Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ: Không để lao động sáng tạo trở thành nguồn tài nguyên miễn phí

4 giờ trướcBài gốc

Lo ngại dữ liệu sáng tạo của văn nghệ sĩ bị thu thập tràn lan

Thảo luận tại Hội trường, nhiều đại biểu quan tâm đến quy định tại khoản 5, Điều 7, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ: Tổ chức, cá nhân được phép sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận, nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống trí tuệ nhân tạo (AI), với điều kiện không sao chép, phân phối, truyền đạt, công bố, làm tác phẩm phái sinh hoặc khai thác thương mại văn bản, dữ liệu gốc và không gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu theo quy định của Luật này và pháp luật khác có liên quan.

Theo ĐBQH Trần Thị Thu Đông (Cà Mau), AI là xu hướng tất yếu, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế số và công nghiệp văn hóa. Tuy nhiên, chính vì tầm ảnh hưởng rộng lớn, tác động sâu sắc, đặc biệt liên quan đến quyền, lợi ích của người sáng tạo, nên cần phải thận trọng và có bước đi phù hợp.

ĐBQH Trần Thị Thu Đông (Cà Mau) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Nêu thực tế cộng đồng văn học, mỹ thuật và sáng tạo, những người trực tiếp bị tác động đang hết sức lo ngại quy định tại khoản 5, Điều 7, đại biểu Trần Thị Thu Đông thẳng thắn, nếu quy định chưa chặt chẽ mà đã ban hành, chúng ta sẽ phải đối diện với nhiều nguy cơ. Đó là, dữ liệu sáng tạo của văn nghệ sĩ có thể bị thu thập tràn lan, sao chép hàng loạt để huấn luyện AI mà họ không hề hay biết. Thu nhập về mô hình khai thác tác phẩm có thể bị thay thế, bị suy giảm nghiêm trọng.

Đáng lưu ý, các sản phẩm AI tạo ra từ chính các tác phẩm của họ lại cạnh tranh trở lại với họ trên thị trường. Và nguy cơ xóa nhòa dấu ấn sáng tạo, nhầm lẫn tác giả, thậm chí là làm biến dạng tác phẩm.

“Những lo ngại trên hoàn toàn có cơ sở khi thế giới đã xuất hiện hàng chục vụ kiện chống lại các mô hình AI vì sử dụng dữ liệu không xin phép, nhiều nước yêu cầu tạm dừng mở rộng ngoại lệ cho AI để bảo vệ bản quyền. Chúng ta tuyệt đối không thể để lao động sáng tạo trở thành nguồn tài nguyên miễn phí cho các hệ thống tự động”, đại biểu Trần Thị Thu Đông đề nghị.

Đại biểu cũng chỉ rõ, khoản 5, Điều 7, dự thảo Luật chỉ nêu các yêu cầu không xâm phạm, không gây thiệt hại nhưng không có tiêu chí xác định thế nào là thiệt hại, không có giới hạn phạm vi dữ liệu, không ràng buộc trách nhiệm minh bạch, không quy định cơ chế giám sát. Nếu để nguyên, quy định này có thể trở thành "cánh cửa rất rộng" để thu thập dữ liệu hàng loạt, gây thiệt hại không thể phục hồi đối với tác giả, nghệ sĩ và các ngành công nghiệp văn hóa.

Từ những phân tích trên, đại biểu Trần Thị Thu Đông đề nghị, Ban soạn thảo cân nhắc chưa nên đưa quy định này vào luật tại thời điểm hiện nay mà nên tiếp tục nghiên cứu sâu thêm, tham khảo sự hoàn thiện của các quốc gia đi trước, đặc biệt là Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ - nơi những tranh chấp lớn về AI còn đang tiếp diễn.

ĐBQH Trần Hồng Nguyên (Lâm Đồng) thẳng thắn, việc các nhà phát triển AI đàm phán và mua giấy phép sử dụng các sản phẩm có bản quyền cũng giống như việc bất kỳ doanh nghiệp nào cũng cần phải chi trả cho các nguyên liệu của đầu vào. Nếu nguyên liệu đầu vào đó quan trọng đối với hoạt động của doanh nghiệp, thì cần được trả một cách tương xứng. Điều này cũng phù hợp với nguyên tắc cốt lõi của pháp luật về sở hữu trí tuệ, đặc biệt là quyền tác giả.

ĐBQH Trần Hồng Nguyên (Lâm Đồng) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu cho rằng, quan điểm đưa ra ngoại lệ tại khoản 5, Điều 7 để trợ cấp AI sẽ giúp công nghệ AI phát triển nhanh hơn là một nhận định chưa có kiểm chứng. Trong khi đó, nhiều nước phát triển cũng đang vô cùng dè dặt trong việc đưa ra ngoại lệ.

Hơn nữa, dự thảo Luật được xây dựng theo thủ tục rút gọn, vì vậy, trong quá trình xây dựng, dự thảo Luật không có báo cáo đánh giá tác động của chính sách đến đối tượng chủ thể (vì Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng không yêu cầu đối với nội dung này).

“Việc bổ sung quy định tại khoản 5, Điều 7 của dự thảo luật sẽ ảnh hưởng trực tiếp theo chiều hướng làm suy giảm quyền tác giả đối với bản quyền thông qua một ngoại lệ và có thể tạo ra những ảnh hưởng vô cùng to lớn”, đại biểu Trần Hồng Nguyên lưu ý.

Cân bằng giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền tác giả

Đánh giá cao việc dự thảo Luật bổ sung quy định tại Khoản 5, Điều 7 cho phép tổ chức, cá nhân được phép sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận, nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống AI, song để tránh tranh chấp về phạm vi sử dụng, ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) đề nghị, ban soạn thảo xem xét, làm rõ tiêu chí không gây thiệt hại đến lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu và bổ sung tiêu chí đánh giá tác động trong trường hợp sử dụng dữ liệu ở quy mô lớn. Quy định rõ ràng sẽ bảo đảm cân bằng giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số.

Giải trình các vấn đề đại biểu quan tâm, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, ban soạn thảo sẽ nghiêm túc nghiên cứu, cân nhắc thận trọng nội dung tại khoản 5, Điều 7.

ĐBQH Nguyễn Tâm Hùng (TP. Hồ Chí Minh) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Theo Bộ trưởng, tổ chức, cá nhân được phép sử dụng văn bản và dữ liệu đã được công bố hợp pháp và công chúng được phép tiếp cận, nhằm mục đích nghiên cứu, huấn luyện và phát triển hệ thống AI với điều kiện là kết quả đầu ra của AI không xâm phạm quyền tác giả.

Cũng giống như chúng ta, người đọc thông tin trên mạng dùng để suy luận, nhận thức, học hỏi thì không phải xin phép tác giả. Nhưng khi tạo ra nội dung khác phải bảo đảm không xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của người khác. Nêu vấn đề này, Bộ trưởng nhấn mạnh, “AI mà không được tiếp cận dữ liệu sẽ không có AI. AI là trí tuệ nhân tạo, cách chúng ta ứng xử như thế nào với trí tuệ con người, thì nên ứng xử như vậy đối với AI”.

Anh Thảo

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/du-thao-luat-sua-doi-bo-sung-mot-so-dieu-cua-luat-so-huu-tri-tue-khong-de-lao-dong-sang-tao-tro-thanh-nguon-tai-nguyen-mien-phi-10396983.html