Không gian xanh, vốn đã hạn hẹp ở khu vực nội đô do mật độ xây dựng cao, nay được chuyển trọng tâm sang vùng ven đô, nơi còn nhiều dư địa đất đai và tiềm năng phát triển không gian sinh thái, dịch vụ du lịch xanh, nông nghiệp sinh thái kết hợp trải nghiệm.
Mô hình nông nghiệp xanh kết hợp du lịch sinh thái tại xã Hồng Vân.
Không gian xanh phải đi liền với quy hoạch tổng thể
Với xu thế phát triển hiện nay, Hà Nội đã xác định quy hoạch xanh là một định hướng xuyên suốt trong Quy hoạch hệ thống cây xanh, công viên, vườn hoa và hồ điều hòa đến năm 2030, tầm nhìn 2050, qua đó thể chế hóa mục tiêu xây dựng “Thủ đô xanh - sạch - đáng sống” trong các văn bản chiến lược của Thành phố. Song song với đó, Hà Nội đang cập nhật Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065, tạo nền tảng cho việc phát triển không gian xanh bền vững mang tính liên vùng. Quy hoạch không gian xanh không chỉ dừng lại ở việc trồng thêm cây, mà phải được tích hợp chặt chẽ trong quy hoạch đô thị tổng thể. Mục tiêu là hình thành cấu trúc không gian liên kết giữa khu vực nội đô và vùng ven, phát triển các hành lang sinh thái, công viên công cộng, mạng lưới đường dạo ven sông cùng hệ thống mặt nước có chức năng điều hòa khí hậu.
Theo Quy hoạch chung Thủ đô đến năm 2045, tầm nhìn 2065, Hà Nội đặt mục tiêu phát triển các hành lang xanh ven sông, các vành đai sinh thái, bảo đảm hài hòa giữa yêu cầu phát triển đô thị và bảo vệ môi trường tự nhiên. Đáng chú ý, khu vực ven sông Hồng - cảnh quan tự nhiên đặc biệt quý giá của Thủ đô - được xác định là trục xanh chiến lược, vừa mang ý nghĩa sinh thái, vừa mở ra dư địa phát triển du lịch và dịch vụ gắn với thiên nhiên. Việc coi sông Hồng là trục cảnh quan trung tâm tạo cơ hội lớn để hình thành các không gian công cộng, công viên ven sông và những điểm đến sinh thái hấp dẫn cho người dân và du khách.
Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền, định hướng quy hoạch xác định rõ: Bảo tồn và tăng diện tích cây xanh trên mỗi đầu người, phát triển các công viên chuyên đề, đường đi bộ ven sông, các khu trải nghiệm sinh thái; đồng bộ hệ thống giao thông - dịch vụ; kết nối các khu như phường Long Biên, xã Thanh Trì, xã Đông Anh, xã Vĩnh Thanh... với vùng nội đô bằng không gian xanh và hạ tầng du lịch sinh thái.
Tại lễ khởi công Dự án Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng - một trong những công trình quy mô lớn của Thủ đô hiện nay, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Vũ Đại Thắng nhấn mạnh, dự án không chỉ nhằm xây dựng hạ tầng giao thông mà còn hướng tới phát triển không gian xanh - văn hóa - sinh thái - kinh tế dọc sông Hồng theo định hướng đô thị bền vững. Qua đó, dự án góp phần nâng cao chất lượng sống của người dân và tạo động lực cho tăng trưởng kinh tế - xã hội giai đoạn 2026-2030. Với quy mô nghiên cứu lên tới hàng chục nghìn héc ta, Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng sẽ hình thành hệ thống công viên cảnh quan, khu sinh hoạt cộng đồng và các không gian xanh lớn, trở thành hình mẫu cho mô hình không gian xanh tích hợp sinh thái, văn hóa và du lịch.
Định hình một Hà Nội thông minh, giàu trải nghiệm
Theo các chuyên gia quy hoạch, một trong những giải pháp trọng tâm Hà Nội đang triển khai là rà soát, điều chỉnh và hoàn thiện quy hoạch cây xanh, công viên, hồ điều hòa đến năm 2030, tầm nhìn 2050. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để triển khai các dự án xanh trên diện rộng, hướng tới kết nối hệ thống không gian xanh, gia tăng diện tích mặt nước, đồng thời đa dạng hóa các loại hình không gian phù hợp với nhu cầu của người dân và du khách.
Thành phố cũng đã thí điểm cải tạo, xây dựng mới hàng trăm khu đất quy hoạch công viên, đồng thời nâng cấp các công viên hiện hữu nhằm tăng diện tích cây xanh và cải thiện chất lượng sống của cộng đồng. Bí thư Đảng ủy xã Tam Hưng Bùi Văn Sáng chia sẻ, dù phần lớn diện tích xã sẽ được thu hồi để phục vụ Dự án Khu đô thị thể thao Olympic, địa phương vẫn xác định sử dụng phần diện tích còn lại để phát triển không gian sinh thái gắn với quy hoạch tổng thể của khu đô thị, kết hợp du lịch làng nghề, du lịch sinh thái và văn hóa.
Theo Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam Phan Đăng Sơn, quy hoạch xanh cần gắn liền với việc xây dựng hệ thống hạ tầng kết nối hiệu quả như đường đi bộ, cầu qua sông, các tuyến xe buýt liên vùng, cùng các khu vui chơi giải trí, dịch vụ ẩm thực - văn hóa và trải nghiệm nông nghiệp sinh thái. Điều này giúp không gian xanh không chỉ đóng vai trò là “lá phổi” đô thị mà còn trở thành những điểm đến hấp dẫn. Thực tế cho thấy, Hà Nội đang khuyến khích xã hội hóa đầu tư vào không gian xanh, thu hút sự tham gia của doanh nghiệp, tổ chức và cộng đồng thông qua các mô hình đối tác công - tư (PPP), tài trợ cộng đồng... Cách làm này vừa giảm áp lực cho ngân sách nhà nước, vừa tạo ra các sản phẩm và dịch vụ xanh đa dạng.
Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Tạ Văn Tường cho biết, với các chính sách hỗ trợ phát triển nông nghiệp công nghệ cao và nông nghiệp sinh thái, khu vực ven đô Hà Nội còn nhiều quỹ đất tiềm năng để hình thành các mô hình nông nghiệp xanh gắn với du lịch sinh thái. Do đó, quy hoạch không gian xanh cần làm rõ vai trò của nông nghiệp trong mối liên kết với du lịch và dịch vụ.
Từ mục tiêu bảo vệ môi trường đến khai thác tiềm năng sinh thái và phát triển kinh tế dịch vụ, không gian xanh đang góp phần định hình một Hà Nội thông minh, giàu trải nghiệm. Các giải pháp quy hoạch chiến lược, nguồn lực đầu tư đa dạng cùng quyết tâm hành động đang đưa Thủ đô từng bước tiệm cận mô hình đô thị phát triển bền vững...
Bài và ảnh: Đỗ Minh