Doanh nghiệp loay hoay trước 'cuộc chơi' nội địa hóa ô tô

8 giờ trướcBài gốc

Nút thắt cần tháo gỡ

Trong bối cảnh dân số Việt Nam vượt 100 triệu người và thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 4.100 USD từ năm 2022, thị trường ô tô nội địa đang bước vào giai đoạn ô tô hóa rõ nét.

Tại tọa đàm công nghiệp ô tô Việt Nam trong bối cảnh biến động của thị trường toàn cầu diễn ra mới đây, ông Đào Công Quyết – Phó Chủ tịch Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam (VAMA) cho biết, đây là giai đoạn mà người dân bắt đầu có điều kiện sở hữu ô tô cá nhân, mở ra tiềm năng phát triển rất lớn cho ngành

Hiện VAMA có 17 thành viên, với tổng doanh thu năm 2024 ước tính khoảng 15 tỷ USD (chiếm 3% GDP), đóng góp ngân sách 8 tỷ USD và tạo việc làm cho khoảng 300.000 lao động. Tuy nhiên, tỷ lệ xe trên 1.000 dân tại Việt Nam chỉ ở mức 65 – thấp hơn nhiều so với Malaysia (542), Thái Lan (280) hay Brunei (740). Điều này cho thấy dư địa phát triển thị trường còn rất lớn.

Đáng chú ý, dòng xe điện hóa đang có bước tiến vượt bậc. Riêng VinFast – một thành viên của VAMA – đã nâng sản lượng xe thuần điện từ 35.000 chiếc vào năm 2023 lên 87.000 chiếc vào năm 2024. Xe hybrid cũng ghi nhận mức tăng trưởng từ 3.800 lên hơn 10.000 xe cùng kỳ. Xu hướng này phù hợp với mục tiêu phát triển ngành ô tô xanh trong tương lai.

Hiện tỷ lệ nội địa hóa ngành ô tô Việt Nam phổ biến chỉ đạt 7–10%.

Dù tiềm năng lớn, nhưng tỷ lệ nội địa hóa của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam vẫn còn thấp. Theo bà Trương Thị Chí Bình – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI), hiện tỷ lệ phổ biến chỉ đạt 7–10%, một số dòng xe đạt 30–40%. Trong khi đó, mục tiêu đến 2030 là đạt 1 triệu xe/năm và tỷ lệ nội địa hóa 60–70% - một thách thức không nhỏ.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp trong nước đã sẵn sàng năng lực nhưng lại khó tiếp cận chuỗi cung ứng của các "ông lớn" như Toyota hay Honda. Ông Lê Xuân Hiệp – Phó Tổng Giám đốc CTCP Dụng cụ cơ khí xuất khẩu (EMTC), doanh nghiệp cung ứng linh kiện cho Honda và Toyota chia sẻ, doanh nghiệp chỉ được làm các chi tiết đơn giản, vật tư đều do hãng chỉ định, giá trị gia tăng thấp, chưa được tham gia sâu.

“Không phải chúng tôi không có năng lực hay không muốn làm – mà là có được cho làm hay không. Đây là vấn đề lớn, cần sự can thiệp của Nhà nước”, ông Hiệp thẳng thắn nhìn nhận.

Cần “bật đèn xanh” chính sách

Theo ông Quyết, để đạt được các mục tiêu đã nêu, chiến lược phát triển ngành ô tô đến năm 2050 cần đi kèm những chính sách thiết thực: ưu đãi thuế cho xe thân thiện môi trường, quy định hạn mức tiêu thụ nhiên liệu, ổn định thị trường để tạo đầu ra cho công nghiệp phụ trợ.

“Chúng tôi đánh giá tốc độ tăng trưởng thực tế từ 8–11%, còn con số 1 triệu xe năm 2030 là đầy thách thức. Nhưng nếu có sự đồng hành của các bộ, ngành – đặc biệt là trong việc tăng dung lượng thị trường – thì hoàn toàn khả thi”, ông Quyết nói.

Đồng tình với quan điểm này, Phó Chủ tịch VASI nhấn mạnh vai trò tiên phong của VinFast – một trong ba doanh nghiệp Việt Nam (cùng THACO và Thành Công) có năng lực lắp ráp xe.

“VinFast là OEM Việt, có quyền định hình chuỗi cung ứng. Nếu VinFast, Toyota hay một vài hãng khác đạt sản lượng lớn, chắc chắn doanh nghiệp Việt sẽ mạnh dạn đầu tư vào linh kiện”, bà Bình nhìn nhận.

Đối với doanh nghiệp phụ trợ, đầu tư vào ngành ô tô giống như một “canh bạc lớn”. Ông Nguyễn Khánh Toàn – Phó Tổng giám đốc CTCP Thép Ngũ Phúc – chia sẻ: “Để đáp ứng đơn hàng, phải đầu tư dây chuyền, mở rộng công suất, nhưng thị trường lại luôn biến động. Năm 2019, chúng tôi từng được Toyota khảo sát để cung ứng nhưng sau đó họ lại rút lui sang Indonesia”.

Tuy nhiên, ông Toàn vẫn tin rằng, nếu vượt qua giai đoạn khó khăn 2024–2025, thì 2026 sẽ là thời điểm phục hồi. Việc VinFast đặt mục tiêu hòa vốn và đạt sản lượng 200.000 xe/năm vào năm 2026, các nhà cung cấp sẽ có thêm niềm tin để tiếp tục đầu tư.

Trong khi đó, ông Hiệp cho rằng, muốn bước vào chuỗi cung ứng ô tô một cách nghiêm túc, doanh nghiệp phải đầu tư bài bản từ hệ thống quản trị đến phần mềm bản quyền, công nghệ và hạ tầng chuẩn quốc tế.

“Sản xuất phụ tùng ô tô không thể 100%, mà phải là 120% về độ chính xác và chất lượng. Nếu một xe bị lỗi, hậu quả sẽ khôn lường”, ông Hiệp nhấn mạnh.

Các doanh nghiệp có chung nhận định, công nghiệp ô tô Việt Nam đang ở ngã ba đường – giữa một bên là cơ hội vươn lên mạnh mẽ, bên còn lại là nguy cơ bị lép vế nếu không tháo gỡ được các rào cản về chính sách, nội địa hóa và tiếp cận chuỗi cung ứng. Việc Chính phủ chủ động “bật đèn xanh” bằng chính sách ưu tiên rõ ràng sẽ là đòn bẩy để doanh nghiệp nội địa tự tin tăng tốc, góp phần hình thành một hệ sinh thái ô tô Việt Nam bền vững và vươn tầm khu vực.

Minh Thu

Nguồn Doanh Nghiệp : https://doanhnghiepvn.vn/doanh-nghiep/doanh-nghiep-loay-hoay-truoc-cuoc-choi-noi-dia-hoa-o-to/20250617091203928