Độ bền 20 năm, vì sao Sanyo, Toshiba, Sharp thất bại?

4 giờ trướcBài gốc

Ngành công nghệ Nhật Bản bị giành mất nhiều thị phần trong những năm qua. Ảnh: Nikkei Asia.

Nhật Bản từng là cường quốc trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng giai đoạn thập niên 1970-1990. Đặc biệt vào thập niên 1980, hơn 40% thị phần điện tử tiêu dùng thế giới đều do các công ty Nhật nắm giữ.

Sony, Panasonic, Toshiba, Sharp, JVC từng là những tên tuổi dẫn đầu thế giới về TV, máy nghe nhạc, máy quay phim, đầu đĩa, radio, máy ảnh. Đây là nơi sản xuất ra các sản phẩm chất lượng cao nhất lúc bấy giờ, khiến người tiêu dùng toàn cầu tin tưởng tuyệt đối.

Tuy nhiên, những năm sau đó vị thế thống trị của Nhật Bản dần suy yếu với sự cạnh tranh từ các đối thủ Hàn Quốc, Trung Quốc và Đài Loan. Sự dịch chuyển trong chuỗi cung ứng toàn cầu và chi phí sản xuất ngày càng tăng đã dẫn đến xu hướng chuyển nhà máy ra nước ngoài, cũng như làm giảm thị phần của nước này xuống còn 8% trong năm 2024, theo báo cáo của B&FT.

Khi văn hóa trở thành con dao hai lưỡi

Nhật Bản nổi tiếng với văn hóa làm việc tỉ mỉ, chú trọng chất lượng, tạo lợi thế cạnh tranh bền vững trong sản xuất và công nghệ. Các công ty như Sony, Sanyo, Panasonic tạo danh tiếng toàn cầu nhờ sản phẩm bền, chất lượng cao, và cải tiến liên tục theo triết lý “kaizen”.

Đây là một trong những tinh thần cốt lõi tạo nên kỳ tích công nghiệp Nhật Bản sau Thế chiến II, hướng đến thay đổi tiên tiến, tối ưu từng bước một. Tuy nhiên, trong thời đại điện thoại thông minh, AI đòi hỏi phát triển vượt bậc, triết lý này cũng khiến các công ty Nhật ít có xu hướng mạo hiểm, đột phá nhanh như các đối thủ.

Nhật Bản là nước tiên phong với sản phẩm TV màn hình phẳng. Tuy vậy, các hãng Hàn Quốc như Samsung, LG hay gần đây là Trung Quốc với TCL, HiSense lại dần thắng thế nhờ chiến lược sản xuất quy mô lớn, giá rẻ, marketing mạnh và theo đuổi công nghệ LCD, OLED sát với nhu cầu người dùng.

Đầu năm nay, một thương hiệu Trung Quốc lần đầu tiên nắm 50% thị phần tại Nhật Bản. Ảnh: Nikkei Asia.

Đất nước Mặt trời mọc có xu hướng bỏ quên các thị trường khác, do quá chú trọng chất lượng cho người dùng nội địa. Một nghiên cứu của Học viện Brookings cho thấy nhà phát minh Nhật Bản có xu hướng tham gia vào GCP (bằng sáng chế hợp tác toàn cầu) ít hơn nhiều so với các quốc gia có trình độ tương đương như Mỹ, Đức.

Các công ty Nhật chiếm ưu thế trong việc sản xuất bằng sáng chế trong nước, trong khi hoạt động đổi mới sáng tạo từ các công ty nước ngoài lại rất hạn chế. Điều này ảnh hưởng đến năng lượng cạnh tranh dài hạn của quốc gia.

Một lý do khác dẫn đến sụt giảm thị phần sản xuất điện tử là vì ngành này không còn nằm trong ưu tiên của các doanh nghiệp Nhật nữa. Phần vị họ đã chậm trong toàn cầu hóa, hay việc chuyển đổi sang công nghệ số, nên muốn tìm ngách cạnh tranh phù hợp với kỹ thuật của mình.

Theo B&FT, các công ty này đang chuyển hướng chiến lược khỏi các sản phẩm điện tử tiêu dùng có biên lợi nhuận thấp, để tập trung vào những lĩnh vực chuyên biệt như cảm biến tiên tiến, linh kiện bán dẫn và điện tử công nghiệp. Hoạt động sản xuất các mặt hàng điện tử tiêu dùng truyền thống đã dịch chuyển mạnh sang các khu vực có chi phí thấp hơn như Trung Quốc, Đông Nam Á.

Cơ hội và rào cản trong tương lai

Từng là biểu tượng toàn cầu, Nhật Bản đang tái định vị mình trong các lĩnh vực công nghệ có hàm lượng kỹ thuật cao như trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, robot thông minh, xe tự lái và thiết bị y tế hiện đại. Trong vòng 10 năm tới, nhiều dự án thú vị như robot có cảm xúc, xe bay khai thác thương mại hay AI giúp chẩn đoán bệnh sẽ được triển khai tại đây.

Nhà máy chip TSMC tại Kumamoto đang trong giai đoạn sản xuất công suất lớn. Ảnh: Kyodo News.

Theo Báo cáo Kinh tế và Tài khóa năm 2024, xứ sở hoa anh đào sẽ tăng đầu tư vào nghiên cứu phát triển nội địa cũng như chuyển đổi số và công nghiệp 5.0, nhấn mạnh vào “xã hội siêu thông minh” (Society 5.0). Chiến lược đổi mới cũng bao gồm cởi mở hơn với nhân tài toàn cầu, nhằm thay đổi điểm yếu cố hữu.

Japan Times cho biết chính phủ Nhật đã nhận ra thành công của các đối thủ như Trung Quốc, Hàn Quốc và đang đầu tư hàng tỷ USD để tái khởi động nền kinh tế, giành lại vị thế dẫn đầu công nghệ. Trong đó, ngành công nghiệp bán dẫn là ưu tiên hàng đầu.

Những chiến lược trên cũng phù hợp với tình hình hiện tại. Với áp lực từ khủng hoảng khí hậu và dân số già, Nhật đầu tư mạnh vào kinh tế xanh (công nghệ pin, hydro xanh, nhà máy điện gió), tích hợp chuyển đổi số vào đời sống, gắn với nhu cầu xã hội.

Chiếc máy giặt Sanyo "20 năm không hỏng" của một người dùng gây bão trên mạng xã hội X. Ảnh: Tony/X.

Dù mất đi vị thế dẫn đầu, văn hóa chất lượng và sự tỉ mỉ của Nhật vẫn có ảnh hưởng trên toàn thế giới. Vừa qua, một bài viết trên X của người dùng máy giặt Sanyo đã nhận được hơn 10 triệu lượt xem và hơn 1.000 bình luận. Tài khoản cho biết dù thương hiệu không còn nữa, sản phẩm của hãng trong nhà anh vẫn hoạt động tốt sau 20 năm và chưa hỏng hóc lần nào.

Qua ví dụ của biểu tượng công nghệ một thời, bài học rút ra nằm ở việc tập trung vào đổi mới phát triển. Một nghiên cứu trong Tạp chí Đổi mới về Kinh doanh và Công nghiệp cho biết Hàn Quốc có mức chi cho R&D cao nhất. Trung Quốc, với sự can thiệp mạnh mẽ của chính phủ, đang dần nắm vị thế lớn trong thị trường.

Nhật Tường

Nguồn Znews : https://znews.vn/do-ben-20-nam-vi-sao-sanyo-toshiba-sharp-that-bai-post1558839.html