Sống mòn bên dòng suối cạn ô nhiễm
Theo người dân sinh sống nhiều năm tại thôn Lương Hòa, phường Bắc Nha Trang, cuộc sống của họ đã bị đảo lộn hoàn toàn bởi dòng nước đen đặc quánh, bốc mùi hôi thối chảy qua suối cạn, tấn công trực tiếp vào khu dân cư.
Trưa 12/11, phóng viên Báo Điện tử Tiếng nói Việt Nam có mặt tại khu vực con suối cạn. Đúng như người dân phản ánh, dòng nước đen ngả màu nâu vàng chảy dọc con suối quanh co. Dưới trời nắng, mùi hôi thối xộc thẳng vào mũi, khiến ai đứng gần cũng cảm thấy vô cùng khó chịu.
Ông Nguyễn Văn Ân - người dân bị tra tấn bởi dòng nước ô nhiễm
Đầu con hẻm nhỏ, ông Nguyễn Văn Ân ngồi trên chiếc ghế gỗ, tay cầm chiếc khăn mặt nhỏ, thi thoảng quẹt qua mũi và hắt hơi liên tục. “Tôi đang ngồi trong nhà mà mùi hôi thối quá chịu không nổi, đứng cũng không xong, nằm xuống thì còn kinh khủng hơn nên phải ra chỗ nhiều gió thế này. Như anh thấy đấy, vẫn còn thối lắm, chịu không nổi. Đây là mùi thối từ nước rỉ của bãi rác trên đèo Rù Rì, cách đây khoảng 4 km. Không phải riêng tôi, mà nhiều hộ dân ở đây cũng bị ảnh hưởng. Người dân kiến nghị nhiều năm nay rồi nhưng chẳng được gì, mùi hôi vẫn kinh khủng lắm, hình như chính quyền cũng bất lực rồi”, ông Ân cho biết.
Dòng nước đen xì "bao vây" khu dân cư phường Bắc Nha Trang
Theo hướng dẫn của người dân địa phương, phóng viên đi dọc con suối cạn và nhận thấy, càng ngược dòng, màu nước càng đặc quánh, mùi hôi càng nồng nặc, phần bùn đất hai bên suối cũng nhuộm màu nâu vàng. Nhiều hộ dân sống dọc suối phải chống chọi bằng cách che kín nhà cửa, nhưng theo họ, biện pháp này cũng không mấy hiệu quả.
Bà Đỗ Thị Mạo sống tại phường Bắc Nha Trang bất lực trước sự ô nhiễm của dòng suối cạn trước nhà
Bà Đỗ Thị Mạo, sống bên con suối, chia sẻ: “Ô nhiễm ghê lắm! Nhờ chính quyền giải quyết chứ để thế này sao mà dân sống nổi, bệnh hoạn chết hết”. Bà kể thêm: “Có hôm dọn cơm ra, mùi thối ộc vào nhà muốn ói cơm ra, kinh khủng, không ai chịu nổi”.
Bà Mạo nhớ lại, ngày xưa con suối này xanh mát, thi thoảng còn thấy cá ngoi lên. Giờ đây, suối chết, cây cỏ không sống nổi, người dân hai bên thì bất lực, “sống không được mà bỏ đi cũng không xong”.
Nghiêm trọng hơn, dòng nước đen ô nhiễm khủng khiếp ấy lại chảy thẳng ra biển. Dưới nắng, vệt nước đen loang lổ giữa màu xanh của biển tạo nên cảnh tượng khiến ai chứng kiến cũng phải thốt lên kinh hoàng.
Dòng nước đen ngòm đổ thẳng ra biển phá hủy hệ sinh thái biển Nha Trang. (Ảnh: Trần Thanh)
“Nước thải này chảy ra biển làm cá chết hết, rạn san hô rộng hàng trăm mét vuông cũng chết sạch, chẳng thứ gì sống nổi. Ngày xưa ghe thuyền nhỏ đi qua gầm cầu vào đây tránh bão, giờ không ai dám vào, vì để ghe trên dòng nước này là hỏng ghe luôn”, anh Nguyễn Văn Khang, một người dân khác cho biết.
Bất lực với nước rỉ rác?
Tiếp tục đi dọc theo suối cạn từ bờ biển lên khoảng 4km đầu nguồn của dòng nước thải, đó là 2 rác lớn là bãi rác Rù Rì cũ (rộng 6,66 ha) và bãi rác Lương Hòa rộng hơn 20ha. Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa bãi rác Rù Rì được hình thành từ năm 1980, là bãi rác lộ thiên, công nghệ lạc hậu, không có lớp lót đáy. Dù đã đóng cửa từ năm 2014 nhưng nước rỉ rác vẫn phát sinh liên tục và bãi rác Lương Hòa mới (rộng 20 ha) đang hoạt động, tiếp nhận toàn bộ rác thải sinh hoạt của khu vực Nha Trang. Vậy nhưng người dân sinh sống ở đây lại nói khác, dòng nước hôi thối mới chỉ xuất hiện cách đây khoảng 6-7 năm, tức là sau thời điểm bãi rác Rù Rì đóng cửa và sau khi bãi rác Lương Hòa vận hành.
Chị Nguyễn Thị Lệ khẳng định tình trạng ô nhiễm môi trường ở đây có sau khi đóng cửa bãi rác Rù Rì
Bãi rác Lương Hòa là bãi rác có diện tích rất lớn được đặt ở trên đỉnh đồi có độ cao hơn hẳn so với các khu dân cư phường Lương Hòa, dưới khu vực bãi rác là những hồ chứa, trạm xử lý nước thải, theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường, hiện trạm xử lý nước thải của bãi rác này đang bị quá tải với lý do nó phải gánh thêm cả nước thải của bãi rác Rù Rì đã đóng cửa từ năm 2014. Đáng nói thiết kế của trạm xử lý có vấn đề khi công suất thiết kế của trạm chỉ 186 m³/ngày đêm (146 m³ cho bãi Lương Hòa và 40 m³ cho bãi Rù Rì cũ), trong khi lượng rác thải sinh hoạt thực tế phát sinh lên đến 620 tấn/ngày, vượt xa thiết kế (350 tấn/ngày). Lượng nước rỉ rác thu gom trung bình hằng ngày, ngay cả khi trời không mưa, đã đạt 216 m³/ngày đêm, vượt công suất thiết kế. Vào mùa mưa, lượng nước đổ về trạm tăng lên 400–500 m³/ngày, vượt hơn 300% công suất, khiến tình trạng mất kiểm soát.
Bãi rác Lương Hòa nhìn từ trên cao. (Ảnh: Trần Thanh)
Theo Sở Xây dựng Khánh Hòa, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng quá tải tại Trạm xử lý nước rỉ rác Lương Hòa không chỉ xuất phát từ việc khối lượng rác thải tăng cao, mà còn do giải pháp kỹ thuật hiện nay chưa được triển khai triệt để. Cụ thể, một lượng lớn nước mưa từ hai con suối cạn ở thượng nguồn chưa được kiểm soát, điều tiết hợp lý, khiến nước mưa hòa lẫn vào dòng nước rỉ rác của cả hai bãi rác và đổ dồn về hạ lưu, gây quá tải cho toàn bộ hệ thống xử lý.
Đa số người dân bị ảnh hưởng do ô nhiễm môi trường cho biết với phóng viên rằng, khác với những gì đại diện các cơ quan nhà nước khẳng định, dòng nước thải chảy qua con suối cạn có dấu hiệu được xả một cách có chủ đích và có kiểm soát. Chị N.T.Đ., một người dân sống lâu năm tại khu vực này, khẳng định: “Chúng tôi sống ở đây nên biết rõ hơn ai hết. Họ thường xả nước thải vào ban đêm, lúc người dân đang ngủ, từ khoảng 11 giờ đêm đến 6 giờ sáng hôm sau. Không chỉ khi trời mưa mà cả những ngày nắng cũng vậy. Các cơ quan chức năng cần xem xét lại xem trạm xử lý nước thải đó có thực sự hoạt động hay không”.
Nước rỉ từ bãi rác vẫn tấn công đời sống người dân hạ nguồn
Trước thực tế này, UBND tỉnh Khánh Hòa đã yêu cầu Ban Quản lý Dịch vụ công ích Nha Trang khẩn trương nghiên cứu, áp dụng các giải pháp theo kiến nghị của Sở Nông nghiệp và Môi trường, trong đó tập trung vào việc giảm thiểu tối đa lượng nước mưa hòa vào nước rỉ rác, thay vì chỉ thực hiện các biện pháp tạm thời như đào thêm hố chứa. Đồng thời, Sở Tài chính được giao nhiệm vụ kiểm tra, xem xét và xử lý đề xuất dự án nâng cấp, cải tạo Trạm xử lý nước rỉ rác Lương Hòa; Sở Xây dựng phải đôn đốc Ban Quản lý cung cấp đầy đủ hồ sơ, tài liệu để phục vụ công tác thẩm định. Tất cả các cơ quan liên quan phải báo cáo phương án xử lý triệt để cho UBND tỉnh trước ngày 15/11/2025.
Nguyễn Tùng/VOV.VN