Động lực tăng trưởng bất ngờ của nền kinh tế đang suy yếu của châu Âu

19 giờ trướcBài gốc

Binh sĩ Ba Lan tham gia cuộc tập trận "Shield East" tại thao trường ở Orzysz, miền Bắc nước này. Ảnh: PAP/TTXVN

Theo Wall Street Journal, trong bối cảnh nền kinh tế châu Âu đang trì trệ, một giải pháp đang dần hiện ra, dù có phần trớ trêu: chi tiêu quốc phòng gia tăng. Trước áp lực từ Mỹ về việc tự chủ hơn trong quốc phòng và thách thức từ cuộc xung đột Nga-Ukraine, châu Âu đang đẩy mạnh tái vũ trang. Điều này có thể là động lực mới giúp khởi động lại "bánh răng' kinh tế đang chậm chạp của "lục địa già".

Làn sóng tái vũ trang đang lan rộng

Các quốc gia từ Anh, Đức đến Đan Mạch đều đã công bố những mức tăng đáng kể về chi tiêu quân sự. Cụ thể tại Đức, Thủ tướng tương lai Friedrich Merz nhiều khả năng sẽ miễn trừ các khoản chi tiêu quân sự khỏi giới hạn nợ nghiêm ngặt của quốc gia. Đan Mạch thông báo sẽ tăng ngân sách quốc phòng lên hơn 3% GDP trong hai năm tới, trong khi Anh có kế hoạch tăng chi tiêu quân sự lên 2,5% GDP vào năm 2027. Ủy ban châu Âu cũng đưa ra sáng kiến "ReArm Europe" nhằm huy động khoảng 800 tỷ euro (tương đương 868 tỷ USD) cho chi tiêu quân sự.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen nhận định rằng các khoản đầu tư này có thể "tạo ra động lực mạnh mẽ cho các ngành công nghiệp quan trọng", bao gồm trí tuệ nhân tạo, máy tính lượng tử, truyền thông an toàn, mạng lưới vệ tinh, xe tự hành và robot.

Ethan Ilzetzki, Phó Giáo sư kinh tế tại Trường Kinh tế London, cho biết: "Sự đồng thuận thực sự rõ ràng rằng GDP sẽ được phân bổ để phù hợp với việc tăng cường quốc phòng".

Tác động kinh tế của chi tiêu quân sự

Chi tiêu quân sự ảnh hưởng đến nền kinh tế theo nhiều chiều. Trong ngắn hạn, nó có thể sử dụng lao động và vốn nhàn rỗi, khuyến khích các công ty tư nhân và hộ gia đình chi tiêu và đầu tư. Mặt khác, nó cũng có thể làm giảm hiệu quả của chi tiêu công, đẩy chi phí vay lên cao và lấn át một số khoản đầu tư tư nhân.

Theo ước tính của Phó Giáo sư Ilzetzki, việc tăng chi tiêu quân sự của châu Âu từ 2% lên 3,5% GDP có thể làm tăng sản lượng kinh tế của châu lục này từ 0,9% đến 1,5%. Nghiên cứu của ông công bố tháng trước tại Viện Kinh tế Thế giới Kiel cho thấy mối liên hệ giữa chi tiêu quân sự và tăng trưởng: tăng trưởng GDP của Mỹ đã giảm từ khoảng 4% trong những năm 1960 xuống dưới 3% gần đây khi chi tiêu quân sự giảm từ 8% GDP xuống dưới 4%. Tương tự, tại EU, tăng trưởng kinh tế đã giảm một nửa kể từ những năm 1960 khi chi tiêu quân sự giảm 2/3.

Một lợi ích quan trọng của chi tiêu quân sự là khả năng thúc đẩy đổi mới công nghệ. Phó Giáo sư Ilzetzki phát hiện việc tăng tạm thời chi tiêu quân sự 1% GDP có thể làm tăng năng suất dài hạn thêm 0,25%. Nghiên cứu năm 2019 của các nhà kinh tế Enrico Moretti, Claudia Steinwender và John Van Reenen chỉ ra rằng tăng 10% trong nghiên cứu và phát triển quân sự do chính phủ tài trợ có thể thúc đẩy R&D (Nghiên cứu và Phát triển) tư nhân hơn 4%.

"Thật khó để tưởng tượng năng lượng hạt nhân xuất hiện sớm như vậy mà không có R&D trong Thế chiến II hoặc công nghệ thám hiểm không gian vào những năm 1960 mà không có NASA", Phó Giáo sư Ilzetzki nhận xét.

Theo báo cáo năm 2024 về sức cạnh tranh kinh tế của châu Âu của cựu Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Mario Draghi, chi tiêu cho R&D quân sự của Mỹ hiện lớn gấp 12 lần so với châu Âu. Công ty tài chính Barclays ước tính rằng việc tăng tỷ trọng R&D quốc phòng trên GDP ở khu vực đồng euro lên mức của Mỹ sẽ dẫn đến sự gia tăng từ 350% đến 420% cho R&D của ngành công nghiệp quốc phòng.

Tạo việc làm và phát triển công nghiệp

Chi tiêu quân sự cũng có thể tạo việc làm cho những người lao động có kỹ năng phù hợp. Đây là điểm sáng khi các nhà sản xuất ô tô Đức đã cắt giảm hàng chục nghìn việc làm vì nhu cầu toàn cầu đối với ô tô của nước này giảm sút.

Lịch sử cho thấy chiến tranh và tăng cường quốc phòng đã thúc đẩy sự phát triển công nghiệp ở nhiều quốc gia. Tại châu Âu, Chiến tranh Pháp - Phổ năm 1870 đã hỗ trợ nền tảng công nghiệp mới ra đời của nước Đức thống nhất, thúc đẩy các tập đoàn công nghiệp lớn như Krupp, BASF và Siemens.

Tương tự, lời đe dọa rút quân đội Mỹ khỏi Bán đảo Triều Tiên của Tổng thống Richard Nixon đã thúc đẩy Chính phủ Hàn Quốc hỗ trợ các ngành công nghiệp liên quan đến quân sự, khiến chúng tăng gần gấp đôi từ cuối những năm 1960 đến giữa những năm 1980.

Thách thức phía trước

Tuy nhiên, để tối đa hóa lợi ích từ việc tăng chi tiêu quân sự, châu Âu cần phải tự sản xuất nhiều thiết bị hơn thay vì mua từ nước ngoài. Hiện tại, lượng vũ khí nhập khẩu vào các nước thành viên NATO tại châu Âu đã tăng gấp đôi từ năm 2020 đến năm 2024 so với năm năm trước đó, với 64% số vũ khí đến từ Mỹ.

Theo Goldman Sachs, trước đây, phần lớn nguồn cung cấp quốc phòng của châu Âu được mua nội địa - khoảng 90% ở Pháp và 80% ở Đức trong giai đoạn 2005-2022.

Các thách thức khác bao gồm việc tìm đủ lao động có tay nghề trong bối cảnh dân số châu Âu đang già hóa, cũng như giới hạn về số tiền mà các quốc gia mắc nợ cao như Pháp hoặc Italy có thể vay để tài trợ cho việc phát triển.

Đức có thể hưởng lợi nhiều hơn các nước khác nhờ vào cơ sở công nghiệp lớn chưa được khai thác hết và mức nợ công tương đối thấp. Điều này phần nào giải thích vì sao cổ phiếu quốc phòng châu Âu như Rheinmetall của Đức và Leonardo của Italy đã tăng vọt trong năm nay.

Jacob Kirkegaard, thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, dự đoán: "Châu Âu sẽ trở thành một nhà xuất khẩu quân sự đáng gờm". Có lẽ, trong tương lai không xa, chi tiêu quân sự sẽ là động lực chính giúp châu Âu vượt qua giai đoạn trì trệ kinh tế hiện tại.

Vũ Thanh/Báo Tin tức

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/dong-luc-tang-truong-bat-ngo-cua-nen-kinh-te-dang-suy-yeu-cua-chau-au-20250317170449516.htm