Độc đáo những ngôi nhà cổ ở phố Đầm

7 giờ trướcBài gốc

Nhiều ngôi nhà cổ với các biển hiệu nổi tiếng vẫn được các thế hệ gìn giữ.

Trong nhà văn hóa thôn Quảng Ích 2, chúng tôi gặp và nghe các cụ cao tuổi trong thôn kể về thời kỳ hoàng kim của phố Đầm gắn với những ngôi nhà bề thế thời xưa. Đó là, vào những năm đầu của thế kỷ XX khi sông Chu là tuyến đường thủy quan trọng, thì với lợi thế “nhất cận lộ, nhị cận giang”, nơi đây là một điểm buôn bán sầm uất trên bến, dưới thuyền. Từ đây có thể tập kết hàng từ miền núi về, từ vùng biển, ngoài Bắc vào, tất cả các mặt hàng lâm, thổ, hải sản được giao lưu buôn bán và chợ Đầm thuộc thôn Hòa Bình được mở khoảng năm 1838, đời vua Minh Mạng thứ 18 ngày càng nổi tiếng. Năm 1852, đời vua Tự Đức năm thứ 6, chợ chuyển xuống Quảng Ích và năm 1905, làng Quảng Ích chính thức được thành lập. Hiện nay, làng Quảng Ích được chia thành 2 thôn là thôn Quảng Ích 1 và thôn Quảng Ích 2.

Trong ký ức của những người cao tuổi trong làng Quảng Ích xưa thì chợ Đầm họp mỗi tháng 6 phiên, người mua, kẻ bán tấp nập. Sự sầm uất của vùng đất nơi đây đã thu hút được rất nhiều người dân trong nước và cả người nước ngoài như: Trung Quốc, Thái Lan... đến nơi đây làm ăn, rồi an cư lập nghiệp. Họ cùng nhau đầu tư xây dựng những cửa hàng san sát với nhiều mặt hàng như: nhuộm, đan lát, may mặc, sành, gốm, kim hoàn, vàng, thuốc bắc... tạo nên con phố luôn nhộn nhịp cả ngày lẫn đêm.

Ông Phạm Văn Cương (95 tuổi) ở thôn Quảng Ích 2 trầm ngâm nhớ lại: “Ngày đó, người dân ở đây buôn bán rất giàu có, ngay như bản thân tôi chỉ sống bằng nghề cắt tóc mà cũng có của ăn của để, nuôi được cả nhà. Còn những gia đình buôn bán lớn, tiền, vàng họ cho cả trong ống bơ, sinh hoạt dư dả, còn xây dựng biệt thự theo kiến trúc phương Tây".

Trải qua thời gian, chiến tranh và sự đổi thay của cuộc sống, nơi đây đã không còn vóc dáng của con phố Đầm sầm uất ngày nào, nhưng những ngôi nhà biệt thự cổ phương Tây với tuổi đời hàng trăm năm như một minh chứng sống động về thời hoàng kim. Những ngôi nhà với những biển hiệu nổi tiếng trước kia như: nhuộm Tân Mỹ, thuốc tây Nam Ích Long, thuốc bắc Quảng Phát... vẫn còn đó mặc dù các gia đình không còn làm những ngành nghề truyền thống này.

Theo chân các bác cao tuổi thôn Quảng Ích 2, chúng tôi đến thăm ngôi biệt thự cổ do cụ tổ anh Nguyễn Văn Hiệp xây dựng cách đây hơn 100 năm. Mặc dù trải qua biến thiên của lịch sử nhưng biệt thự gần như còn giữ nguyên vẹn với 2 tầng, mái ngói đỏ tươi, tường gạch nung, trần lim còn vững chắc. Sát bên nhà anh Hiệp là ngôi nhà thờ chi họ Nguyễn, gốc họ Ngô được cụ tổ anh Nguyễn Quốc Việt xây dựng cách đây hơn 100 năm cũng đang lưu giữ được nét hoa văn, kiến trúc của ngôi nhà cổ bề thế thời hoàng kim. Trong ngôi nhà thờ, dòng họ Nguyễn còn lưu giữ được rất nhiều đồ dùng, kỷ vật quý giá, trong đó phải kể đến chiếc sập gụ được điêu khắc hoa văn tinh xảo là kỷ vật quý giá mà dòng họ đã lưu giữ nhiều đời qua mặc cho nhiều người kiên trì đến hỏi mua với giá cao.

Nói về kiến trúc phố Đầm, Bí thư Chi bộ thôn Quảng Ích 2 Nguyễn Xuân Quang cho biết: “Xã Xuân Thiên trước kia có khoảng 100 ngôi nhà cổ, trong đó nhà cổ phố Đầm tập trung chủ yếu ở thôn Quảng Ích 2, nhưng hiện nay chỉ còn 17 ngôi nhà giữ được gần nguyên trạng theo kiến trúc xưa và còn lưu giữ một số đồ dùng sinh hoạt trong gia đình. Các ngôi nhà cổ nằm đan xen trong khu dân cư, hầu hết được xây dựng hai tầng, mái ngói đỏ, tầng dưới ngăn cách với tầng trên bằng gỗ lim dày, giúp cho ngôi nhà ấm áp vào mùa đông và mát mẻ vào mùa hè”.

Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân khiến nhiều ngôi nhà cổ ở nơi đây đã bị xuống cấp theo thời gian, bị phá vỡ hoặc tu sửa mới làm phá vỡ lối kiến trúc. Trong đó, xuống cấp nghiêm trọng là hai ngôi nhà tập thể quản lý, do chưa có kinh phí tu sửa tôn tạo. Ngày 7/1/2020, phố Đầm được Chủ tịch UBND tỉnh công nhận là điểm du lịch cấp tỉnh. Tiếp đó, xã Xuân Thiên cũ đã xây dựng Đề án phát triển du lịch gắn với phát huy các giá trị văn hóa nhà cổ phố Đầm và các sản phẩm truyền thống địa phương giai đoạn 2021-2025 là điều kiện thuận lợi trong việc giữ gìn và phát huy nhà cổ phố Đầm.

Chủ tịch UBND xã Thọ Lập Trịnh Duy Tình cho biết: Sau khi được kiện toàn đi vào hoạt động theo mô hình mới, xã tiếp tục làm tốt công tác tuyên truyền, vận động các gia đình gìn giữ các ngôi nhà theo nguyên bản cũ, không phá vỡ kiến trúc hiện có. Qua đó, nhằm phát triển du lịch gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị di tích lịch sử, các ngôi nhà cổ phố đầm; xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng có uy tín, tính cạnh tranh cao, góp phần bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của địa phương, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội.

Bài và ảnh: Trung Hiếu

Nguồn Thanh Hóa : http://baothanhhoa.vn/doc-dao-nhung-ngoi-nha-co-o-pho-dam-260492.htm