Đồng Nai - Bình Phước trong dòng chảy lịch sử

một ngày trướcBài gốc

Tỉnh Biên Hòa dưới thời nhà Nguyễn (1802-1945).

Xét trong bối cảnh chung của Nam Bộ, khi những cư dân người Kinh từ vùng đất Đàng ngoài vào sinh sống và người Hoa đến xin lập nghiệp, cho tới thời điểm chúa Nguyễn xác lập nền hành chính cuối thế kỷ 17, vùng đất này chính thức có tên trên bản đồ Đại Việt với danh xưng dinh Trấn Biên.

Lịch sử tạo lập nền hành chính hai tỉnh

Sự kiện năm 1698, chúa Nguyễn Phúc Chu sai Chưởng cơ Nguyễn Hữu Cảnh vào kinh lý đất phương Nam. Đến đất Nông Nại, Nguyễn Hữu Cảnh cho lập phủ Gia Định, dưới thì lập 2 huyện: Tân Bình lại đặt dinh Phiên Trấn (đất phía Tây sông Sài Gòn, gồm Tây Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh, Tiền Giang... ngày nay); Phước Long lại đặt dinh Trấn Biên (đất phía Đông Sài Gòn, gồm các tỉnh Bình Phước, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu và một phần tỉnh Bình Thuận ngày nay). Tất cả đất ấy thuộc nước Đại Việt và được áp dụng những chính sách khuyến khích phát triển mọi mặt. Đến giữa thế kỷ 18, cả vùng đất Gia Định được chúa Nguyễn chia thành 3 dinh: Trấn Biên - Phiên Trấn - Long Hồ và thêm trấn Hà Tiên.

Năm 1808, vua Gia Long nhà Nguyễn sắp đặt lại hành chính đất Nam Bộ, dinh Trấn Biên đổi thành trấn Biên Hòa. Từ năm 1832-1838, vua Minh Mạng sắp xếp lại đơn vị hành chính cả nước, trấn Biên Hòa đổi thành tỉnh Biên Hòa gồm phủ Phước Long, phủ Phước Tuy và 7 huyện (Phước Chánh, Bình An, Long Thành, Phước An, Long Khánh, Ngãi An và Phước Bình). Huyện Phước Bình là huyện mới được thành lập trên cơ sở trích 16 thôn của tổng Chánh Mỹ Hạ. Một phần địa bàn phía Tây Bắc của huyện Phước Bình sau này thuộc tỉnh Bình Phước.

Dưới thời thực dân Pháp chiếm đóng, lúc đầu chia tỉnh Biên Hòa ra làm 5 sở tham biện/địa hạt, nhưng đến năm 1876, tỉnh Biên Hòa còn lại 3 địa hạt là: Biên Hòa (đất huyện Phước Chánh và huyện Long Thành trước đây), Bà Rịa (đất phủ Phước Tuy, huyện Phước An và huyện Long Khánh trước đây) và Thủ Dầu Một (đất phủ Phước Long, huyện Bình An trước đây).

Tuyến ĐT753 có chiều dài 29,4km, sau khi thực hiện đầu tư sẽ kết nối với tuyến ĐT761, ĐT767 tỉnh Đồng Nai và là tuyến đường ngắn nhất từ tỉnh Bình Phước đi Cảng hàng không quốc tế Long Thành, cảng Cái Mép - Thị Vải.

Hạt Biên Hòa có 16 tổng, gồm cả các tổng trước thuộc huyện Phước Bình bị giải thể và các tổng người dân tộc thiểu số là các đơn vị hành chính tương xứng với địa bàn tỉnh Bình Phước sau này. Hạt Thủ Dầu Một gồm 12 tổng, trong đó có 6 tổng của người dân tộc thiểu số nay thuộc địa bàn tỉnh Bình Phước.

Sau Cách mạng Tháng Tám (1945), về địa giới hành chính không có thay đổi lớn, các huyện phía Bắc tỉnh Thủ Dầu Một bao gồm Hớn Quản, Bà Rá, Bù Đốp, Phú Riềng là vùng đất Bình Phước ngày nay. Tháng 5-1951 chính quyền cách mạng nhập hai tỉnh Biên Hòa và Thủ Dầu Một thành tỉnh Thủ Biên thuộc Phân Liên khu miền Đông gồm 9 huyện Hớn Quản, Lái Thiêu, Bến Cát, Thủ Đức, Tân Uyên, Châu Thành, Sông Bé, Vĩnh Cửu, Xuân Lộc và thị xã Biên Hòa, thị xã Thủ Dầu Một. Tháng 7-1961, chính quyền cách mạng tách tỉnh Thủ Biên thành tỉnh Biên Hòa, tỉnh Thủ Dầu Một và tỉnh Phước Thành.

Địa bàn Biên Hòa - Đồng Nai, từ năm 1973-1975, gồm tỉnh Biên Hòa nông thôn, thị xã Biên Hòa, tỉnh Bà Rịa - Long Khánh và tỉnh Tân Phú. Tháng 1-1976, chính phủ Cách mạng Lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam thành lập tỉnh Đồng Nai trên cơ sở sáp nhập các tỉnh: Biên Hòa, Bà Rịa - Long Khánh, Tân Phú. Tỉnh Đồng Nai có thành phố Biên Hòa, thị xã Vũng Tàu, các huyện Vĩnh Cửu, Thống Nhất, Tân Phú, Xuân Lộc, Long Thành, Châu Thành, Long Đất, Xuân Mộc, Duyên Hải, quần đảo Trường Sa. Từ đó đến nay, tỉnh Đồng Nai trải qua nhiều lần tách nhập một số địa bàn với các tỉnh bạn, tỉnh hiện có 11 đơn vị hành chính cấp huyện/thành phố.

Địa bàn Bình Phước, ngày 30-1-1971, Trung ương Cục miền Nam quyết định thành lập Phân khu Bình Phước và cuối năm 1972 giải thể thành lập tỉnh Bình Phước. Ngày 2-7-1976, Quốc hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ra quyết định thành lập tỉnh Sông Bé gồm Thủ Dầu Một, Bình Phước và 3 xã thuộc huyện Thủ Đức. Ngày 1-1-1997, tỉnh Bình Phước được tái lập gồm 5 huyện phía Bắc tỉnh Sông Bé là Đồng Phú, Bình Long, Lộc Ninh, Phước Long và Bù Đăng.

Từ đó đến nay, tỉnh Bình Phước cũng trải qua nhiều lần tách nhập một số địa bàn. Bình Phước hiện có 11 đơn vị hành chính, bao gồm thành phố Đồng Xoài, thị xã Phước Long, thị xã Bình Long, thị xã Chơn Thành và các huyện Đồng Phú, Hớn Quản, Bù Gia Mập, Bù Đăng, Bù Đốp, Lộc Ninh và Phú Riềng.

Ưu tiên phát triển ngành trọng điểm theo hướng hiện đại

Đồng Nai có vị trí đặc biệt quan trọng khi tiếp giáp với Thành phố Hồ Chí Minh và Bình Dương về phía Tây, giáp Bình Thuận về phía Đông, giáp Bà Rịa - Vũng Tàu về phía Nam, giáp Lâm Đồng và Bình Phước về phía Bắc. Đồng Nai là cửa ngõ kết nối vùng Đông Nam Bộ với các vùng kinh tế của Việt Nam và hướng ra quốc tế. Trong định hướng phát triển kinh tế bền vững, Đồng Nai tập trung vào 3 lĩnh vực chủ đạo là công nghiệp, dịch vụ và nông nghiệp.

Tỉnh Biên Hòa dưới thời thuộc Pháp (1862-1945).

Cùng với đó, tỉnh tập trung đầu tư mạnh vào hạ tầng giao thông nhằm thúc đẩy kết nối vùng và thu hút đầu tư. Ngoài các tuyến đường cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây, Dầu Giây - Phan Thiết đã đi vào sử dụng; các tuyến đường cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu, Bến Lức - Long Thành, Dầu Giây - Liên Khương, đường vành đai 3 - Thành phố Hồ Chí Minh đang được xây dựng; sẽ tiếp tục đầu tư nâng cấp, mở rộng, xây dựng các con đường cao tốc Bắc - Nam phía Đông, vành đai 4 - Thành phố Hồ Chí Minh, các tuyến quốc lộ... Đầu tư xây dựng đường sắt kết nối vùng tuyến Biên Hòa - Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh - Nha Trang; Thủ Thiêm - Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

Bình Phước nằm ở phía Bắc vùng Đông Nam Bộ, có tổng diện tích tự nhiên là 6.873,56km2, lớn nhất Đông Nam Bộ. Vị trí địa lý, phía Bắc giáp Đắk Nông, phía Nam giáp Bình Dương, phía Đông giáp Lâm Đồng và Đồng Nai, phía Tây giáp Tây Ninh, phía Tây Bắc giáp với Campuchia. Vị trí chiến lược trong hành lang kinh tế mới, Bình Phước là cửa ngõ giao lưu kinh tế - văn hóa - xã hội giữa Đông Nam Bộ, đồng bằng sông Cửu Long với Tây Nguyên và quốc tế, đặc biệt với Campuchia và Thái Lan. Giao thông có quốc lộ 14, quốc lộ 13, quốc lộ 14C, kết nối liên vùng quan trọng của quốc gia. Nhờ lợi thế về vị trí địa lý, hạ tầng giao thông thuận lợi, đặc biệt có Cửa khẩu quốc tế Hoa Lư quan trọng, là đầu mối giao thương, phát triển thương mại, du lịch và xuất khẩu, Bình Phước đang trở thành một tỉnh hấp dẫn trong thu hút đầu tư và phát triển kinh tế ở Đông Nam Bộ.

Bình Phước đặt trọng tâm phát triển vào 3 lĩnh vực chính: công nghiệp, nông nghiệp và thương mại - dịch vụ.

Nhận thức được vai trò quan trọng của hạ tầng trong thu hút đầu tư, Bình Phước đã và đang triển khai nhiều dự án giao thông trọng điểm. Trong đó, tuyến cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành, cao tốc Gia Nghĩa - Chơn Thành đang được đẩy nhanh tiến độ, góp phần kết nối vùng nhanh chóng. Các tuyến đường tỉnh ĐT741, ĐT751, ĐT752, ĐT754, ĐT755B, đóng vai trò là tuyến đường đối ngoại quan trọng kết nối giao thương giữa Bình Phước với các tỉnh, thành phố lân cận, đồng thời tạo thuận lợi hình thành các cảng cạn và trung tâm logistics Hoa Lư - Chơn Thành - Đồng Phú.

Xuân Nam

Nguồn Đồng Nai : https://baodongnai.com.vn/dong-nai-cuoi-tuan/202505/dong-nai-binh-phuoc-trong-dong-chay-lich-su-b4f209b/