Theo kết luận Thanh tra số 528/KL-TTCP, hai gói thầu xây dựng XDBM-01 và XDVĐ-01 của các dự án Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2, có tổng giá trị lên tới 4.389,9 tỷ đồng, chiếm đến 76,6% tổng giá trị hợp đồng xây lắp, là trung tâm của hàng loạt sai phạm nghiêm trọng.
Một trong những vấn đề lớn nhất được phát hiện là kế hoạch lựa chọn nhà thầu đã được phê duyệt khi chưa có thiết kế kỹ thuật, dự toán, và bản vẽ thi công. Điều này đã dẫn đến việc xác định giá trị gói thầu không chính xác, dựa trên tổng mức đầu tư sơ sài và thiếu các chi phí cần thiết. Hồ sơ mời thầu cũng không đầy đủ, thiếu bảng khối lượng, đơn giá chi tiết và không có căn cứ để lập giá mời thầu, vi phạm nghiêm trọng Luật Đấu thầu 2013.
Liên danh Tổng Công ty 36 - Tổng Công ty 319 - Tổng Công ty Thành An liên quan đến loạt sai phạm tại dự án Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức cơ sở 2/Ảnh minh họa
Sau quá trình đấu thầu, liên danh Tổng Công ty 36 - Tổng Công ty 319 - Tổng Công ty Thành An đã trúng thầu gói XDBM-01, trong khi liên danh Tổng Công ty Xây dựng Hà Nội (HanCorp) - Công ty Cổ phần Hồng Hà Việt Nam trúng thầu gói XDVĐ-01. Tuy nhiên, các hợp đồng ký kết giữa các bên lại thiếu nhiều nội dung quan trọng như thời điểm giao mặt bằng, ngày khởi công và hoàn thành, vi phạm quy định về việc ký kết hợp đồng xây dựng.
Đặc biệt, chỉ 8 ngày sau khi ký hợp đồng, các nhà thầu đã đề xuất điều chỉnh thiết kế cơ sở dù công trình chưa bắt đầu thi công và chưa có thiết kế kỹ thuật. Điều này đã vi phạm nghiêm trọng Luật Xây dựng năm 2014. Hơn nữa, cả hai dự án đã được khởi công khi chưa có thiết kế bản vẽ thi công, điều này gây ra vi phạm lớn trong quá trình thi công công trình.
Việc điều chỉnh phương án móng từ khoan nhồi sang ép cọc đã làm tăng thời gian thi công lên hàng trăm ngày, gây đội chi phí và lãng phí nguồn lực. Theo ước tính, tổng thiệt hại từ sự thay đổi này lên đến hơn 20,7 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra, trong quá trình lựa chọn nhà thầu và ký kết hợp đồng, đã xảy ra nhiều vi phạm liên quan đến hình thức hợp đồng. Các hợp đồng này không chỉ thiếu sự nhất quán về hình thức hợp đồng giữa các thành phần, mà còn không quy định rõ ràng về các yếu tố như đơn giá điều chỉnh, thời gian tính điều chỉnh và cơ sở dữ liệu để điều chỉnh giá hợp đồng.
Các hợp đồng không kèm theo dự toán chi tiết và thiếu các thỏa thuận rõ ràng về yêu cầu kỹ thuật, cũng như phương thức đo đếm khối lượng và căn cứ nghiệm thu. Điều này đã dẫn đến những bất ổn trong quá trình thi công, khiến cả hai dự án phải dừng thi công và không thể triển khai từ tháng 1/2021 cho đến nay.
Thanh tra Chính phủ đã xác định trách nhiệm trực tiếp thuộc về Bộ trưởng Bộ Y tế, Ban Quản lý dự án, cùng với các nhà thầu và các đơn vị, cá nhân liên quan đến quá trình phê duyệt, điều chỉnh và thi công các dự án. Đối với Bộ Công an, Thanh tra Chính phủ đã chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu vi phạm các quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng để xem xét điều tra và xử lý theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị Bộ Tài chính chỉ đạo Cục Thuế tiến hành rà soát, kiểm tra việc chấp hành pháp luật về thuế thu nhập doanh nghiệp trong năm 2015 và 2016 của các doanh nghiệp tham gia thực hiện các gói thầu XDBM-01 và XDVĐ-01. Các doanh nghiệp này, bao gồm Tổng Công ty 319, Tổng Công ty Thành An, Tổng Công ty Xây dựng Hà Nội, Công ty Cổ phần Hồng Hà và Công ty Cổ phần Kiểm định và Kỹ thuật Xây dựng Hà Nội, đã lập hóa đơn cho khối lượng công việc hoàn thành năm 2015 vào năm 2016, vi phạm quy định về thuế.
Với những sai phạm nghiêm trọng đã được chỉ ra, Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh yêu cầu xử lý nghiêm khắc, đảm bảo không để xảy ra thất thoát ngân sách nhà nước và bảo vệ quyền lợi của người dân trong các dự án công.
Có thể nói, vụ việc sai phạm tại các dự án Bệnh viện Bạch Mai và Việt Đức cơ sở 2 là bài học lớn về công tác quản lý xây dựng, đấu thầu và tài chính công. Việc thiếu sót trong khâu lựa chọn nhà thầu, ký kết hợp đồng và giám sát thi công đã dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ về mặt tài chính mà còn về uy tín của các cơ quan chức năng và các nhà thầu tham gia.
Huy Tùng