Thể chế là vấn đề được nhắc đến nhiều trong thời gian qua, được Đảng ta xác định là một trong 3 đột phá chiến lược. Một thể chế tốt sẽ tạo môi trường thông thoáng, thuận lợi để phát huy mọi nguồn lực, khuyến khích cho đổi mới sáng tạo, bảo đảm công bằng xã hội và giữ vững ổn định chính trị, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội và ngược lại.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu bế mạc Hội nghị lần thứ 15 Ban Chấp hành Trung ương khóa XIII. Ảnh: Doãn Tấn - TTXVN
Thời gian qua chúng ta đã không ngừng hoàn thiện thể chế, với việc thông qua một số lượng lớn các văn bản quy phạm pháp luật, đẩy mạnh khâu triển khai thực hiện. Tuy nhiên, cũng phải thẳng thắn nhìn nhận, thể chế vẫn được coi là “điểm nghẽn” của “điểm nghẽn”. Chất lượng một số văn bản quy phạm pháp luật được xây dựng, ban hành chưa đáp ứng được yêu cầu. Tình trạng văn bản quy phạm pháp luật mới ban hành đã phải sửa đổi; tình trạng chồng chéo giữa các quy định pháp luật hay khoảng trống pháp luật khi chậm ban hành văn bản hướng dẫn dù không nhiều nhưng vẫn xảy ra. Điều này đã dẫn tới tâm lý sợ, “né” trách nhiệm của một số cán bộ, công chức thực thi nhiệm vụ, vì không biết vận dụng quy định nào cho đúng!
Vướng mắc, điểm nghẽn trong các quy định pháp luật, trong thực thi một lần nữa được Tổng Bí thư Tô Lâm chỉ rõ trên diễn đàn Quốc hội, Kỳ họp thứ Mười vừa qua, đó là “trong thực tiễn vẫn còn tình trạng “luật thì đúng mà làm thì khó, trên nghị trường thì thông nhưng xuống dưới cơ sở thì lại vướng”.
Để tháo gỡ những điểm nghẽn, đáp ứng yêu cầu trong kỷ nguyên mới, thể chế tiếp tục được Đảng xác định là khâu đột phá quan trọng cho phát triển. Một trong những dấu ấn đặc biệt tạo sự đột phá đó là việc ban hành “bộ tứ trụ cột” với Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW về chủ động hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thực thi pháp luật; Nghị quyết số 68-NQ/TW về thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Trên cơ sở đó, Quốc hội đã ban hành nhiều nghị quyết, đạo luật quan trọng để thể chế hóa tinh thần đổi mới của các nghị quyết quan trọng này. Chỉ tính riêng trong Kỳ họp thứ Mười vừa qua, Quốc hội đã hoàn thành một khối lượng lập pháp rất lớn khi xem xét, biểu quyết thông qua tới 51 luật, 39 nghị quyết. Đây đều là các luật, nghị quyết được thông qua vừa đáp ứng kịp thời yêu cầu thực tiễn, vừa kiến tạo khuôn khổ pháp lý cho giai đoạn mới.
Việc ban hành kịp thời các luật, nghị quyết để tạo khung khổ pháp lý hoàn thiện, chặt chẽ thúc đẩy cho phát triển là rất cần thiết. Nhưng điều quan trọng là, cần có giải pháp để khắc phục cho được tình trạng thực thi pháp luật là khâu yếu. Trong nghị quyết Kỳ họp thứ Mười vừa qua, Quốc hội yêu cầu với 51 luật, 39 nghị quyết được thông qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan xây dựng, ban hành hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các luật, nghị quyết để các luật, nghị quyết được thi hành ngay khi có hiệu lực.
Bên cạnh đó, Quốc hội cũng giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục rà soát, bổ sung các luật, nghị quyết để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh nhằm thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế 2 con số trong năm 2026 và các năm tiếp theo. Các cơ quan tiếp tục thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025 và yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, kịp thời phát hiện và xử lý các khó khăn, vướng mắc, các vấn đề phát sinh do quy định của pháp luật không còn phù hợp, có lộ trình thực hiện hoàn thành đúng thời hạn việc sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các đạo luật bảo đảm đồng bộ cho hoạt động của bộ máy nhà nước, tháo gỡ điểm nghẽn cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Cùng với đó, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát, gắn công tác xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật.
Việc Ban Chấp hành Trung ương xác định đột phá mạnh mẽ về thể chế phát triển là đột phá chiến lược hàng đầu thể hiện tầm nhìn sâu sắc, tư duy đổi mới và quyết tâm chính trị cao của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới. Chủ trương của Đảng, nghị quyết của Quốc hội đã rõ, vấn đề còn lại là khâu thực thi, để các luật, nghị quyết sớm được triển khai trên thực tế. Thể chế cho phát triển phải được xây dựng trên nền tảng của một hệ thống pháp luật hoàn thiện, chặt chẽ nhưng vẫn bảo đảm thông thoáng, tạo không gian cho sáng tạo và phát triển. Ở đó không thể có “khoảng mờ cho sự lạm dụng hay sự né tránh”. Nói như Tổng Bí thư Tô Lâm: “Chính sách ban hành phải đo được bằng tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo ra thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật phải đi được vào cuộc sống”.
Song Hà