Dự án chiến lược chip AI của Trung Quốc Bước ngoặt trong trật tự công nghệ toàn cầu

3 giờ trướcBài gốc

Chip AI - nền tảng của quyền lực công nghệ mới

Trong kỷ nguyên kinh tế số, chip AI đóng vai trò như “bộ não” của các hệ thống công nghệ hiện đại. Từ mô hình ngôn ngữ lớn, xử lý dữ liệu quy mô lớn, điện toán đám mây, xe tự hành cho tới các ứng dụng quốc phòng và an ninh, chip AI quyết định trực tiếp đến hiệu năng, tốc độ và khả năng mở rộng của toàn bộ hệ sinh thái công nghệ.

Cuộc đua chip AI và mục tiêu tự chủ công nghệ của Trung Quốc. Ảnh: Tech Economy

Không giống các thế hệ chip truyền thống, chip AI đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ giữa thiết kế vi mạch tiên tiến, công nghệ sản xuất hiện đại, phần mềm hỗ trợ và hạ tầng dữ liệu quy mô lớn. Chính điều này đã khiến chip AI trở thành điểm nghẽn chiến lược trong chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời biến nó thành yếu tố then chốt của sức mạnh kinh tế và an ninh quốc gia.

Trong nhiều năm, Trung Quốc là thị trường tiêu thụ chip lớn nhất thế giới nhưng vẫn phụ thuộc đáng kể vào nguồn cung công nghệ từ bên ngoài, đặc biệt đối với các dòng chip AI cao cấp. Mô hình chuỗi cung ứng toàn cầu giúp Trung Quốc tham gia sâu vào các khâu lắp ráp, ứng dụng và thị trường, song những công nghệ cốt lõi như thiết kế chip tiên tiến, thiết bị sản xuất và phần mềm chuyên dụng chủ yếu vẫn do các doanh nghiệp Mỹ nắm giữ.

Những căng thẳng địa chính trị cùng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ trong thời gian gần đây đã bộc lộ rõ mức độ dễ tổn thương của mô hình này. Nguy cơ gián đoạn nguồn cung chip AI trở thành thách thức trực tiếp đối với quá trình phát triển công nghệ, kinh tế số và năng lực quốc phòng của Trung Quốc, qua đó thúc đẩy Bắc Kinh đẩy mạnh lựa chọn con đường tự chủ công nghệ.

“Dự án Manhattan” của ngành bán dẫn

Việc so sánh dự án chip AI của Trung Quốc với “Dự án Manhattan” không nhằm gợi liên tưởng đến một mục tiêu quân sự cụ thể, mà nhấn mạnh mức độ ưu tiên chính trị, cách tiếp cận tập trung và quy mô huy động nguồn lực hiếm thấy. Đây là một chương trình mang tầm chiến lược quốc gia, được dẫn dắt từ cấp cao nhất với vai trò điều phối mạnh mẽ của nhà nước. Cơ chế thị trường vẫn được duy trì, song không còn là yếu tố quyết định duy nhất. Thay vào đó, Chính phủ Trung Quốc triển khai đồng bộ các công cụ chính sách công nghiệp, từ hỗ trợ tài chính, ưu đãi thuế đến phân bổ nguồn lực, nhằm thúc đẩy phát triển năng lực chip AI trong nước.

Song song với định hướng chính sách, các quỹ đầu tư quốc gia như Quỹ Đầu tư Công nghiệp IC cùng các quỹ chuyên biệt cho AI đã phân bổ hàng chục tỷ nhân dân tệ để hỗ trợ doanh nghiệp thiết kế và sản xuất chip nội địa. Nguồn vốn này không chỉ lớn về quy mô mà còn mang tính dài hạn, tạo sự kết nối giữa viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp nhà nước và khu vực tư nhân, đồng thời gắn với các chương trình khoa học - công nghệ cấp quốc gia. Nhiều địa phương trọng điểm như Thượng Hải và Thâm Quyến cũng thành lập các quỹ bán dẫn riêng, góp phần hình thành mạng lưới tài chính rộng khắp cho hoạt động nghiên cứu và phát triển.

Quan trọng hơn, mục tiêu của dự án vượt ra ngoài lợi ích kinh tế ngắn hạn. Trung Quốc hướng tới xây dựng nền tảng công nghệ lõi phục vụ lâu dài cho các lĩnh vực then chốt của nền kinh tế và an ninh quốc gia. Bên cạnh các ứng dụng thương mại, chip AI còn được định hướng phục vụ những nhu cầu chiến lược như tự động hóa quốc phòng, hệ thống giám sát, siêu máy tính và nghiên cứu khoa học tiên tiến.

Các trụ cột chiến lược

Khác với các chương trình trước đây, dự án chip AI chiến lược của Trung Quốc hướng tới xây dựng một hệ sinh thái bán dẫn tương đối hoàn chỉnh, phát triển đồng thời trên nhiều trụ cột.

Trụ cột thứ nhất là nghiên cứu cơ bản và vật liệu bán dẫn - nền tảng quan trọng nhưng cũng thách thức nhất, đòi hỏi thời gian dài tích lũy tri thức và kinh nghiệm. Trung Quốc đã tăng cường đầu tư vào khoa học vật liệu, công nghệ quang khắc và đặc biệt là công nghệ in thạch bản siêu tia cực tím (EUV). Một số báo cáo cho thấy, nước này đã phát triển được nguyên mẫu máy EUV có khả năng tạo nguồn sáng EUV, dù công suất và độ ổn định còn hạn chế. Mục tiêu dài hạn là tiến tới khả năng sản xuất chip AI hoàn chỉnh trong giai đoạn 2028-2030.

Trụ cột thứ hai tập trung vào thiết kế kiến trúc chip AI phù hợp với nhu cầu trong nước. Thay vì sao chép hoàn toàn các mô hình nước ngoài, Trung Quốc ưu tiên phát triển các dòng chip phục vụ trung tâm dữ liệu, điện toán đám mây, sản xuất thông minh và quản lý đô thị. Các doanh nghiệp như Huawei HiSilicon và Alibaba T-Head đã giới thiệu nhiều sản phẩm chip AI, từ xử lý suy luận đến huấn luyện mô hình. Một số nền tảng, như PPU của Alibaba, được đánh giá có hiệu năng cạnh tranh và đã được triển khai trong hệ sinh thái nội địa.

Trụ cột thứ ba là nâng cao năng lực sản xuất. Dù chưa đạt trình độ tiên tiến nhất thế giới, chiến lược hiện nay ưu tiên bảo đảm khả năng sản xuất ổn định nhằm giảm thiểu rủi ro gián đoạn nguồn cung. SMIC, nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc, đang mở rộng công suất ở tiến trình 7nm và áp dụng kỹ thuật quang khắc nhiều lớp để sản xuất chip AI mà không phụ thuộc vào máy EUV do phương Tây cung cấp.

Trụ cột thứ tư là xây dựng hệ sinh thái phần mềm và công cụ hỗ trợ, bao gồm nền tảng lập trình, công cụ thiết kế vi mạch và hệ điều hành tương thích. Mục tiêu là bảo đảm chip AI nội địa có thể được ứng dụng hiệu quả trong thực tế, hình thành chu trình khép kín từ thiết kế, sản xuất đến triển khai.

Cuối cùng là thúc đẩy ứng dụng thực tiễn. Chip AI trong nước được ưu tiên triển khai trong các lĩnh vực như trung tâm dữ liệu, giao thông thông minh, y tế số và dịch vụ công. Các quy định mới yêu cầu các dự án sử dụng vốn nhà nước phải ưu tiên, thậm chí bắt buộc, sử dụng chip AI nội địa, qua đó từng bước giảm sự phụ thuộc vào chip nước ngoài trong các hạ tầng trọng yếu.

Tác động quốc tế và ý nghĩa chiến lược dài hạn

Giới quan sát nhận định, dự án chip AI của Trung Quốc đang buộc Mỹ và các đồng minh điều chỉnh chiến lược công nghệ. Washington duy trì và mở rộng kiểm soát xuất khẩu để bảo vệ công nghệ cốt lõi, hạn chế Trung Quốc tiếp cận chip AI tiên tiến, máy EUV và vật liệu then chốt. Đồng thời, nhiều nước phương Tây tăng cường trợ cấp sản xuất chip, đầu tư R&D và đào tạo nhân lực bán dẫn.

Tuy nhiên, duy trì lợi thế công nghệ không dễ dàng khi chi phí đầu tư lớn, cạnh tranh nhân lực gay gắt, trong khi sự phụ thuộc lẫn nhau trong chuỗi cung ứng tạo ra rủi ro ngay cả với các nền kinh tế phát triển.

Ở chiều ngược lại, dù đạt được những bước tiến nhất định, dự án chip AI của Trung Quốc cũng phải đối mặt với nhiều thách thức mang tính cấu trúc. Công nghệ bán dẫn tiên tiến đòi hỏi trình độ kỹ thuật rất cao, kinh nghiệm tích lũy lâu dài và đội ngũ nhân lực chất lượng cao - những yếu tố khó có thể hình thành trong thời gian ngắn. Nỗ lực tái tạo toàn bộ chuỗi giá trị bán dẫn trong nước tiềm ẩn nguy cơ làm gia tăng chi phí sản xuất và suy giảm hiệu quả kinh tế so với các sản phẩm dẫn đầu thế giới, đặt ra bài toán cân bằng giữa mục tiêu tự chủ công nghệ và hiệu quả trong ngắn hạn.

Đồng thời, xu hướng phân mảnh công nghệ toàn cầu ngày càng rõ nét, với sự hình thành các hệ sinh thái song song và các bộ tiêu chuẩn khác nhau. Diễn biến này có thể làm gia tăng chi phí, tạo thêm rào cản đổi mới và gây bất lợi cho các nền kinh tế trung gian vốn phụ thuộc vào chuỗi giá trị mở.

Về dài hạn, dự án chip AI chiến lược của Trung Quốc phản ánh xu thế công nghệ ngày càng trở thành trụ cột của quyền lực quốc gia. Tự chủ công nghệ không chỉ là mục tiêu kinh tế, mà còn là điều kiện then chốt để bảo đảm an ninh và duy trì vị thế trong trật tự quốc tế đang định hình lại. Cuộc đua chip AI nhiều khả năng sẽ kéo dài trong nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ, quá trình này sẽ không chỉ định hình ngành bán dẫn mà còn tác động mạnh đến cấu trúc quyền lực và cách thức phát triển công nghệ toàn cầu trong thế kỷ XXI.

Châu Anh

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/du-an-chien-luoc-chip-ai-cua-trung-quoc-buoc-ngoat-trong-trat-tu-cong-nghe-toan-cau-10401186.html