Doanh nghiệp Việt tận dụng cơ hội thương mại mở rộng thị trường toàn cầu

3 giờ trướcBài gốc

Khi cơ hội đi kèm yêu cầu khắt khe

Tính đến hiện tại, Việt Nam đã ký kết 18 FTA, trong đó 17 hiệp định đã có hiệu lực (bao gồm Hiệp định Thương mại Việt Nam – Cuba), mở ra cánh cửa tiếp cận thị trường với hơn 60 quốc gia và vùng lãnh thổ, chiếm gần 90% GDP toàn cầu.

Tại Hội thảo “Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp Việt Nam khi thực thi các Hiệp định thương mại quốc tế - FTAs” ngày 25/9/2025, bà Bùi Hoàng Yến, Đại diện Văn phòng Cục Xúc tiến Thương mại phía Nam (Bộ Công Thương) cho biết, tiến trình hội nhập của Việt Nam ngày càng ấn tượng, với việc tham gia Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) EU và các FTA khác. Từ năm 2023-2024, doanh thu xuất khẩu hưởng ưu đãi thuế quan tăng trung bình 12,7% hàng năm. Các FTA này khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho dây chuyền sản xuất toàn cầu.

Hội thảo “Cơ hội và thách thức của doanh nghiệp Việt Nam khi thực thi các Hiệp định thương mại quốc tế - FTAs” diễn ra tại TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Nguyễn Lạc

Tuy nhiên, bà Yến cũng chỉ ra tỷ lệ tận dụng ưu đãi thuế quan chỉ khoảng 30-40%. Số liệu cấp C/O năm 2024 cho thấy sự chênh lệch: cao ở thị trường truyền thống như Ấn Độ (65,12%), Trung Quốc (41,84%), ASEAN (40,11%), nhưng thấp ở RCEP (1,83%) và CPTPP (8,84%). Các rào cản bao gồm phụ thuộc thị trường lớn như Mỹ, Trung Quốc; tỷ lệ nội địa hóa thấp dẫn đến nhập khẩu nguyên liệu nhiều; đứt gãy chuỗi cung ứng; và tiêu chuẩn quốc tế khắt khe về môi trường, lao động, sở hữu trí tuệ.

Đặc biệt, báo cáo 6 tháng đầu 2024 ghi nhận 57 cảnh báo SPS về tồn dư chất cấm, tăng 80% so với năm trước. Năm mặt hàng thường bị cảnh báo: thanh long, sầu riêng, đậu bắp, ớt và gia vị, thảo dược. Những lô hàng không đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm đang đe dọa cơ hội xuất khẩu.

Bà Đinh Thị Hương Giang, Giám đốc Tư vấn Grant Thornton Việt Nam, chỉ ra khó khăn trong thẩm định nhà cung cấp (VDD), doanh nghiệp Việt thường thiếu minh bạch báo cáo tài chính, hệ thống kế toán chưa số hóa, thiếu KPI chuẩn quốc tế, và quản trị rủi ro yếu. Đây là rào cản khi tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, nơi đối tác yêu cầu minh bạch pháp lý, tài chính, và cam kết về ESG.

Thông tin thêm về Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP), bà Nguyễn Thị Trọng Nghĩa, Phó Trưởng phòng Quản lý xuất nhập khẩu khu vực TP. Hồ Chí Minh (Bộ Công Thương) chia sẻ, để được hưởng ưu đãi thuế, doanh nghiệp phải chứng minh hàng hóa có xuất xứ từ các nước RCEP. Hàng hóa như nông sản, động vật, khoáng sản địa phương, hoặc hải sản đánh bắt từ tàu của nước thành viên RCEP theo luật quốc tế, dễ dàng được công nhận là ‘xuất xứ thuần túy’. Nhưng với nhóm hàng hóa (có xuất xứ không thuần túy) được sản xuất từ những nguyên liệu không có xuất xứ hoặc có xuất xứ từ nhiều nước thành viên khác nhau, doanh nghiệp phải đảm bảo ít nhất 40% giá trị sản phẩm được tạo ra ở Việt Nam. RCEP cũng cho phép linh hoạt tối đa 10% nguyên liệu ngoài khu vực vẫn được chấp nhận.

Về “Khác biệt thuế”, bà Nghĩa giải thích: "Mỗi nước nhập khẩu áp thuế khác nhau cho cùng sản phẩm tùy theo xuất xứ từ nước RCEP nào, như Việt Nam, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Indonesia, Thái Lan, hay Philippines. Ví dụ, Nhật Bản miễn thuế ngay cho áo sơ mi (mã HS 610120.020) từ ASEAN, Úc, New Zealand, nhưng giảm dần thuế trong 16 năm cho hàng từ Trung Quốc, Hàn Quốc. Tương tự, Trung Quốc áp thuế khác nhau cho polyme (mã HS 3905) tùy đối tác RCEP ngay từ năm đầu”.

Giải pháp đồng bộ từ chính sách

Trước những thách thức, bà Bùi Hoàng Yến đưa ra đề xuất, doanh nghiệp cần đầu tư môi trường, lao động để tuân thủ tiêu chuẩn. Phát triển công nghiệp hỗ trợ, liên kết nội khối để đáp ứng xuất xứ. Hợp tác FDI tạo sức mạnh chuỗi cung ứng. Chính sách tài chính, tín dụng từ nhà nước là đòn bẩy cho doanh nghiệp nhỏ.

"Chính phủ đã hành động với Nghị quyết 93/NQ-CP và Chỉ thị 38/CT-TTg để khai thác FTA. Cục Xúc tiến Thương mại cũng đang tổ chức tập huấn, đoàn giao dịch tại thị trường FTA trọng điểm và hỗ trợ tài chính, tín dụng cho doanh nghiệp nhỏ" - bà Yến cho biết.

Bà Đinh Thị Hương Giang cũng đề xuất lộ trình thẩm định nhà cung cấp (VDD) bao gồm, giai đoạn 1 (0-6 tháng): Chuẩn hóa báo cáo tài chính, thiết lập KPI, kiểm soát nội bộ. Giai đoạn 2 (6-18 tháng): Áp dụng Hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP), xây dựng quy trình quản trị rủi ro, đào tạo đội ngũ. Giai đoạn 3 (18-36 tháng): Kiểm toán độc lập, tích hợp ESG. Bà nhấn mạnh: “lộ trình VDD là cơ hội nâng cấp quản trị, giúp doanh nghiệp ‘ghi điểm’ với đối tác quốc tế và xây nền tảng bền vững”.

Bà Trần Thị Ngọc Lan, Sáng lập Công ty TNHH Trà ANTO, kiêm Phó Trưởng phòng Kế hoạch Thị trường Công ty Cổ phần May Chiến Thắng chia sẻ kể câu chuyện thực tế, may Chiến Thắng đạt 90% doanh thu từ EU nhờ dùng nguyên liệu nội địa. Trà ANTO xuất chính ngạch sang Hàn Quốc, Hà Lan, được miễn thuế nhờ nhà máy đạt chuẩn Thực hành sản xuất tốt (GMP) và kiểm định Socíeté Générale de Surveillance (SGS).”

“Hãy điều chỉnh bao bì, nhãn mác phù hợp thị trường, dùng C/O để hưởng ưu đãi, chuyển sang nguyên liệu tái chế, hợp tác với SGS, Intertek, và áp blockchain để minh bạch nguồn gốc. Tham gia hội chợ quốc tế và cập nhật pháp luật nhập khẩu, như quy định tái chế của EU, là cách mở rộng cơ hội" - bà Lan khuyên.

Doanh nghiệp trong nước phải đổi mới chiến lược kinh doanh, nâng cao năng lực quản trị, chủ động hội nhập để tận dụng hiệu quả các ưu đãi từ FTA. Ảnh minh họa.

Tương tự, ông Vũ Hoàng Nam, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Sienna Việt Nam, chia sẻ những kinh nghiệm thực tế và lợi ích thiết thực từ Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA). Ông Nam lấy ví dụ về sản phẩm bút kiểm tra sức căng bề mặt màng bao bì nhựa, hay còn gọi là bút đánh dấu. Sản phẩm này có mã HS Code là 96082000. Theo thuế WTO, mức thuế nhập khẩu là 25%, thuế thông thường 37,5%, nhưng nhờ EVFTA đã thuế giảm còn 0% kể từ năm 2023.

Ông Vũ Hoàng Nam nhấn mạnh, doanh nghiệp nhập khẩu cần chuẩn bị bộ chứng từ đầy đủ, bao gồm hóa đơn (Invoice) có ghi rõ số REX (mã số nhà xuất khẩu đã đăng ký) và mã HS Code, hợp đồng thương mại, danh sách đóng gói (parking list) và các vận đơn liên quan. Đặc biệt, một lưu ý quan trọng là doanh nghiệp phải khai báo đúng mã B25 trên tờ khai nhập khẩu để chính thức được áp dụng ưu đãi thuế quan theo EVFTA.

Lạc Nguyên

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/doanh-nghiep-viet-tan-dung-co-hoi-thuong-mai-mo-rong-thi-truong-toan-cau-183824.html