Đổi mới tư duy xây dựng pháp luật - 'đột phá của đột phá' trong kỷ nguyên mới

4 giờ trướcBài gốc

Nhân dịp này, phóng viên Báo Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh về định hướng đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật trong giai đoạn mới.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh

Thưa Bộ trưởng, Ngày Pháp luật Việt Nam năm nay diễn ra trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị và ngành Tư pháp đang tích cực triển khai Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị về “Đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới”. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về ý nghĩa của Ngày Pháp luật trong giai đoạn đổi mới tư duy và phương thức xây dựng pháp luật hiện nay? Bộ Tư pháp đang cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết này ra sao trong công tác xây dựng chính sách, soạn thảo, thẩm định và kiểm tra văn bản quy phạm pháp luật?

- Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Ý nghĩa của Ngày Pháp luật Việt Nam 9/11 đã được khẳng định trong Điều 8 Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật. Đây là dịp để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tôn vinh Hiến pháp, pháp luật; khẳng định vị trí, vai trò và giá trị của pháp luật trong quản trị, phát triển đất nước. Thông qua các hoạt động hưởng ứng, chúng ta sẽ tôn vinh các gương sáng, điển hình trong xây dựng và thi hành pháp luật, đồng thời mỗi cơ quan, tổ chức, cán bộ, công chức, người dân có dịp nhìn lại trách nhiệm của mình trong xây dựng môi trường pháp lý công bằng, minh bạch, ổn định, phục vụ cho phát triển đất nước.

Năm 2025, trong bối cảnh đất nước tiếp tục cải cách mạnh mẽ bộ máy hành chính, thực hiện chính quyền địa phương hai cấp và triển khai Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, việc tổ chức Ngày Pháp luật Việt Nam càng có ý nghĩa thiết thực hơn, khơi dậy nếp sống, thói quen làm việc theo Hiến pháp và pháp luật. Nghị quyết đã nhấn mạnh yêu cầu: “Tập trung xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật” và tinh thần thượng tôn Hiến pháp và pháp luật tiếp tục được đề cao, cần chú trọng hơn nữa trong tình hình mới hiện nay.

Đặc biệt, Nghị quyết đặt ra tầm nhìn đến năm 2045, Việt Nam có hệ thống pháp luật chất lượng cao, hiện đại, tiệm cận chuẩn mực, thông lệ quốc tế tiên tiến và phù hợp với thực tiễn đất nước, được thực hiện nghiêm minh, nhất quán, tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ hiệu quả quyền con người, quyền công dân, thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội, quản trị quốc gia hiện đại…

Tôi cho rằng, tinh thần Ngày Pháp luật Việt Nam cần phải thấm sâu hơn nữa trong các hoạt động xây dựng pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật, từ soạn thảo, thẩm định, thẩm tra đến kiểm tra, rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật, phổ biến, giáo dục pháp luật và phải được đo đếm, đánh giá thông qua các sản phẩm, văn bản cụ thể trên tinh thần thượng tôn pháp luật. Qua đó, góp phần phòng ngừa, ngăn chặn các hành vi tham nhũng, tiêu cực, lợi ích nhóm, cục bộ trong công tác xây dựng pháp luật.

Trong giai đoạn phát triển mới, khi đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng, hội nhập sâu rộng và đối mặt với nhiều thách thức mới, vai trò của pháp luật càng được đề cao. Công tác xây dựng pháp luật không còn dừng lại ở việc ban hành các quy định để quản lý, mà phải bảo đảm tính dự báo, khả thi và tính thích ứng cao, tạo lập hành lang pháp lý thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị và công bằng xã hội, đồng thời chú trọng văn hóa tuân thủ và thượng tôn Hiến pháp, pháp luật. Quán triệt tinh thần của Nghị quyết 66-NQ/TW, Bộ Tư pháp đã và đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đổi mới tư duy xây dựng pháp luật và phương thức xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật, cụ thể như sau:

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nghe giới thiệu nền tảng Trợ lý pháp lý AI tại trụ sở Bộ Tư pháp chiều 7/11

Thứ nhất, Bộ đang tập trung hoàn thiện thể chế, cơ chế và quy trình lập pháp, hướng tới mô hình soạn thảo tập trung, chuyên nghiệp, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm. Công tác xây dựng pháp luật được gắn chặt hơn với thực tiễn, chú trọng đánh giá tác động chính sách ngay từ khâu đề xuất, soạn thảo để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả khi áp dụng. Bộ Tư pháp phát huy mạnh mẽ vai trò cơ quan tham mưu chiến lược về thể chế, chủ động phối hợp với các bộ, ngành và địa phương trong việc thể chế hóa kịp thời các chủ trương, đường lối của Đảng; đặc biệt là các chính sách lớn liên quan đến chuyển đổi số, phát triển kinh tế xanh, đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Thứ hai, trong công tác thẩm định, Bộ Tư pháp luôn chú trọng tăng cường trách nhiệm, chất lượng trong công tác thẩm định văn bản quy phạm pháp luật, khẳng định rõ vai trò là “cơ quan gác cửa” cho Chính phủ trong quy trình xây dựng pháp luật. Trong quá trình thực hiện, Bộ chú trọng thẩm định chính sách ngay từ khâu đề xuất, đánh giá kỹ tác động kinh tế - xã hội, tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất và tính khả thi của văn bản quy phạm pháp luật. Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong công tác thẩm định nhằm nâng cao hiệu quả tra cứu, kiểm tra giúp nâng cao tính minh bạch, rút ngắn thời gian xử lý nhưng vẫn bảo đảm chiều sâu, chất lượng thẩm định.

Thứ ba, về kiểm tra, rà soát và hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật, Bộ tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, kiên quyết xử lý những văn bản có dấu hiệu trái pháp luật hoặc không còn phù hợp với thực tiễn; đồng thời, xây dựng cơ chế phản hồi nhanh, giúp pháp luật thực sự là công cụ linh hoạt, kịp thời phục vụ yêu cầu điều hành, quản lý của Chính phủ và các địa phương.

Trong nhiệm kỳ Chính phủ 2020-2025, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đặc biệt quan tâm đến công tác hoàn thiện thể chế, xây dựng pháp luật. Bộ trưởng đánh giá như thế nào về những kết quả nổi bật, những điểm nhấn mang tính đột phá trong công tác này? Đặc biệt trong công tác xây dựng các luật, nghị định, các văn bản trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương, Quốc hội.

- Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng xác định hoàn thiện thể chế là một trong ba khâu đột phá chiến lược. Gần đây, Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị tiếp tục nhấn mạnh: Thể chế pháp luật phải trở thành “đột phá của đột phá”, không chỉ tháo gỡ điểm nghẽn trong thực tiễn mà còn tạo lợi thế cạnh tranh, xây dựng nền tảng pháp lý vững chắc để huy động mọi nguồn lực phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Trong nhiệm kỳ vừa qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã đặc biệt coi trọng công tác xây dựng thể chế pháp luật; các bộ, cơ quan ngang bộ, nhất là người đứng đầu đã trực tiếp vào cuộc, đạt nhiều kết quả nổi bật.

Trước hết, Đảng ủy Chính phủ đã chủ động tham mưu để Bộ Chính trị ban hành nhiều văn bản quan trọng về xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Tiêu biểu là Nghị quyết số 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới - một quyết định nền tảng định hướng toàn bộ công tác thể chế.

Tại Lễ hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam năm 2025 diễn ra vào chiều 7/11, Bộ Tư pháp đã tổ chức nghi thức bấm nút ra mắt Cổng Pháp luật Quốc gia phiên bản chính thức với nhiều tính năng mới ưu việt

Bộ Chính trị cũng ban hành Quyết định số 178-QĐ/TW về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật, có hẳn riêng một quyết định của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác xây dựng pháp luật. Gần đây, Nghị quyết số 66-NQ/TW (ngày 30/4/2025) về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật được ban hành, mở ra nhiều định hướng đổi mới về cả tư duy và hành động.

Đặc biệt, Bộ Chính trị đã quyết định thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế pháp luật do Tổng Bí thư làm Trưởng ban, Bộ Tư pháp là cơ quan thường trực để chỉ đạo trực tiếp công tác này. Đây là những thay đổi hết sức quan trọng và thể hiện sự quan tâm đặc biệt của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đối với công tác xây dựng thể chế trong giai đoạn mới.

Trong nhiệm kỳ này, Chính phủ đã tổ chức tới 41 phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật, bên cạnh các phiên họp thường kỳ. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành 121 luật và nghị quyết, với số lượng tăng đều qua từng năm. Trong đó năm 2021, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 5 luật, nghị quyết; năm 2022, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 17 luật, nghị quyết; năm 2023, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 20 luật, nghị quyết; năm 2024, Chính phủ trình Quốc hội ban hành 34 luật, nghị quyết.

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Chính phủ dự kiến trình Quốc hội xem xét, thông qua gần 50 dự án luật và nghị quyết. Dự kiến riêng trong năm 2025, Chính phủ trình Quốc hội ban hành gần 100 luật và nghị quyết. Đây là một khối lượng công việc kỷ lục với số lượng văn bản lớn nhất từ xưa đến nay ban hành trong một năm.

Ngoài ra, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành 988 văn bản quy phạm pháp luật, gồm 813 nghị định, 11 nghị quyết và 164 quyết định - một khối lượng công việc đồ sộ, thể hiện quyết tâm hoàn thiện thể chế trong nhiệm kỳ này.

Thành tựu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước thời gian qua có sự đóng góp rất lớn của công tác xây dựng và hoàn thiện pháp luật. Trong bất kỳ lĩnh vực nào, đổi mới đều phải bắt đầu từ đổi mới thể chế. Dù còn khó khăn, vướng mắc cả khách quan và chủ quan, song hệ thống pháp luật hiện nay đã ngày càng đồng bộ, khả thi, góp phần quan trọng vào ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Có thể khẳng định, nếu không có nền tảng pháp lý vững chắc được gây dựng trong hơn 40 năm đổi mới, chúng ta khó có được những thành tựu hôm nay.

Một điểm sáng trong nhiệm kỳ này là đổi mới phương thức xây dựng và thi hành pháp luật. Chính phủ đã trình Quốc hội ban hành Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi) với nhiều điểm mới, trong đó lần đầu tiên ghi nhận cơ chế hướng dẫn áp dụng pháp luật - giúp tháo gỡ kịp thời các vướng mắc thực tiễn, được người dân và doanh nghiệp đánh giá cao.

Công tác công khai, minh bạch cũng được đẩy mạnh. Chính phủ đã khai trương, vận hành Cổng Pháp luật quốc gia và Hệ thống tiếp nhận, phản ánh chính sách, tạo kênh tương tác hai chiều giữa cơ quan quản lý và người dân, doanh nghiệp. Những kiến nghị, phản ánh về vướng mắc trong văn bản quy phạm pháp luật được xử lý, trả lời công khai, minh bạch trên môi trường số.

Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ trực tiếp làm Trưởng Ban chỉ đạo rà soát, tháo gỡ vướng mắc trong xây dựng pháp luật, giúp xử lý nhiều vấn đề tồn đọng. Công tác thi hành pháp luật cũng được gắn kết chặt chẽ hơn với xây dựng pháp luật thông qua hoạt động rà soát, tổng hợp các khó khăn từ thực tiễn.

Tuyên truyền công tác phòng cháy, chữa cháy cho học sinh Trường Tiểu học Nguyễn Tuân tại Lễ hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam năm 2025 do UBND phường Thanh Xuân tổ chức

Hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, Bộ trưởng có thể chia sẻ tầm nhìn chiến lược của Bộ Tư pháp đối với việc phát triển thể chế pháp quyền trong thời gian tới, đặc biệt là ứng dụng công nghệ số và xúc tiến hội nhập pháp luật quốc tế?

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh: Trong nhiều năm qua, xây dựng và hoàn thiện thể chế được xác định là một trong ba “đột phá chiến lược”, nhưng thể chế cũng là “điểm nghẽn của điểm nghẽn”. Vừa qua, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 66, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 140, khẳng định công tác xây dựng và thi hành pháp luật phải trở thành “đột phá của đột phá” trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Pháp luật không chỉ nhằm tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn, mà còn phải có vai trò dẫn dắt sự phát triển, khơi thông nguồn lực, trở thành lợi thế cạnh tranh, tạo nền tảng pháp lý đồng bộ, hiện đại, thúc đẩy tăng trưởng hai con số, nâng cao đời sống Nhân dân và hội nhập quốc tế.

Cụ thể hóa chủ trương này, Bộ Tư pháp đã chỉ đạo đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, từ quản lý sang phục vụ, kiến tạo trong tất cả các lĩnh vực, nhiệm vụ được giao. Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, Nghị quyết số 206 của Quốc hội do Bộ Tư pháp chủ trì soạn thảo cũng đã thể chế hóa tinh thần đó, bám sát thực tiễn Việt Nam, tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm tốt của thế giới, thiết kế quy trình xây dựng pháp luật mới và nhiều cơ chế đặc biệt để giải quyết tình huống, tháo gỡ, khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật.

Đồng thời, để có thiết kế tổng thể hệ thống pháp luật chất lượng cao, hiện đại, tiệm cận chuẩn mực, thông lệ quốc tế, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, Bộ Tư pháp đang tiến hành xây dựng Đề án “Hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam”, là bước tiền đề xây dựng Chiến lược hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp đang hoàn thiện Cơ sở dữ liệu quốc gia về pháp luật và các cơ sở dữ liệu chuyên ngành, xây dựng nền tảng số pháp luật Việt Nam, triển khai Cổng Pháp luật quốc gia tích hợp trí tuệ nhân tạo với một nền tảng mở, giúp người dân, doanh nghiệp tiếp cận với pháp luật một cách thuận tiện, thiết thực đưa pháp luật vào cuộc sống.

Trong một thế giới chuyển động nhanh, nơi công nghệ, thương mại và thể chế đan xen nhau, chỉ có một nền pháp quyền hiện đại, minh bạch, thân thiện, hiệu quả mới có thể đưa Việt Nam vươn lên thành quốc gia phát triển, thu nhập cao, như yêu cầu và khát vọng mà Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta đã xác lập cho thế kỷ XXI.

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

Hồng Thái

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/doi-moi-tu-duy-xay-dung-phap-luat-dot-pha-cua-dot-pha-trong-ky-nguyen-moi.901591.html