Theo dự thảo, từ năm 2030, mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình (CAFC) của toàn bộ các mẫu ô tô con sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới tại Việt Nam phải đạt 4,83 lít/100km. Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam(VAMA) cho rằng đây là con số quá nghiêm ngặt, có thể gây thay đổi lớn đến ngành công nghiệp ô tô trong nước.
Kết quả nghiên cứu của VAMA cho thấy, với mức 4,83 lít/100km, 96% xe chạy xăng truyền thống và 14% xe hybrid hiện tại sẽ không đạt chuẩn. Ngay cả những mẫu xe hybrid vốn được coi là tiết kiệm nhiên liệu, như Honda CR-V e:HEV RS (5,2 lít/100km), Toyota Innova Cross Hybrid (4,92 lít/100km) hay KIA Sorento HEV (5,9 lít/100km) cũng sẽ gặp khó khi đối chiếu với chuẩn mới.
Ảnh minh họa
Điều này đồng nghĩa, để đáp ứng quy định, các hãng xe sẽ phải dừng bán tới 97% mẫu xe chạy xăng truyền thống hoặc buộc phải tăng sản lượng xe điện hóa (hybrid, PHEV, BEV) tới 868% chỉ trong 5 năm - một nhiệm vụ được VAMA đánh giá là “gần như bất khả thi”.
Nguyên nhân là hạ tầng sạc chưa đáp ứng, lưới điện còn hạn chế, người tiêu dùng chưa sẵn sàng chuyển đổi, trong khi ngành công nghiệp ô tô trong nước còn non trẻ. Nếu chuẩn nhiên liệu siết quá nhanh, hệ quả không chỉ là gián đoạn sản xuất, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc làm và nguồn thu ngân sách.
Trước sức ép này, VAMA đã đề xuất một lộ trình “mềm” hơn: Năm 2027 áp dụng mức 6,7 lít/100km, năm 2028 giảm xuống 6,5 lít/100km, năm 2029 còn 6,3 lít/100km và đến năm 2030 ổn định ở mức 6 lít/100km.
Theo tính toán, với kịch bản này, Việt Nam vẫn có thể giảm 15,66 triệu tấn CO₂ vào năm 2030 - phù hợp cam kết quốc tế, đồng thời giảm sốc cho thị trường. Các hãng xe vẫn phải chuyển đổi mạnh (giảm 34% sản lượng xe xăng, tăng 366% xe điện hóa), nhưng đây là kịch bản khả thi hơn nhiều so với chuẩn 4,83 lít/100km.
Đề xuất của VAMA cũng nhận được sự đồng thuận từ Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Mỹ (AAPC) và Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Nhật Bản (JAMA). AAPC kiến nghị Việt Nam chỉ nên áp mức 6 lít/100km vào năm 2030 và lùi chuẩn 4,83 lít/100km sang sau năm 2035. JAMA đồng tình với mức 6 lít/100km và đề xuất kéo dài chu kỳ điều chỉnh sản lượng từ 3 năm lên 5 năm, phù hợp với tiến trình đổi mới công nghệ xe điện và xe tiết kiệm nhiên liệu.
Nhiều chuyên gia khẳng định giảm phát thải CO₂ và tiết kiệm năng lượng là xu thế tất yếu, song cần căn cứ điều kiện thực tế. Xăng dầu tại Việt Nam chưa đạt chuẩn Euro 5 đồng bộ, giá xe điện vẫn cao, hạ tầng sạc hạn chế, và phần lớn người dân vẫn ưa chuộng xe xăng do chi phí và sự tiện lợi.
Đại diện Bộ Xây dựng cho biết, cơ quan soạn thảo đã ghi nhận các ý kiến đóng góp và sẽ tiếp tục nghiên cứu, báo cáo cấp có thẩm quyền để điều chỉnh. Mục tiêu là vừa thực hiện đúng cam kết quốc tế về giảm phát thải, vừa giữ ổn định cho thị trường và ngành công nghiệp ô tô trong nước.
Rõ ràng, chuẩn nhiên liệu không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà là quyết định chính sách có tác động sâu rộng đến người tiêu dùng, doanh nghiệp, ngân sách và cả chiến lược công nghiệp quốc gia. Lộ trình “hài hòa”, cân bằng giữa cam kết môi trường và thực tiễn phát triển sẽ là chìa khóa để Việt Nam vừa đáp ứng trách nhiệm quốc tế, vừa bảo vệ lợi ích trong nước, tiến tới một ngành ô tô xanh và bền vững.
Ngọc Nga