Dự thảo Luật Dân số: Giải bài toán rủi ro kép người cao tuổi không hưu trí và thiếu dịch vụ chăm sóc

5 giờ trướcBài gốc

Già hóa siêu tốc và gánh nặng "10 năm sống bệnh tật"

Quá trình chuyển đổi dân số Việt Nam đang diễn ra có phần nhanh hơn so với các quốc gia khác, với 14,2 triệu người trên 60 tuổi vào năm 2024. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), thách thức lớn nhất là sự chênh lệch giữa tuổi thọ và số năm sống khỏe mạnh: Mỗi người Việt Nam trung bình phải đối mặt với 10 năm sống chung với bệnh tật, do 95% NCT mắc các bệnh mãn tính và không lây truyền.

Thực tế này đang tạo ra một áp lực khổng lồ lên hệ thống y tế công và tài chính gia đình. Khi các bệnh viện quá tải và chi phí chăm sóc tại nhà trở nên khó khăn, nhu cầu về các cơ sở chăm sóc dài hạn ngoài bệnh viện ngày càng cấp thiết, buộc nhiều NCT phải tìm đến các cơ sở chuyên biệt hiện có để đảm bảo chất lượng y tế.

Quá trình già hóa dân số của Việt Nam đang diễn ra nhanh

Nhiều người cao tuổi lựa chọn Trung tâm Điều dưỡng và Chăm sóc sức khỏe Bưu điện để chăm sóc sức khỏe

Bác sĩ Nguyễn Đức Hùng, Phó Giám đốc Trung tâm Điều dưỡng và Chăm sóc sức khỏe Bưu điện, cho biết: "Người cao tuổi khi đến với Trung tâm thường có nhiều bệnh lý khác nhau, có người có 2-3 bệnh nền, đôi khi có những rối loạn về nhận thức cần nhu cầu về điều trị".

Tuy nhiên chi phí điều trị và chi phí chăm sóc, đặc biệt là tại các Trung tâm dưỡng lão hiện nay còn cao so với mặt bằng chung, vẫn là gánh nặng và thách thức cho gia đình, xã hội. Như vậy cũng đồng nghĩa, còn hàng trăm ngàn người cao tuổi đang sống nương tựa vào con cháu, hoặc phải tự chăm sóc bản thân, thiếu các thiết bị và nhân viên chăm sóc có chuyên môn.

Việt Nam thiếu cơ sở chăm sóc dài hạn cho người cao tuổi

Ngay cả khi NCT có điều kiện và chấp nhận chi phí đắt đỏ, việc tiếp cận dịch vụ chăm sóc vẫn rất khó khăn do số lượng phòng hạn chế và không phải bệnh viện nào cũng có cơ sở chăm sóc dài hạn, khiến thách thức này càng trở nên trầm trọng hơn.

Thực tế đời sống xuất hiện các hình thức chăm sóc NCT tại cộng đồng. Các Câu lạc bộ Liên thế hệ tự giúp nhau (CLB LTH) đang đóng vai trò quan trọng trong giải quyết vấn đề sức khỏe tinh thần và sự cô đơn của NCT.

Đến cuối năm 2023, cả nước đã có khoảng 5.000 CLB LTH được thành lập. Tuy nhiên, mô hình CLB LTH chỉ phù hợp với những người cao tuổi có sức khỏe tương đối tốt, có khả năng tự vận động và giao tiếp. Đối với nhóm này, các Câu lạc bộ phát huy tối đa hiệu quả trong việc gắn kết cộng đồng và khuyến khích tham gia xã hội.

Một buổi sinh hoạt văn nghệ của Câu lạc bộ Liên thế hệ Ô Chợ Dừa, Hà Nội

CLB LTH phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội là một ví dụ điển hình. Với gần 100 thành viên có độ tuổi từ 50-75, Câu lạc bộ này đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Bà Nguyễn Thu Thủy, một thành viên tham gia ngay từ đầu, cho biết: "Từ ngày tham gia câu lạc bộ, tôi thấy mình khỏe hơn hẳn, yêu đời hơn. Cùng nhau tập dưỡng sinh, hát hò làm mình quên đi bệnh tật".

Dù hiệu quả, tính bền vững của CLB bị đe dọa bởi kinh phí. Ông Đinh Quốc Phòng, cán bộ cốt cán của Câu lạc bộ chia sẻ: "Câu lạc bộ này hoạt động rất hiệu quả. Chúng tôi không chỉ tổ chức các hoạt động văn nghệ mà còn chăm sóc sức khỏe cho nhau và hỗ trợ phát triển kinh tế, giúp nhau nhau khi ốm đau. Nhưng để duy trì được hoạt động đều đặn, nguồn kinh phí tự đóng góp đang là một bài toán khó".

Thực trạng này cho thấy ngay cả mô hình giải quyết cô đơn và sức khỏe tinh thần hiệu quả nhất ở cấp cơ sở cũng đang cần sự hợp pháp hóa và hỗ trợ tài chính ổn định từ chính sách Nhà nước để không bị phá vỡ.

Các thành viên của CLB LTH Ô Chợ Dừa đều khẳng định bản thân khỏe mạnh, tinh thần phấn khởi hơn kể từ khi tham gia các hoạt động của CLB

Qua đó cho thấy, nhu cầu về một mô hình chuyên nghiệp, hình thức hoạt động phù hợp, không gây áp lực chi phí quá lớn để chăm sóc NCT tại cộng đồng ngày càng tăng. Bà Trần Thị Hải, thành viên Câu lạc bộ liên thế hệ phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội kiến nghị: "Nhà nước nên có cơ chế chính sách làm sao để người già cũng có môi trường được tham gia hoạt động, giống như trường học cho người già với nhiều mức chi phí khác nhau". Kiến nghị này nhằm giải quyết tình trạng các dịch vụ chăm sóc bán trú tư nhân (mô hình "sáng đi - chiều về") đã có, nhưng chi phí còn quá cao (một số nơi 350 - 520 nghìn đồng/ngày), vượt khả năng chi trả của đại bộ phận NCT.

Ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam

Giải bài toán kép về chi phí tiếp cận và xây dựng hạ tầng dịch vụ chăm sóc người cao tuổi

Sự thiếu vắng một hệ thống chăm sóc toàn diện đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về mặt pháp lý. Ông Matt Jackson, Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam, nhấn mạnh rủi ro kép: nguy cơ nghèo đói khi chỉ 20% NCT có hưu trí và thiếu dịch vụ. Ông cảnh báo: "Việt Nam cần tập trung đưa ra những hình thức để phát triển nền kinh tế chăm sóc trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, không chỉ để tạo việc làm mà còn đảm bảo mọi người, đặc biệt là người nghèo và người không có lương hưu, có thể tiếp cận được dịch vụ chăm sóc sức khỏe chất lượng với chi phí phải chăng".

Thích ứng với già hóa dân số là một trong những nội dung trọng tâm của Dự thảo Luật Dân số đang được Quốc hội xem xét. Trong phiên họp tổ chiều 23/10/2025, các đại biểu Quốc hội đã tập trung kiến nghị các giải pháp nhằm giải quyết bài toán kép về chi phí tiếp cận và xây dựng hạ tầng dịch vụ chăm sóc người cao tuổi. Các đại biểu đồng tình rằng cần kết hợp sức mạnh Nhà nước và xã hội hóa để gia tăng số lượng cơ sở chăm sóc. Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) đề xuất: "Nhà nước cần dành ngân sách để xây dựng các nhà dưỡng lão nhằm đảm bảo nguồn cung cơ bản, đồng thời phải thực hiện xã hội hóa để thu hút đầu tư mở rộng quy mô".

Nhiều ĐBQH kiến nghị cần có cơ chế chính sách phù hợp để nhiều người cao tuổi có cơ hội tiếp cận với các dịch vụ của viện dưỡng lão

Bên cạnh việc tăng số lượng, vấn đề lớn nhất là làm sao giảm chi phí dịch vụ để người có thu nhập trung bình cũng có thể tiếp cận được, chứ không chỉ giới hạn cho người giàu. Đại biểu Nguyễn Văn Cảnh (đoàn Gia Lai) kiến nghị: "Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ về đất đai cho tư nhân đầu tư viện dưỡng lão". Ông lập luận rằng, nếu được hỗ trợ đất đai, chi phí dịch vụ đầu vào sẽ giảm, từ đó giảm giá dịch vụ đáng kể (khoảng một nửa), mở rộng khả năng tiếp cận cho đông đảo người dân".

Để tránh tình trạng chỉ tập trung vào mô hình viện dưỡng lão đắt đỏ, đảm bảo tính toàn diện, cần xây dựng một mạng lưới dịch vụ linh hoạt. Đại biểu Lê Hoàng Anh (đoàn Gia Lai) đề nghị bổ sung quy định rõ trách nhiệm của Nhà nước trong việc xây dựng mạng lưới dịch vụ chăm sóc người cao tuổi đa dạng, đặc biệt khuyến khích xã hội hóa dịch vụ chăm sóc tại nhà và cộng đồng. Điều này nhằm hợp pháp hóa và hỗ trợ các mô hình ngoài viện dưỡng lão, phù hợp với nguyện vọng sống tại nhà của đa số người cao tuổi.

Kim Thanh

Nguồn Phụ Nữ VN : https://phunuvietnam.vn/du-thao-luat-dan-so-giai-bai-toan-rui-ro-kep-nguoi-cao-tuoi-khong-huu-tri-va-thieu-dich-vu-cham-soc-20251025011508461.htm