Cổng thành phía Nam Thành nhà Hồ với ba vòm đá lớn, bao quanh là cánh đồng lúa xanh mướt, tạo nên khung cảnh hùng vĩ và thanh bình. (Nguồn: Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ)
Thành nhà Hồ là Di sản văn hóa thế giới, còn được gọi là Tây Đô, là một công trình kiến trúc bằng đá độc đáo bậc nhất của Việt Nam và thế giới được xây dựng vào năm 1397. Nơi đây từng được coi là kinh đô, trung tâm văn hóa chính trị xã hội của nước Đại Ngu dưới triều Hồ.
Thành nhà Hồ gắn với một giai đoạn đầy biến động của xã hội Việt Nam, trở thành công trình mang giá trị nổi bật toàn cầu, vừa là trung tâm quyền lực vừa là pháo đài quân sự, thể hiện sự gắn kết tài tình giữa công trình kiến trúc với cảnh quan văn hóa và thiên nhiên.
Điểm đến du lịch hấp dẫn
Sau gần 15 năm di sản được UNESCO công nhận là di Thành nhà Hồ đã và đang là điểm đến du lịch hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế. Để thu hút đông đảo du khách đến tham quan, thời gian qua, Trung tâm bảo tồn di sản Thành nhà Hồ đã không ngừng “làm mới” mình bằng sản phẩm du lịch phong phú, gắn với tài nguyên vốn có mang đặc trưng riêng biệt của vùng đất và con người Tây Đô.
Cụ thể, Trung tâm bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ đã thiết kế một không gian trưng bày giới thiệu hiện vật ngoài trời. Hiện nay, không gian đang trưng bày, giới thiệu hệ thống các chân tảng và vật liệu kiến trúc tiêu biểu được phát hiện trong quá trình khai quật tại khu vực nội thành Di sản Thành nhà Hồ, phục vụ công tác nghiên cứu khoa học và nhu cầu tham quan của du khách.
Du khách tham quan tại Di sản Thành nhà Hồ (Ảnh: Quách Tuấn)
Trung tâm bảo tồn di sản Thành nhà Hồ đã đưa dịch vụ xe điện vào khai thác, phục vụ du khách tham quan các tuyến du lịch: Thành nhà Hồ - về miền di sản; Thành nhà Hồ - các làng truyền thống; Thành nhà Hồ - tâm linh vùng đệm; Thành nhà Hồ - di tích và thắng cảnh vùng đệm. Các tuyến tham quan không ngừng được mở rộng, tăng cường đến các điểm di tích, danh thắng, các làng truyền thống trong không gian văn hóa Tây Đô phục vụ nhu cầu trải nghiệm, khám phá sự đa dạng, tiêu biểu, đặc trưng của các sản phẩm văn hóa, du lịch, dịch vụ.
Đến với di sản Thành nhà Hồ, du khách còn được trải nghiệm “không gian văn hóa nông nghiệp vùng Tây Đô”. Tại đây có khu trưng bày, giới thiệu đến công chúng, thế hệ trẻ các nông cụ canh tác truyền thống, “bữa cơm” dưới nếp nhà Việt cổ truyền chứa đựng những nét sinh hoạt văn hóa thuần hậu của con người, gia đình Việt Nam.
Đặc biệt, Trung tâm bảo tồn di sản Thành nhà Hồ chủ động tham gia tuyên truyền, giáo dục kiến thức địa phương, bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa của quê hương “địa linh, nhân kiệt”; phối hợp với các trường học tổ chức chương trình giáo dục di sản cho học sinh. Qua đó tạo thêm cơ hội cho tuổi trẻ học đường được tham gia các hoạt động học tập, vui chơi lành mạnh, góp phần định hướng lối sống đẹp, ý thức tôn trọng, giữ gìn và phát huy những giá trị, bản sắc văn hóa của địa phương, quê hương, đất nước; khơi gợi sự năng động, sáng tạo trong bảo tồn, phát huy giá trị di sản phục vụ nhu cầu đời sống đương đại.
Nhờ sự nỗ lực kể trên, năm 2024, Di sản văn hóa thế giới Thành nhà Hồ thu hút 257.008 khách du lịch trong nước, 2.992 người nước ngoài đến tham quan, nghiên cứu, trải nghiệm và hơn 4 tháng đầu năm nay có gần 120.000 lượt khách đến khám phá di sản Thành nhà Hồ.
Hướng dẫn viên giới thiệu giá trị các di vật phát hiện trong không gian văn hóa Tây Đô tới du khách. (Nguồn: TTXVN)
Bảo tồn và phát huy di sản
Thực hiện khuyến nghị của UNESCO và cam kết của UBND tỉnh Thanh Hóa, từ năm 2011 đến nay, Trung tâm bảo tồn Di sản văn hóa thế giới Thành nhà Hồ đã phối hợp Viện khảo cổ học (Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) và Hội khảo cổ học Việt Nam đẩy mạnh hoạt động khảo cổ dưới lòng đất di sản.
Với mục tiêu khai quật trên tổng diện tích 56.000m2, trong đó có 25.000m2 khu vực Thành Nội, 12.000m2 hào thành, 5.000m2 bốn cổng thành, 14.000m2 con đường Hoàng gia... các nhà khoa học, nhà sử học phát hiện, tìm thấy nhiều cứ liệu quan trọng, giúp làm rõ kỹ thuật xây dựng Thành nhà Hồ, qua đó, giúp ích rất lớn cho việc bảo vệ, trùng tu di sản đang bị xuống cấp ở nhiều vị trí. Việc nghiên cứu, khai quật, khảo cổ học tổng thể di sản từng bước “khai mở” dấu tích văn hóa vật chất của Thành nhà Hồ qua các thời kỳ bị vùi dưới lòng đất.
Đàn tế Nam Giao Thành nhà Hồ. (Nguồn: TTXVN)
Bên cạnh đó, Trung tâm Bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ phối hợp Viện Khảo cổ học Việt Nam, chuyên gia quốc tế khảo sát, lập đề án xây dựng bản đồ vệ tinh kỹ thuật số sử dụng hệ thống thông tin toàn cầu (MAP GIS) cho di sản. Trong đó, tỉnh tập trung xây dựng bản đồ khảo cổ học chiến lược cho khu vực đề cử và bảo vệ đặc biệt của di sản gồm Hoàng thành, La thành, Nam Giao, đường Hoàng gia... để phục vụ công tác quản lý và bảo tồ. Các giai đoạn tiếp theo tập trung xây dựng các loại bản đồ phục vụ công tác quản lý di sản cho vùng đệm.
Thời gian tới, để bảo tồn và phát huy di sản, UBND tỉnh Thanh Hóa đã phê duyệt Kế hoạch quản lý Di sản văn hóa Thế giới Thành Nhà Hồ giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2040 nhằm bảo vệ, phát huy giá trị của khu di sản.
Bên cạnh đó, căn cứ vào tình hình thực tiễn, tính khả thi và hiệu quả kinh tế-xã hội, tầm nhìn đến năm 2040, Thanh Hóa sẽ triển khai các dự án: Khôi phục các đoạn hào thành trên cơ sở các kết quả khai quật; khai quật đường Hoàng Gia; bổ sung các tuyến đường ngang theo hướng Đông-Tây, trồng thêm cây xanh thân gỗ; xây dựng khu vực đón tiếp khách thăm, nơi tổ chức các hoạt động văn hóa và lễ hội, trưng bày và quản lý di sản ở ngã ba Kim Tân; tổ chức không gian lưu trú, dịch vụ du lịch, văn hóa truyền thống trên tuyến đến Núi Đốn Sơn…
Để thực hiện lượng công việc như trên, tỉnh sẽ ưu tiên, đẩy nhanh tiến độ thực hiện cam kết quản lý, nghiên cứu, bảo tồn với Trung tâm Di sản Thế giới (WHC), tiến độ đầu tư các dự án trong Quy hoạch tổng thể bảo tồn, phát huy giá trị di tích Thành Nhà Hồ và vùng phụ cận. Để quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị di sản, Thanh Hóa sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan hoàn thiện khung cơ chế, chính sách và cập nhật các văn bản pháp luật mới trong Kế hoạch quản lý giai đoạn 2021-2025, đồng thời đưa ra các mức độ bảo vệ, bảo tồn và phát huy khác nhau giữa các vùng, đẩy mạnh triển khai các nội dung cam kết, các dự án trong các quyết định đã dự kiến giai đoạn thực hiện.
Tỉnh sẽ mở rộng không gian du lịch ra vùng đệm, đa dạng hóa các sản phẩm du lịch tham quan và du lịch đặc thù, hướng tới phân khúc thị trường khách theo các nhóm gắn với nhu cầu tìm hiểu về di sản.
Những nỗ lực của tỉnh Thanh Hóa và Trung tâm bảo tồn Di sản Thành nhà Hồ trong việc bảo tồn, nghiên cứu và phát huy giá trị của Thành nhà Hồ sẽ giúp di sản này đến gần hơn với du khách trong nước và quốc tế.
Xuân Hạnh