Thiên nhiên ưu đãi cho Pù Luông vẻ đẹp riêng có. Ảnh: Đình Minh.
Khai phá tiềm năng
Ở miền Tây Thanh Hóa, nơi lưu giữ không gian văn hóa làng, bản với các nếp nhà sàn truyền thống; nét sinh hoạt, văn hóa tín ngưỡng đặc sắc của các dân tộc thiểu số, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ... chính là nguồn tài nguyên vô tận giúp đồng bào phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng. Một số địa phương đã có chiến lược cụ thể và cách làm bài bản để phát triển du lịch sinh thái cộng đồng dựa trên thế mạnh sẵn có, gắn với đáp ứng nhu cầu và xu hướng của thị trường. Khoảng 10 năm trước, trong tâm thức người dân xứ Thanh, Pù Luông chỉ là vùng đất yên bình với núi rừng hoang sơ và cuộc sống còn nhiều khó khăn. Khi ấy, sinh kế chủ yếu của người dân dựa vào nương rẫy, hái lượm và chăn nuôi nhỏ lẻ, tỷ lệ hộ nghèo còn ở mức cao.
Bước ngoặt xuất hiện khi Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông được thành lập, mở ra cơ hội khai thác tiềm năng cho mô hình du lịch cộng đồng. Ban đầu, chỉ có vài hộ tham gia, nhưng hiệu quả rõ rệt đã kéo theo nhiều gia đình ở các bản xa xôi như bản Đôn, bản Hiêu, bản Kho Mường… cùng thực hiện. Từ chỗ chỉ làm nông, người dân học cách đón khách, dựng homestay, học tiếng Anh, tổ chức trải nghiệm ruộng bậc thang, dệt vải, làm nương… để kiếm thêm thu nhập.
Thiên nhiên ưu đãi cho Pù Luông vẻ đẹp riêng. Ảnh: Đình Minh
Du khách người Ý, ông Pierfrancesco lần đầu đặt chân đến Pù Luông cho biết: Ông biết đến vùng đất này qua lời giới thiệu của bạn bè và ấn tượng sâu sắc trước vẻ hoang sơ, kỳ bí nơi đây. “Trong kỳ nghỉ cùng vợ, chúng tôi đã có dịp khám phá Pù Luông, nơi sở hữu những cảnh quan tuyệt đẹp như thác Hiêu, hang Dơi, ruộng bậc thang và đỉnh núi hùng vĩ. Tôi mong rằng, Pù Luông sẽ luôn giữ được nét đẹp nguyên sơ, không bị thương mại hóa, để thiên nhiên và núi rừng nơi đây mãi bền vững” - ông Pierfrancesco chia sẻ.
Homestay Thanh Thủy ở bản Báng, xã Pù Luông là một trong những hộ bắt nhịp nhanh và thành công nhất ở xã. Bà chủ homestay này, bà Lương Thị Dự cho biết: Trước đây, gia đình bà chỉ quanh quẩn bên ruộng đồng, vào rừng lấy măng, nuôi gia súc, gia cầm để bán. Năm 2022, nhờ chính quyền hỗ trợ, bà cải tạo nhà để làm homestay. Nhờ vị trí thuận lợi cạnh QL15C, cộng với am hiểu văn hóa bản địa và phục vụ chu đáo, homestay Thanh Thủy nhanh chóng trở thành điểm dừng chân được đánh giá cao trên các nền tảng du lịch. “Năm 2024, homestay của tôi đón hơn 600 lượt khách, cho thu nhập trên 200 triệu đồng, lượng khách duy trì ổn định, giúp gia đình dần có của ăn, của để”- bà Dự nói.
Du khách quốc tế đi bộ, thăm hang Dơi.
Chị Lương Thị Diệp, trú cùng bản Báng tham gia làm du lịch cộng đồng từ năm 2020. Ban đầu, homestay của chị chỉ là nhà sàn gia đình, sau được cải tạo thành nơi lưu trú. Nhờ học hỏi kinh nghiệm, chị biết cách sắp xếp không gian, chuẩn bị bữa ăn đậm hương vị địa phương, tạo không khí thân thiện cho du khách. Chị Diệp chia sẻ: “Homestay của tôi chủ yếu đón khách trong nước, sau thì dần chuyển sang đón khách quốc tế. Trong vòng 5 năm qua, thu nhập của cơ sở duy trì ổn định, mỗi năm đạt trên 100 triệu đồng, tạo thêm nhiều việc làm cho người dân địa phương”.
Để du lịch nuôi sống bản làng
Trao đổi với PV Báo Đại đoàn kết, ông Nguyễn Nam Phong - Phó Chủ tịch UBND xã Pù Luông cho biết: Xã mới được thành lập trên cơ sở sáp nhập 3 xã Thành Lâm, Thành Sơn và Lũng Niêm, với dân số gần 10.000 người. Hiện nay, du lịch cộng đồng đang là hướng phát triển kinh tế chủ lực của địa phương, với 68 cơ sở lưu trú, chủ yếu là homestay do người dân tự cải tạo. “Từ khi du lịch phát triển và được Nhà nước đầu tư cơ sở hạ tầng, diện mạo Pù Luông thay đổi rõ rệt. Hiện nay, người dân không chỉ làm nông mà còn mở homestay, chăn nuôi gia súc, gia cầm và làm hướng dẫn viên du lịch, thu nhập trung bình từ 6 - 10 triệu đồng/tháng, tỷ lệ hộ nghèo giảm từ 40% xuống còn 12%”- ông Phong nói.
Theo ông Phong, từ năm 2020 đến nay, lượng khách năm sau luôn tăng hơn năm trước, trong đó, khách quốc tế chiếm khoảng 2/3 tổng lượng khách đến Pù Luông. “Nhờ du lịch, nhiều hộ trong xã thoát nghèo, có thu nhập hàng trăm triệu đồng mỗi năm. Cùng với đó, các sản phẩm nông nghiệp và chăn nuôi cũng bán được với giá cao và tiêu thụ nhanh hơn”- ông Phong chia sẻ. Cũng theo ông Phong, mục tiêu lâu dài của chính quyền xã là hỗ trợ tối đa để người dân làm chủ và hưởng lợi từ du lịch, giữ dòng tiền ở lại bản làng, phát triển bền vững, đồng thời bảo tồn bản sắc văn hóa Thái, Mường cho mai sau.
Du khách vui vẻ chụp hình cùng trẻ em ở Pù Luông.
Sức tăng trưởng của du lịch cộng đồng ở Thanh Hóa những năm gần đây là không thể phủ nhận. Theo báo cáo của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Thanh Hóa, lượng khách đến với du lịch cộng đồng ở khu vực miền núi đạt tốc độ tăng trưởng trung bình 9,7%/năm. Riêng năm 2024, Thanh Hóa đón 2,145 triệu lượt khách du lịch cộng đồng (chiếm 14%); đạt tổng doanh 3.213 tỷ đồng, tương đương 9,5% tổng doanh thu toàn ngành du lịch. Khách du lịch quốc tế đến Thanh Hóa cũng tăng trưởng đều qua các năm; năm 2023 đạt 616.200 lượt khách, tăng gấp 2,5 lần so với năm 2022; năm 2024 đạt 720.000 lượt, tăng 16,8% so với năm 2023; dự kiến năm 2025, ước đạt 870.000 lượt khách tăng 20,8% so với năm 2024. Tuy nhiên, nếu so sánh với tổng lượt khách du lịch đến Thanh Hóa thì khách quốc tế còn rất khiêm tốn (chiếm từ 4,2 - 4,7% tổng lượt khách đến hàng năm).
Tại hội thảo “Giải pháp thu hút khách du lịch quốc tế đến Thanh Hóa” do Hiệp hội du lịch và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Thanh Hóa phối hợp tổ chức ngày 9/8, PGS.TS Phạm Hồng Long - Trường Đại học KHXH&NV (Đại học Quốc gia Hà Nội) chỉ ra: Khách du lịch quốc tế đến Thanh Hóa còn rất khiêm tốn so với những địa phương khác. Nguyên nhân là do Thanh Hóa có hệ thống giao thông khá tốt nhưng hiện chưa có sân bay quốc tế và thiếu cả các chuyến bay charter. Về sản phẩm du lịch còn thiếu sự tinh tế, tiêu chuẩn dịch vụ, các dịch vụ trải nghiệm hấp dẫn khách quốc tế. Về xây dựng thương hiệu, du lịch Thanh Hóa chưa thực sự nổi bật trên thị trường quốc tế. Theo nghiên cứu, 52% du khách đến xứ Thanh phụ thuộc vào truyền miệng, cho thấy sự thụ động trong chiến lược marketing chính thức, ứng dụng công nghệ chậm, kém phát triển so với một số địa phương khác trong nước.
PGS.TS Phạm Hồng Long đề xuất giải pháp: Thanh Hóa phải có chiến lược chuyển đổi thành điểm đến quốc tế, phát triển sản phẩm đẳng cấp quốc tế, đầu tư con người chuyên nghiệp, xây dựng cửa ngõ kết nối toàn cầu, kiến tạo thương hiệu và marketing hiện đại. Cũng tại hội thảo, Phó Cục trưởng Cục du lịch quốc gia Việt Nam Phạm Văn Thủy cho rằng: Thanh Hóa cần tập trung vào các sản phẩm phù hợp hướng tới 3 nhóm thị trường du lịch quốc tế chủ đạo là châu Âu, châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ - Trung Đông, đồng thời, quan tâm định hướng với các xu thế lớn hiện nay là Du lịch Xanh gắn với Net Zero, du lịch cộng đồng gắn với công nghiệp văn hóa, du lịch MICE...
Ông Hà Văn Thào - Trưởng bản Kho Mường cho biết: Từ năm 1998, khi có những vị khách quốc tế đầu tiên đặt chân đến, du lịch đã mở ra cánh cửa mới cho bản làng. Bản hiện có 64 hộ dân với 336 nhân khẩu. Trong những năm qua, nhiều hộ dân đã cải tạo nhà sàn thành homestay, đầu tư phòng nghỉ tiện nghi, nhà vệ sinh khép kín, học tiếng Anh để phục vụ du khách nước ngoài. Ngoài ra, nhiều dịch vụ như làm hướng dẫn viên, chạy xe ôm chở khách… cũng giúp người dân có thêm thu nhập. Ông Thào khẳng định: “Nhờ du lịch, cuộc sống của bà con đã đủ đầy hơn, không phải tha phương cầu thực như trước nữa”.
Anh Tuấn - Đình Minh