Hạ tầng và quy hoạch “chìa khóa vàng” để biến tiềm năng thành lợi thế cạnh tranh, giúp du lịch Cao Bằng thoát khỏi tình trạng “ngủ quên trên kho báu”. Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIX, nhiệm kỳ 2020 - 2025 xác định rõ một trong những nhiệm vụ trọng tâm là tập trung đầu tư đồng bộ hạ tầng giao thông, hạ tầng du lịch và hoàn thiện quy hoạch phát triển. Đầu tư đường cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng), quy hoạch các khu du lịch trọng điểm thác Bản Giốc, hồ Thang Hen, 3 phường của Cao Bằng, khu du lịch sinh thái Hòa An… là những dự án lớn đang mở ra kỳ vọng mới về kết nối vùng trong quá trình phát triển du lịch.
Quy hoạch bài bản - định hướng cho tương lai
Một trong những trụ cột quan trọng được Nghị quyết Đại hội XIX nhấn mạnh là phát triển du lịch phải gắn với quy hoạch tổng thể, đồng bộ, lâu dài và bền vững. Đây không chỉ là định hướng mang tính chiến lược, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị của tỉnh trong việc đưa du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn.
Trong những năm qua, tỉnh phê duyệt nhiều quy hoạch quan trọng: Khu du lịch thác Bản Giốc được định hướng thành trung tâm du lịch quốc gia và trở thành khu du lịch trọng điểm, kiểu mẫu về du lịch qua biên giới, du lịch xanh, du lịch thông minh. Khu cảnh quan thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc) vận hành chính thức từ ngày 15/10/2024 thu hút khách du lịch trong nước và Trung Quốc. Đây là một điểm sáng, mô hình chưa có tiền lệ trong hợp tác kinh tế qua biên giới, đặc biệt trong lĩnh vực du lịch, hướng đến xây dựng mô hình kiểu mẫu du lịch qua biên giới và du lịch xanh.
Khu cảnh quan thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc) vận hành chính thức từ ngày 15/10/2024 thu hút khách du lịch trong nước và Trung Quốc.
Khu du lịch hồ Thang Hen - Mắt Thần núi, các khu di tích quốc gia đặc biệt, du lịch cộng đồng gắn với công viên địa chất (CVĐC) Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng, phát triển theo mô hình du lịch sinh thái - cộng đồng, vừa bảo tồn cảnh quan nguyên sơ, vừa tạo sinh kế bền vững cho người dân. Ở tầm vĩ mô, không gian đô thị Cao Bằng với 3 phường trung tâm được quy hoạch trở thành trung tâm dịch vụ - du lịch hiện đại, đầu mối kết nối các tuyến, điểm du lịch trong tỉnh.
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Lê Hải Hòa, các quy hoạch đều dựa trên nguyên tắc bảo tồn và phát triển bền vững: Chúng tôi kiên quyết tránh tình trạng phát triển ồ ạt, làm mất đi giá trị nguyên bản của di sản. Mỗi bước đi trong phát triển du lịch phải hài hòa với thiên nhiên và bản sắc văn hóa, lấy người dân làm trung tâm.
PGS.TS Trần Đình Thiên, nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, cho rằng: Cao Bằng có lợi thế độc đáo khi sở hữu CVĐC Toàn cầu UNESCO. Nhưng nếu thiếu quy hoạch bài bản, rất dễ rơi vào phát triển tự phát, phá vỡ cảnh quan. Quy hoạch phải gắn kết giao thông, dịch vụ với bảo tồn thiên nhiên và bản sắc văn hóa. Ông Guy Martini, Thư ký Hội đồng CVĐC Toàn cầu UNESCO, khi làm việc tại Cao Bằng cũng nhấn mạnh: Non nước Cao Bằng là báu vật của thế giới. Nếu được quy hoạch và quản lý khoa học, Cao Bằng không chỉ là điểm đến của Việt Nam, mà sẽ trở thành điểm đến hàng đầu châu Á về du lịch địa chất - văn hóa.
Đầu tư hạ tầng - nền móng cho dịch vụ chất lượng
Song hành với quy hoạch, tỉnh tập trung mạnh cho đầu tư hạ tầng, coi đây là “nút thắt” cần tháo gỡ để du lịch bứt phá. Đầu tư hạ tầng - nền móng cho dịch vụ chất lượng. Giai đoạn 2020 - 2025, tỉnh huy động hơn 4.000 tỷ đồng cho hạ tầng du lịch, đồng thời triển khai hàng loạt dự án quan trọng.
Nổi bật là cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng), tổng mức đầu tư trên 22.000 tỷ đồng là “đòn bẩy” chiến lược, rút ngắn thời gian di chuyển từ Hà Nội - Cao Bằng xuống còn 3 - 4 giờ thay vì 6 - 7 giờ. Bên cạnh đó, Khu du lịch thác Bản Giốc được đầu tư gần 250 tỷ đồng cho hạ tầng đón tiếp, cảnh quan, dịch vụ; Khu du lịch hồ Thang Hen đầu tư hơn 120 tỷ đồng cho hạ tầng sinh thái, cộng đồng; các phường tỉnh được quy hoạch thành trung tâm dịch vụ - du lịch với nhiều khách sạn, khu nghỉ dưỡng, hạ tầng thương mại trị giá hàng trăm tỷ đồng.
Giai đoạn 2021 - 2025, vốn đầu tư công cho du lịch đạt hơn 76 tỷ đồng để thực hiện 7 dự án, bao gồm: xây dựng hàng rào biên giới Khu du lịch thác Bản Giốc, kè bảo vệ mốc và tôn tạo khu vực mốc 836 (2) tại Trùng Khánh (cũ); tu bổ, cải tạo Khu di tích quốc gia đặc biệt Rừng Trần Hưng Đạo; xây dựng Bảo tàng tỉnh; tu bổ Địa điểm lưu niệm đồng chí Hoàng Đình Giong; nâng cấp Trung tâm Thông tin - Trưng bày CVĐC Toàn cầu UNESCO Non nước Cao Bằng… Đặc biệt, Phố đi bộ ven sông Bằng trị giá hơn 100 tỷ đồng đã đi vào hoạt động, trở thành không gian văn hóa - dịch vụ mới, thu hút người dân và du khách.
Theo đánh giá của ngành chức năng, các dự án đầu tư hạ tầng này là “bước đi trúng và đúng”. Thực tế tại thác Bản Giốc, động Ngườm Ngao, Rừng Trần Hưng Đạo… việc nâng cấp hạ tầng giao thông và đón tiếp đã giúp lượng khách tăng rõ rệt. Tại Mắt Thần núi, hồ Thang Hen, mô hình du lịch cộng đồng gắn với hạ tầng sinh thái thu hút khách quốc tế, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân.
Điểm du lịch cộng đồng dân tộc Dao Tiền, xóm Hoài Khao, xã Thành Công được đầu tư nâng cấp đường ô tô, kiến trúc không gian văn hóa dân tộc Dao Tiền để du khách đến trải nghiệm.
Chị Nguyễn Phương Thanh, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ: Sở dĩ những năm gần đây nhóm chúng tôi trở lại Cao Bằng nhiều hơn vì các tuyến đường từ trung tâm tỉnh đến các điểm du lịch ngày càng đi lại thuận tiện, hạ tầng dịch vụ đổi mới.
Bên cạnh các dự án lớn đã triển khai, UBND tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch vận động, thu hút một số nhà đầu tư đến nghiên cứu, tìm hiểu và đề xuất triển khai các dự án du lịch như: Khu du lịch sinh thái tại Suối Củn, Đảo sinh thái Nà Tẻng, Dự án du lịch trải nghiệm di sản văn hóa xã Hòa An, đầu tư di tích danh lam thắng cảnh Động Dơi, dịch vụ nghỉ dưỡng tại khu vực Mắt Thần núi, điểm dừng chân Phúc Sen…
Tuy nhiên, hạ tầng du lịch vẫn là điểm nghẽn: nhiều tuyến đường nhỏ hẹp, lưu trú chủ yếu 1 - 2 sao, dịch vụ bổ trợ chưa chuyên nghiệp. Để khắc phục, tỉnh đang tiếp tục triển khai đồng bộ nâng cấp đường vào các điểm trọng điểm, xây dựng bãi đỗ xe, vệ sinh công cộng, hệ thống chiếu sáng, bảng chỉ dẫn đạt chuẩn quốc tế; đồng thời khuyến khích xã hội hóa đầu tư, thu hút doanh nghiệp đầu tư vào khách sạn 3 - 4 sao, nghỉ dưỡng sinh thái, homestay cộng đồng.
Kết quả bước đầu rất khả quan, 6 tháng năm 2025, Cao Bằng đón hơn 1,4 triệu lượt khách (đạt 56,3% kế hoạch), doanh thu du lịch 1.436 tỷ đồng (70,8% kế hoạch). Dự kiến cả năm đạt 2,5 triệu lượt khách, doanh thu đạt 2.600 tỷ đồng, thu nhập xã hội từ du lịch đạt 5.720 tỷ đồng, đóng góp hơn 5% GRDP.
Kết nối vùng - chìa khóa mở rộng thị trường
Cao Bằng nằm ở vị trí cửa ngõ phía Bắc, có đường biên giới giáp với Trung Quốc và thông sang các tỉnh Đông Bắc trong nước. Đây là lợi thế lớn để liên kết vùng các tỉnh và phát triển du lịch quốc tế. Đại hội XIX xác định nhiệm vụ trọng tâm: Tăng cường kết nối với các tỉnh bạn và hợp tác du lịch qua biên giới. Hiện nay, tỉnh phối hợp với Quảng Tây (Trung Quốc) để mở các tuyến du lịch qua biên giới, thác Bản Giốc (Việt Nam) - Đức Thiên (Trung Quốc) và các cặp cửa khẩu Trà Lĩnh (Việt Nam) - Long Bang (Trung Quốc), Lý Vạn (Việt Nam) - Thủy Khẩu (Trung Quốc)... Đồng thời, liên kết du lịch Cao Bằng với các tỉnh trong vùng Đông Bắc như: Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang… để xây dựng tour du lịch liên hoàn và du lịch CVĐC toàn cầu các tỉnh Tuyên Quang - Cao Bằng - Lạng Sơn.
Theo ông Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Phát triển du lịch châu Á, Chủ tịch Hội du lịch cộng đồng Việt Nam, liên kết vùng sẽ giúp khắc phục tình trạng “ngắn ngày, ít chi tiêu” của khách đến Cao Bằng. Khi du khách có thể đi theo tuyến nhiều tỉnh, họ sẽ ở lại lâu hơn, chi tiêu nhiều hơn, qua đó tạo giá trị gia tăng cho toàn ngành.
Từ sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, nhiều dự án hạ tầng đã và đang được triển khai đúng tiến độ nâng cấp hạ tầng giao thông. Tuyến đường vào thác Bản Giốc, điểm di sản Mắt Thần núi, hồ Thang Hen, các khu di tích quốc gia đặc biệt, vườn Quốc gia Phja Oắc… mở thêm đường, có thêm dịch vụ, nhiều homestay cộng đồng đạt chuẩn được đưa vào hoạt động.
Du khách đến Cao Bằng đã bắt đầu cảm nhận sự thay đổi về hạ tầng cơ sở, đầu tư dịch vụ du lịch. “Tôi đã đến Bản Giốc cách đây 5 năm và nay quay lại, thấy đường sá rộng rãi, biển chỉ dẫn rõ ràng, dịch vụ lưu trú phong phú hơn. Đây là tín hiệu rất tích cực” - Anh Nguyễn Châu, du khách đến từ Hà Nội chia sẻ.
Bà Nguyễn Thị Lan, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh: Nhiều năm qua, do khoảng cách địa lý khiến Cao Bằng chưa thu hút được lượng khách xứng tầm. Dự án đầu tư xây dựng tuyến cao tốc Đồng Đăng (Lạng Sơn) - Trà Lĩnh (Cao Bằng) là yếu tố quyết định đưa du lịch Cao Bằng bước sang trang mới, thu hút khách du lịch từ vùng đồng bằng và khách quốc tế qua cửa khẩu Hữu Nghị, tỉnh Lạng Sơn thông sang Trà Lĩnh, tỉnh Cao Bằng. Những tuyến du lịch liên hoàn sẽ giúp tăng thời gian lưu trú, chi tiêu của du khách, qua đó tạo động lực phát triển mạnh mẽ cho dịch vụ du lịch Cao Bằng.
Kỳ 3: Bảo tồn di sản - phát triển du lịch bền vững
Trường Hà