Đồng hành để trẻ lớn lên khỏe mạnh

7 giờ trướcBài gốc

Nguy cơ không thể phòng ngừa

Một bé gái 13 tuổi được chuyển tới khoa Nhi (Bệnh viện Đại học Nam Cần Thơ) trong tình trạng hôn mê, thở nhanh, mệt lả, có mùi lạ trong hơi thở. Trước đó, em từng nhiều lần than khát nước, đi tiểu nhiều và sụt cân nhanh, nhưng gia đình chỉ nghĩ đơn giản là do thời tiết nắng nóng và tâm lý lứa tuổi dậy thì. Đến khi trẻ nôn ói, mệt mỏi và lơ mơ, gia đình mới đưa đi cấp cứu. Tại bệnh viện, bác sĩ xác định em bị nhiễm toan ceton – biến chứng nguy hiểm của đái tháo đường type 1.

Nhiều chương trình đồng hành cùng trẻ mắc đái tháo đường đã được thành lập. Ảnh: Đức Trân

Đây không phải là trường hợp cá biệt. Theo thống kê của Bệnh viện Nhi Trung ương, mỗi năm đơn vị tiếp nhận từ 100 đến 120 ca bệnh nhi mắc đái tháo đường type 1 mới, trong đó khoảng một nửa nhập viện trong tình trạng cấp cứu. Đáng chú ý, số trẻ mắc bệnh đang có xu hướng gia tăng nhanh trong 5 năm gần đây, không chỉ ở các thành phố lớn mà còn tại nhiều tỉnh thành phía Nam, miền núi phía Bắc.

PGS.TS Vũ Chí Dũng – Giám đốc Trung tâm Nội tiết, Chuyển hóa, Di truyền và Liệu pháp phân tử (Bệnh viện Nhi Trung ương) cho biết: “Đái tháo đường type 1 là bệnh lý tự miễn, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công chính các tế bào beta của tuyến tụy – nơi sản xuất insulin. Khi không còn insulin, cơ thể không thể chuyển hóa đường trong máu, dẫn đến tăng đường huyết, rối loạn chuyển hóa và nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời.”

Khác với đái tháo đường type 2 – thường gặp ở người lớn và liên quan đến lối sống, béo phì, type 1 thường xảy ra ở trẻ nhỏ, thanh thiếu niên, hoàn toàn không thể phòng ngừa bằng thay đổi chế độ ăn hay vận động. Việc chẩn đoán sớm lại càng quan trọng bởi bệnh diễn tiến rất nhanh, có thể dẫn đến hôn mê trong vòng vài ngày nếu không được phát hiện.

Các dấu hiệu cảnh báo sớm của bệnh thường bị nhầm lẫn với các tình trạng thông thường: trẻ đi tiểu nhiều hơn, uống nước liên tục, ăn khỏe nhưng vẫn sút cân, hoặc hay mệt, buồn ngủ. Một số trẻ có hơi thở mùi trái cây, đau bụng, nôn và rối loạn ý thức – lúc này bệnh đã bước sang giai đoạn nguy cấp.

PGS.TS Trần Minh Điển – Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cảnh báo: “Tỷ lệ phát hiện muộn vẫn rất cao, do phụ huynh không nghĩ rằng trẻ nhỏ có thể mắc bệnh “người lớn”. Nhiều trẻ chỉ được đưa đến viện khi đã nhiễm toan ceton, rối loạn điện giải, nguy cơ đe dọa tính mạng.”

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ước tính có khoảng 39.500 trẻ em dưới 20 tuổi đang sống chung với đái tháo đường type 1 tại các quốc gia đang phát triển ở châu Á. Tại Việt Nam, số trẻ được chẩn đoán đã gần chạm mốc 2.000 – con số này được cho là còn thấp hơn thực tế, do một phần trẻ chưa được phát hiện hoặc điều trị tại các cơ sở y tế tuyến tỉnh, chưa ghi nhận thống kê đầy đủ.

Từ một bệnh hiếm gặp, đái tháo đường type 1 ở trẻ em đang dần trở thành thách thức mới của hệ thống y tế trong quản lý bệnh mạn tính ở nhóm tuổi nhỏ. Việc phát hiện bệnh sớm, can thiệp đúng và thay đổi cách tiếp cận trong cộng đồng là yếu tố sống còn giúp trẻ có thể phát triển khỏe mạnh.

Điều trị suốt đời, nhưng không đồng nghĩa với mất hy vọng

Khi được chẩn đoán đái tháo đường type 1, hầu hết phụ huynh rơi vào trạng thái bối rối, lo lắng, thậm chí hoang mang. Không chỉ là một cú sốc về mặt tâm lý, điều trị bệnh còn là hành trình lâu dài, phức tạp và đòi hỏi sự đồng hành sát sao của gia đình, nhà trường và cả cộng đồng.

Không giống như type 2 – có thể kiểm soát bằng thuốc uống và điều chỉnh chế độ ăn, trẻ mắc đái tháo đường type 1 bắt buộc phải tiêm insulin suốt đời. Mỗi ngày, các em phải tiêm từ 4 - 5 mũi insulin, kết hợp đo đường huyết nhiều lần, theo dõi sát từng bữa ăn và thời gian vận động. Ngay cả những hoạt động đơn giản như chạy chơi hay ăn thêm một chiếc bánh cũng có thể làm thay đổi mức đường huyết, khiến trẻ phải điều chỉnh liều thuốc cho phù hợp.

BSCKII Nguyễn Thị Thu Hương – Phó khoa Thận tiết niệu (Bệnh viện Nội tiết Trung ương) chia sẻ: “Điều trị insulin là giải pháp duy nhất hiện nay để duy trì sự sống cho bệnh nhân type 1. Nếu tuân thủ đúng phác đồ, trẻ có thể học tập, vui chơi, phát triển và sống khỏe mạnh như người bình thường”.

Tuy nhiên, bác sĩ cũng nhấn mạnh, điều trị đúng không chỉ nằm ở thuốc, mà còn ở kiến thức và kỹ năng tự quản lý bệnh – điều mà nhiều trẻ chưa đủ nhận thức để thực hiện một cách độc lập.

“Ở trẻ nhỏ, việc điều trị đái tháo đường trở nên khó khăn khi các em chưa thể tự theo dõi đường huyết, chưa biết tự tiêm insulin hay điều chỉnh liều lượng khi ăn uống, vận động. Bên cạnh đó, môi trường học đường cũng thiếu sự hỗ trợ cần thiết, khiến nhiều em không thể kiểm soát bệnh hiệu quả. Bên cạnh nỗi lo điều trị, nhiều gia đình còn phải đối mặt với chi phí lâu dài. Máy đo đường huyết, kim tiêm, insulin, que thử... đều là những khoản không nhỏ với các hộ có thu nhập thấp, trong khi đây là bệnh lý mạn tính, cần theo dõi suốt đời” – BS Hương cho hay.

Tuy nhiên, trong khó khăn cũng đã xuất hiện những mô hình hỗ trợ đầy nhân văn. Dự án Chung sống cùng đái tháo đường type 1 (CDiC) do Hội Nhi khoa Việt Nam phối hợp cùng các đối tác tổ chức thường xuyên các lớp học nhóm nhỏ, trại kỹ năng, chương trình ngoại khóa giúp trẻ và phụ huynh hiểu bệnh, biết cách xử trí trong các tình huống đặc biệt như vận động, dậy thì, thi cử, hoặc sau này là kết hôn, sinh con.

Đức Trân

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/dong-hanh-de-tre-lon-len-khoe-manh-10312443.html