Dòng kênh lịch sử

6 giờ trướcBài gốc

Tầm nhìn trăm năm

Từ năm 1816, vua Gia Long đã có ý định đào kênh này để phục vụ khai hoang, giao thương, củng cố biên giới. Ông chỉ đạo các quan trấn thủ đo đạc địa hình, lập bản đồ. Khi kênh Thoại Hà được đào thành công, quyết tâm đào kênh Vĩnh Tế càng được nhà vua củng cố, bằng cách chỉ đạo đo đạc chi tiết, tham khảo ý kiến quan lại, vua Chân Lạp. Cuối năm 1819, công trình được khởi công, dưới sự chỉ huy của Trấn thủ Nguyễn Văn Thoại, Chưởng cơ Nguyễn Văn Tuyên và Thống chế Điều bát Nguyễn Văn Tồn.

Sử sách ghi chép, công việc đào kênh gặp nhiều trở ngại hơn so với quá trình đào kênh Đông Xuyên - Rạch Giá. Thiếu thốn mọi mặt, từ vật dụng, công cụ, đến lương thực, thuốc men. Lại thêm khí hậu thất thường, nhiều chướng khí, làm tiến độ đào kênh bị ảnh hưởng rất lớn. Tuy nhiên, những người có trách nhiệm chỉ huy phân công rất cụ thể, giúp công trình hoàn thành vào tháng 5/1824.

Con kênh đào thủ công hoàn toàn bằng sức người, với công cụ thô sơ, phương pháp kỹ thuật truyền thống, nhưng lại là công trình khoa học mang tầm vóc quốc gia vĩ đại vào đầu thế kỷ XIX. Kênh mang giá trị to lớn về mặt kinh tế, chính trị, quân sự, đặc biệt trong quan hệ quốc tế. Tổng chiều dài kênh 91km, rộng 25m, sâu 3m. Đoạn đầu kênh tiếp giáp sông Châu Đốc, kéo dài qua sông Giang Thành (tỉnh Kiên Giang). Cả một quá trình đúc kết kinh nghiệm, tri thức bản địa, tri thức dân gian, trí tuệ và công sức lao động, sáng tạo của cha ông ngày xưa, ý chí sắt đá của quân dân Nam Bộ, cùng sự cống hiến sức lực, sinh mạng của nhiều dân binh… mới có thể hoàn thành con kênh lịch sử này.

Tầm nhìn chiến lược của các bậc tiền nhân đã được phát huy. Trong cuộc chiến chống quân Xiêm, dòng kênh thể hiện rõ vai trò thủy lộ quốc phòng xung yếu, bảo vệ đồn Châu Đốc. Trong kháng chiến chống Pháp, kênh Vĩnh Tế có vai trò cầu nối giữa chiến trường Đông Nam Campuchia với chiến trường miền Tây Nam Bộ, phá vỡ chiến lược phong tỏa biên giới của địch. Trong kháng chiến chống Mỹ, kênh Vĩnh Tế là phòng tuyến chiến lược quan trọng ở biên giới miền Tây. Trong tiến trình xây dựng và phát triển đất nước, kênh giúp hình thành cộng đồng ven kênh, thúc đẩy quá trình khai hoang, lập làng. Quanh dòng kênh chứa đựng nhiều loại hình di sản văn hóa, tín ngưỡng, tôn giáo phong phú.

Lưu giữ ngàn năm

Năm 2024, kênh Vĩnh Tế được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam xác lập “Kênh đào thủ công trong khu vực biên giới dài nhất Việt Nam”. Qua kết quả khảo sát, nghiên cứu, lập hồ sơ, thẩm định, kênh Vĩnh Tế đủ điều kiện xếp hạng di tích. Vì vậy, Quyết định 102/QĐ-UBND, ngày 22/1/2025 của UBND tỉnh đã xếp hạng di tích cấp tỉnh đối với di tích lịch sử kênh Vĩnh Tế (phường Vĩnh Nguơn). Niềm vui này lan tỏa đến nhiều người dân địa phương.

Bà Trần Thị Thủy Tiên (ngụ phường Vĩnh Nguơn) chia sẻ: “Là người con sinh ra, lớn lên bên dòng kênh Vĩnh Tế, tôi cùng bao thế hệ luôn khắc ghi công lao của ông cha ta, đặc biệt là danh thần Thoại Ngọc Hầu, người đã chỉ huy hàng vạn dân binh khai kênh trong muôn vàn gian khổ; cùng với tấm lòng của bà Châu Thị Tế. Dòng kênh đi qua nhiều địa phương, nhưng điểm đầu kênh đi qua nơi chúng tôi sinh sống được xếp hạng di tích cấp tỉnh, là niềm tự hào vô cùng to lớn. Chúng tôi cam kết sẽ chung tay cùng chính quyền địa phương gìn giữ giá trị của di tích; tuyên truyền, bảo vệ cảnh quan môi trường xung quanh kênh, như một phần thiêng liêng của quê hương”.

“Di tích lịch sử kênh Vĩnh Tế sẽ giúp thế hệ hôm nay lẫn mai sau hiểu rõ hơn về quá khứ, công lao của tiền nhân trong sự nghiệp mở cõi, giữ gìn biên cương và phát triển quê hương, đất nước. Hy vọng, với sự chung tay phối hợp chặt chẽ giữa địa phương và các ngành chức năng, nơi đây không chỉ trở thành điểm đến văn hóa - lịch sử hấp dẫn, mà còn góp phần thúc đẩy du lịch, phát triển kinh tế - xã hội” - ông Huỳnh Văn Tiếp (Trưởng ban Quản lý di tích lịch sử kênh Vĩnh Tế) khẳng định.

Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Trung Thành cho rằng, khi trở thành di tích lịch sử được xếp hạng, kênh Vĩnh Tế sẽ càng được vinh danh giá trị riêng có. Đây là minh chứng hùng hồn cho sự sáng tạo, tài tình của người Việt chinh phục thiên nhiên, cải tạo môi trường tự nhiên hoang dã bao đời thành vùng đất canh tác, kiến tạo không gian định cư ổn định lâu dài. Kênh Vĩnh Tế đã trở thành dòng sông thiêng, dòng chảy chủ đạo, trục trung tâm của mọi hoạt động giao thông, thủy lợi, mở rộng khai thác đất đai vùng Tứ giác Long Xuyên.

“Về lâu dài, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, khai thác và phát huy tối đa giá trị của di tích, hướng tới xây dựng hồ sơ di tích cấp quốc gia. Rất mong, địa phương quan tâm bảo vệ di tích, tuân thủ quy định của pháp luật, trong đó có Luật Di sản văn hóa; giáo dục cộng đồng dân cư cùng làm cho kênh Vĩnh Tế ngày càng khang trang, tươi đẹp, xứng đáng kế thừa giá trị di sản mà tiền nhân đã để lại” - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du Lịch Nguyễn Trung Thành đề nghị.

GIA KHÁNH

Nguồn An Giang : https://baoangiang.com.vn/dong-kenh-lich-su-a423036.html