy ban Khởi nghĩa cử tiếp đồng chí Trần Tống, là cán bộ tỉnh Quảng Nam vào Quảng Ngãi tham gia khởi nghĩa, nối lại đàm phán và đã thành công sau gần 10 ngày.

Trong khi đó, khởi nghĩa giành chính quyền ở Kon Tum cũng rất đặc biệt. Hơn 10 ngày sau lệnh tổng khởi nghĩa được ban hành, nhiều địa phương trong cả nước đã giành được chính quyền, thời cơ khởi nghĩa đã chín muồi, nhưng cuộc khởi nghĩa ở Kon Tum vẫn chưa nổ ra.

Để giải quyết tình hình này, sau khi khởi nghĩa giành chính quyền ở Gia Lai thắng lợi ngày 23/8/1945, Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Gia Lai quyết định cử lực lượng lên Kon Tum phối hợp tổ chức khởi nghĩa. Lúc này, nhóm trí thức, viên chức yêu nước và binh lính tiến bộ ở Kon Tum họp bàn kế hoạch huy động quần chúng, vận động binh lính địch tham gia khởi nghĩa.

Nhờ làm tốt công tác chuẩn bị, nên khi lực lượng khởi nghĩa từ Gia Lai lên đến Kon Tum, khởi nghĩa nổ ra trong trật tự. Tỉnh trưởng Kon Tum nhanh chóng bàn giao ấn tín, hồ sơ cho lực lượng khởi nghĩa. Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở tỉnh lỵ và các địa phương như Đăk Tô, Đăk Glei, Kon Plông... diễn ra nhanh chóng, chỉ trong ngày 25/8/1945 và không đổ máu. Ngày 28/8/1945, hàng nghìn người dân tham dự cuộc mít tinh lớn chào mừng Ủy ban nhân dân cách mạng lâm thời tỉnh Kon Tum ra mắt đồng bào.

Dù phải trải qua nhiều cung bậc khác nhau về điều kiện, cách thức tiến hành khởi nghĩa nhưng cuối cùng cuộc khởi nghĩa giành chính quyền Tháng Tám năm 1945 ở tỉnh Quảng Ngãi và Kon Tum cũng đã nổ ra và thắng lợi. Đã 80 năm trôi qua, hôm nay được sống lại không khí sục sôi của mùa thu cách mạng, ngẫm lại những điều đặc biệt đã diễn ra ở Quảng Ngãi và Kon Tum trong những ngày tổng khởi nghĩa, chúng ta thấm nhuần hơn những điều về cách đánh giặc của ông cha ta.

Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Cách mạng là sáng tạo. Chỉ khi nào chúng ta độc lập và sáng tạo, xuất phát từ thực tế của đất nước, từ lợi ích của dân tộc, của nhân dân, lúc ấy chúng ta thắng lợi. Tinh thần và hào khí ấy sống mãi, như “Ngực lép bốn nghìn năm, trưa nay cơn gió mạnh/ Thổi phồng lên, tim bỗng hóa Mặt Trời”(Tố Hữu).

CHÂU TỨ

Nguồn Quảng Ngãi : https://baoquangngai.vn/dieu-dac-biet-ve-cach-mang-thang-tam-o-quang-ngai-va-kon-tum-56420.htm