Doanh nghiệp trước bài toán điện: Cắt giảm hay đầu tư tiết kiệm?

9 giờ trướcBài gốc

Ở khối sản xuất, chi phí điện thường chiếm 10-30% tổng chi phí vận hành. Với những ngành tiêu thụ điện nhiều như xi măng, thép, dệt nhuộm, con số này có thể còn cao hơn nữa. Chỉ cần giá điện biến động vài phần trăm cũng đủ tác động ngay tới lợi nhuận.

Một giám đốc nhà máy cơ khí tại Bắc Ninh thẳng thắn chia sẻ: "Mỗi tháng chúng tôi chi khoảng 2 tỷ đồng tiền điện, tương đương 15% chi phí sản xuất. Nếu giá điện tăng 5% thôi, lợi nhuận lập tức sụt giảm đáng kể".

Điện vì vậy không đơn thuần là "nguyên liệu đầu vào", mà là áp lực thường trực, buộc doanh nghiệp phải thay đổi cách tiếp cận, thay vì trông chờ giá rẻ, cần tìm giải pháp tiết kiệm và chủ động hơn.

Với doanh nghiệp, tiết kiệm điện chính là khoản đầu tư cho lợi nhuận hôm nay và cả vị thế ngày mai.

Từ "tắt bớt" sang chiến lược chuyển đổi xanh

Trước đây, việc tiết kiệm điện ở nhiều nhà máy thường chỉ dừng lại ở những biện pháp ngắn hạn như tắt bớt đèn, hạn chế vận hành vào giờ cao điểm hay siết chặt định mức tiêu thụ. Tuy nhiên, cách làm này lại để lại những hệ quả như năng suất giảm, tiến độ đơn hàng bị ảnh hưởng và doanh nghiệp dễ mất đi lợi thế cạnh tranh.

Ngày nay, một tư duy mới đang dần hình thành: tiết kiệm điện không chỉ là biện pháp đối phó trước áp lực chi phí, mà phải trở thành một phần trong chiến lược phát triển xanh. Nhiều doanh nghiệp đã mạnh dạn đầu tư đổi mới công nghệ bao gồm các giải pháp như thay thế toàn bộ hệ thống chiếu sáng bằng đèn LED, lắp biến tần cho động cơ công suất lớn, áp dụng lò hơi tuần hoàn nhiệt, thậm chí tận dụng khí thải để phát điện.

Đặc biệt, áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo TCVN ISO 50001:2019 đang trở thành xu hướng. Tiêu chuẩn này buộc doanh nghiệp phải thiết lập mục tiêu, đo lường, giám sát và cải tiến liên tục - đúng tinh thần quản trị hiện đại.

Tiên phong như Nhà máy Xi măng Bỉm Sơn (Thanh Hóa), nhờ áp dụng hệ thống quản lý năng lượng theo TCVN ISO 50001:2019, đơn vị đã tiết kiệm hàng chục tỷ đồng và giảm hàng nghìn tấn CO₂ thải ra môi trường.

Trước đây, tiêu hao điện trong sản xuất clinker luôn là nỗi trăn trở, bởi với công suất hàng triệu tấn mỗi năm, chỉ cần giảm 1-2% suất tiêu hao năng lượng cũng đồng nghĩa với hàng chục tỷ đồng tiết kiệm. Năm 2019, dưới sự hỗ trợ của dự án UNIDO và Bộ Công thương, Bỉm Sơn bắt đầu triển khai hệ thống quản lý năng lượng theo chuẩn ISO 50001. Điểm khởi đầu là đánh giá hiện trạng: đội ngũ kỹ sư thu thập dữ liệu tiêu thụ điện ở từng công đoạn và phát hiện nhiều thiết bị như dây chuyền nghiền, quạt hút lò nung vận hành chưa tối ưu. Từ đó, doanh nghiệp ban hành chính sách năng lượng, đặt mục tiêu giảm 5% điện năng trong hai năm, đồng thời lắp đặt hệ thống đo đếm thông minh tại các "điểm nóng" để giám sát theo thời gian thực.

Kết quả vượt mong đợi, chỉ trong năm đầu tiên, mức tiêu hao điện đã giảm hơn 10%. Khoản tiết kiệm đủ lớn để tái đầu tư vào công nghệ xử lý bụi hiện đại. Quan trọng hơn, nhà máy đã hình thành "văn hóa năng lượng", khi từng công nhân đều hiểu rằng mỗi thao tác vận hành đều gắn liền với hiệu quả sử dụng điện.

Không chỉ xi măng, ngành dệt may cũng đang chứng kiến những bước chuyển mình mạnh mẽ. Khác với xi măng chịu áp lực chi phí đầu vào, dệt may còn phải đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường xuất khẩu, đặc biệt là châu Âu. Với họ, tiết kiệm năng lượng không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là "tấm hộ chiếu xanh" để giữ vững đơn hàng.

Tại một doanh nghiệp may thuộc Vinatex ở Nam Định, việc lắp đặt hệ thống quản lý năng lượng (EMS) và đào tạo công nhân ngay tại chuyền sản xuất đã giúp giảm 18% mức tiêu thụ điện. Thành quả này vừa cắt giảm chi phí, vừa đảm bảo doanh nghiệp tiếp tục duy trì hợp đồng với những thương hiệu quốc tế khó tính.

Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả không chỉ lợi cho doanh nghiệp, mà Nhà nước còn giảm chi phí xây dựng nguồn điện, giảm phát thải...

Những trường hợp như Bỉm Sơn hay Vinatex cho thấy tiềm năng tiết kiệm điện trong công nghiệp là rất lớn. Theo khảo sát của Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (VNEEP 3), khối công nghiệp hiện chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng cả nước. Nếu áp dụng đồng bộ công nghệ tiên tiến và thiết bị hiệu suất cao, mức tiết kiệm có thể đạt tới 25-30%. Riêng với khoảng 3.000 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, chỉ cần giảm 2% điện năng tiêu thụ theo Chỉ thị 20 của Thủ tướng, mỗi năm toàn ngành có thể tiết kiệm hơn 1,6 tỷ kWh - tương đương trên 3.200 tỷ đồng chi phí.

Điện, suy cho cùng, không còn chỉ là gánh nặng chi phí, mà là động lực đổi mới công nghệ và quản trị. Với doanh nghiệp, tiết kiệm điện chính là khoản đầu tư cho lợi nhuận hôm nay và cả vị thế ngày mai.

Rào cản và động lực chuyển đổi

Mặc dù lợi ích rõ ràng, không ít doanh nghiệp vẫn chần chừ. Rào cản lớn nhất là chi phí đầu tư ban đầu. Một dây chuyền sản xuất tiết kiệm điện, một hệ thống phát điện tận dụng nhiệt thải hay phần mềm quản lý năng lượng hiện đại có thể tốn hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ đồng. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đây là thách thức không dễ vượt qua.

Thêm vào đó, việc thiếu thông tin và thiếu chuyên gia tư vấn cũng khiến nhiều đơn vị chưa hình dung hết giá trị kinh tế mà các giải pháp tiết kiệm năng lượng mang lại.

Tuy vậy, động lực thúc đẩy doanh nghiệp hành động ngày càng lớn. Thứ nhất, áp lực từ các thị trường xuất khẩu buộc doanh nghiệp phải chứng minh nỗ lực giảm phát thải. Thứ hai, chi phí điện liên tục gia tăng, khiến tiết kiệm trở thành "đòn bẩy" quan trọng để hạ giá thành. Thứ ba, Nhà nước đã và đang hoàn thiện cơ chế hỗ trợ: từ tín dụng xanh, ưu đãi thuế, quỹ bảo vệ môi trường đến hành lang pháp lý cho mô hình ESCo.

Đặc biệt, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (sửa đổi) vừa được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 18/6/2025, sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026. Những sửa đổi này nhằm khắc phục hạn chế của Luật 2010, tạo khung pháp lý mới thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư cho năng lượng hiệu quả và bền vững.

Vậy, chính sách nào để thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư tiết kiệm điện?

Theo các chuyên gia, giải pháp cấp thiết nhất hiện nay là mở rộng tín dụng xanh với lãi suất ưu đãi, giúp doanh nghiệp tiếp cận vốn đầu tư công nghệ dễ dàng hơn. Song song, cần triển khai chính sách ưu đãi thuế nhập khẩu cho thiết bị hiệu suất cao, đồng thời miễn hoặc giảm một phần thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các dự án tiết kiệm năng lượng.

Một hướng đi khác là mô hình công ty dịch vụ năng lượng (ESCo). Mô hình này đã chứng minh tính hiệu quả, khi cho phép các nhà máy cải tạo công nghệ mà không cần bỏ vốn ban đầu, chỉ hoàn trả dần từ khoản chi phí điện tiết kiệm được. Tuy nhiên, để ESCo thực sự bứt phá, cần một khung pháp lý minh bạch và hấp dẫn hơn để khuyến khích doanh nghiệp dịch vụ tham gia.

Cuối cùng, kiểm toán năng lượng đi kèm hỗ trợ kỹ thuật là giải pháp không thể thiếu. Các chương trình kiểm toán bắt buộc cần được bổ sung tư vấn chuyên sâu, giúp doanh nghiệp nhìn thấy rõ 'điểm rò rỉ điện năng' trong nhà máy cũng như lợi ích kinh tế cụ thể. Khi những con số được minh chứng, quyết định đầu tư tiết kiệm năng lượng sẽ trở nên thuyết phục và chủ động hơn.

Hồng Hạnh

Nguồn Xây Dựng : https://baoxaydung.vn/doanh-nghiep-truoc-bai-toan-dien-cat-giam-hay-dau-tu-tiet-kiem-192250825101101748.htm