Đối thoại với truyền thống

5 giờ trướcBài gốc

Các nghệ sĩ trẻ nhóm Đàn Đó trong buổi luyện tập chuẩn bị cho chương trình GOm Show. (Ảnh: NGỌC XIÊM)

Trong bối cảnh âm nhạc hiện nay, khi công nghệ số, hiệu ứng sân khấu và trào lưu quốc tế ngày càng chi phối thị hiếu công chúng, một số nghệ sĩ trẻ Việt Nam lại chủ động tìm về truyền thống như một nguồn cảm hứng giàu sức sống, để từ đó đồng hành, đối thoại và không ngừng đổi mới.

Khi truyền thống trở thành chất liệu

Suốt hơn 12 năm qua, nhóm nghệ sĩ Đàn Đó đã kiên trì phát triển một hệ thống nhạc cụ mới từ gốm và tre kết hợp với âm nhạc thể nghiệm, trình diễn và các yếu tố nghệ thuật đương đại. Từ những chất liệu mộc mạc, họ đã tạo nên một ngôn ngữ âm thanh độc đáo. “Chúng tôi chọn tre và đất vì đó là những chất liệu gắn bó mật thiết với đời sống và văn hóa của nhiều cộng đồng Đông Nam Á. Việc khai thác chất liệu truyền thống này đã mang lại cho nhóm nguồn cảm hứng phong phú, đồng thời mở ra nhiều cơ hội khám phá chiều sâu văn hóa”, nghệ sĩ Nguyễn Đức Minh, phụ trách nghệ thuật và âm nhạc của Đàn Đó chia sẻ.

Đầu năm 2025, Đàn Đó khởi động dự án nghệ thuật đương đại mang tên , một bước đi táo bạo khi chọn gốm làm điểm khởi đầu cho hành trình âm thanh mới. Khác với các chương trình biểu diễn thông thường, GOm Show không kể chuyện theo lối mô tả mà mở ra một thế giới âm nhạc không lời, nơi cảm xúc được dẫn dắt qua thanh âm của trống chum, đàn niêu, chuông sành, gốm xoay...

“Gốm là đất, là nước, là lửa. GOm không kể lại mà đánh thức. Gốm ngân lên như một phần ký ức của người Việt, kể chuyện bằng âm thanh chứ không phải bằng lời”, Nguyễn Đức Minh nhấn mạnh.

Chế tác nhạc cụ từ gốm là lựa chọn đầy thách thức: gốm dễ vỡ, âm thanh không ổn định, không lặp lại. Nhưng chính sự bất định ấy lại tạo nên cá tính riêng cho mỗi buổi diễn. Trong GOm Show, mỗi nghệ sĩ sẽ tự khám phá thanh âm, lắng nghe độ rung, độ ngân, độ trầm để tìm ra cách biểu đạt phù hợp nhất.

“Chúng tôi không phổ nhạc để nghệ sĩ chơi theo. Thay vào đó, chúng tôi tạo ra một môi trường thử nghiệm, nơi mỗi người tự tìm lấy tiếng nói nghệ thuật của mình. Mỗi buổi diễn là một quá trình sáng tạo, không có bản sao”, nghệ sĩ Đinh Anh Tuấn, thành viên sáng lập nhóm Đàn Đó cho biết.

Điều đặc biệt của GOm không chỉ ở âm thanh, mà còn nằm ở mô hình tổ chức sáng tạo bởi là dự án tập thể, quy tụ nhiều thế hệ nghệ sĩ từ người sáng lập đến các gương mặt trẻ.

Theo Quỳnh Mai, một trong những nghệ sĩ trẻ của Đàn Đó, ban đầu những nhạc cụ từ gốm hoàn toàn xa lạ, phương pháp làm việc cũng khác với những mô hình nghệ thuật em từng tiếp cận. Nhưng chính sự chân thành, tâm huyết của các nghệ sĩ đi trước đã khiến em tin rằng mình đang đi đúng hướng.

Quỳnh Mai không giấu những khó khăn trong quá trình luyện tập. Nhạc cụ gốm rất dễ vỡ, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kiên trì. Mỗi buổi tập không chỉ là rèn kỹ thuật mà còn là một hành trình học hỏi, sáng tạo và lắng nghe chính mình. “Chúng em không chỉ học để biểu diễn. Mỗi người phải tìm ra tiếng nói riêng trong âm thanh của gốm. Áp lực có nhưng cũng rất nhiều niềm vui”, cô chia sẻ.

GOm Show không chỉ là một dự án âm nhạc mà còn là một mô hình sáng tạo mang tính cộng đồng. Giám đốc tổ chức sản xuất Nguyễn Phương Lai cho biết: “Chúng tôi tuyển chọn hàng chục ứng viên từ nhiều tỉnh, thành phố, từ những người có chuyên môn âm nhạc đến những bạn chỉ đơn giản là đam mê. Qua nhiều vòng thử nghiệm, hiện nhóm có 10 thành viên, mỗi người đảm nhận một vai trò riêng trong cấu trúc sáng tạo chung”.

GOm Show sẽ ra mắt công chúng tại Nhà hát Lớn Hà Nội vào ngày 28 và 29/6. Sau đó, nhóm dự kiến tổ chức các buổi biểu diễn định kỳ tại một không gian nghệ thuật ở trung tâm Hà Nội, hướng tới cả khán giả trong nước và quốc tế. Ngoài âm nhạc, nhóm còn đang ấp ủ dự án mới sử dụng chất liệu gỗ kết hợp sân khấu động, trình diễn cơ thể và ánh sáng, tiếp tục hành trình khai thác và lan tỏa giá trị truyền thống.

Cần được giữ gìn và tiếp nối

Một đại diện tiêu biểu khác cho hành trình sáng tạo từ văn hóa truyền thống là nghệ sĩ trẻ Ly Mí Cường. Sinh ra tại xã Lũng Phìn, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang, Cường lớn lên trong tiếng khèn, tiếng sáo và dân ca H’Mông. 15 tuổi, một mình xuống Hà Nội học nhạc, thi đỗ Học viện Âm nhạc Quốc gia, từ đó Cường bắt đầu hành trình đưa âm nhạc dân tộc lên những sân khấu lớn. “Em không muốn âm nhạc dân tộc chỉ tồn tại trong bảo tàng hay lễ hội. Em muốn nó hiện diện trên sân khấu hiện đại, để người trẻ thấy gần gũi và tự hào”, Cường chia sẻ.

Ly Mí Cường hướng dẫn các em nhỏ làm quen với sáo và âm nhạc dân tộc. (Ảnh: NVCC)

Trong dự án Thanh Cảnh 2023, Mí Cường kết hợp với nghệ sĩ Bảo Trung (người thực hành nghệ thuật tạo âm thanh bằng giọng nói – beatbox), và đạo diễn âm nhạc Nguyễn Quốc Hoàng Anh, cùng tạo nên một không gian trình diễn đa phương tiện, nơi hòa quyện với nhịp beatbox. “Khi Cường thổi khèn, tôi tạo nền âm bằng giọng nói. Cảm giác như đang đối thoại, không cần dùng lời. Âm thanh trở thành ngôn ngữ”, Bảo Trung tâm sự.

Không chỉ biểu diễn, Ly Mí Cường còn tích cực truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ vùng cao; thường xuyên tổ chức các buổi gặp mặt, chia sẻ với học sinh, thanh thiếu niên tại Hà Giang, khuyến khích các em làm quen với nhạc cụ truyền thống và tự hào về bản sắc văn hóa của dân tộc mình. Cường còn là người kết nối cộng đồng, sáng lập và điều hành H’Mông Culture, cộng đồng sinh viên người H’Mông tại Hà Nội với tên gọi ý nghĩa “Văn hóa H’Mông”. Nhóm hướng tới gìn giữ bản sắc, cùng nhau thực hành và lan tỏa các giá trị truyền thống thông qua âm nhạc, trình diễn và các hoạt động sinh hoạt văn hóa.

Dự án cá nhân “Nốt Si” hiện nay Cường đang xây dựng là một sáng kiến giáo dục nghệ thuật dân tộc dành cho thanh niên, thiếu niên H’Mông. Mí Cường phối hợp cán bộ văn hóa địa phương tổ chức lớp học, sản xuất tư liệu, hỗ trợ các em nhỏ làm quen với nhạc cụ truyền thống. Nhiều em đã biết thổi sáo, đánh đàn môi, thể hiện tình yêu tự nhiên với âm nhạc dân tộc.

“Trong bối cảnh toàn cầu hóa, việc một bạn trẻ người H’Mông vẫn trăn trở với di sản văn hóa dân tộc mình là điều rất đáng trân trọng. Cường không chỉ giỏi mà còn có tấm lòng với quê hương”, nghệ sĩ Nguyễn Quốc Hoàng Anh nhận xét.

Những hành trình như của Ly Mí Cường cho thấy, truyền thống không chỉ là ký ức cần gìn giữ, mà còn là chất liệu sống động để người trẻ khám phá và lan tỏa. Qua những dự án kết hợp giữa truyền thống và đương đại, thế hệ nghệ sĩ trẻ đang góp phần làm mới di sản bằng những cách tiếp cận sáng tạo, mang đậm dấu ấn cá nhân.

Đỗ Ngọc Xiêm

Nguồn Nhân Dân : https://nhandan.vn/doi-thoai-voi-truyen-thong-post890139.html