Đừng coi thường bệnh dại

13 giờ trướcBài gốc

Một trường hợp bệnh nhân bị chó cắn được cấp cứu tại bệnh viện. Ảnh: BV Bệnh Nhiệt đới Trung ương.

Từ những vết cắn tưởng nhỏ

Tại Lào Cai, một bé trai 11 tuổi đã không qua khỏi do viêm não do virus dại, sau khi bị mèo trong nhà liếm vào vết xước trên tay. Do vết thương không chảy máu và vật nuôi không có biểu hiện bất thường, gia đình chủ quan không đưa trẻ đi tiêm phòng. Khi các triệu chứng như sốt, kích thích, co giật xuất hiện và trẻ được đưa vào bệnh viện, tình trạng đã quá nặng, vượt quá khả năng can thiệp y tế. Đây là một trường hợp đáng tiếc, cho thấy tầm quan trọng của việc xử trí đúng và kịp thời khi có nguy cơ phơi nhiễm virus dại – kể cả với vết thương nhỏ và vật nuôi tưởng chừng lành tính.

Tại Đắk Lắk, một bé trai 13 tuổi đã không qua khỏi do bệnh dại sau nhiều lần bị chó cắn trong năm nhưng không được tiêm vaccine phòng bệnh. Mặc dù đã được ngành y tế địa phương khuyến cáo, gia đình vẫn lựa chọn theo dõi vật nuôi tại nhà. Khi bệnh khởi phát, tình trạng đã trở nặng, không còn khả năng cứu chữa. Đây là một trường hợp đáng tiếc – hoàn toàn có thể phòng tránh nếu được xử trí kịp thời và đúng cách.

Không chỉ ở trẻ em, người lớn cũng không tránh khỏi sai lầm. Tại Hà Nội, một bệnh nhân nam 62 tuổi từng bị chó hàng xóm cắn nhưng không đi tiêm, vì “con chó vẫn sống bình thường”. Ba tháng sau, ông xuất hiện các dấu hiệu sợ nước, co thắt họng, loạn thần – những biểu hiện đặc trưng của bệnh dại giai đoạn toàn phát. Dù được chuyển tới Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương, bác sĩ cũng không thể can thiệp gì hơn. Tỉ lệ tử vong lúc này là gần như tuyệt đối.

… đến những cái chết thương tâm

Ở nhiều địa phương thời gian qua, những cái chết vì bệnh dại xuất hiện nối tiếp nhau và lặp đi lặp lại cùng một kịch bản trong nhiều năm: Bị chó hoặc mèo cắn, cào, liếm qua vết thương hở; không xử trí đúng cách; không tiêm vaccine phòng dại. Hậu quả để lại không chỉ là sinh mạng người bệnh mà còn là nỗi ân hận của người thân – tất cả bắt nguồn từ sự chủ quan.

Dữ liệu từ Bộ Y tế cho thấy, năm 2024, Việt Nam ghi nhận hơn 80 ca tử vong vì bệnh dại. Gần 675.000 người phải điều trị dự phòng sau phơi nhiễm. Trong số các trường hợp tử vong, khoảng 80% là do chó cắn, 18% do mèo, còn lại là các động vật hoang dã. Riêng trong quý I/2025, những ca tử vong vì bệnh dại vẫn tiếp tục được ghi nhận tại nhiều địa phương trên cả nước.

Sự nguy hiểm của bệnh dại nằm ở chỗ: không có thuốc đặc trị, không thể cứu chữa khi đã phát bệnh với tỷ lệ tử vong gần như 100% và khi các triệu chứng như sợ nước, co giật, khó nuốt, loạn thần... xuất hiện thì đã quá muộn.

TS.BS Ngô Thanh Hà – Phó Giám đốc Trung tâm Phòng, chống dịch (Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương) cho biết: “Mùa hè là thời điểm bệnh dại dễ bùng phát. Nắng nóng khiến chó, mèo dễ kích động, hung dữ, trong khi tình trạng thả rông vật nuôi không tiêm phòng vẫn phổ biến. Đây là điều kiện thuận lợi để virus dại lây lan trong cộng đồng. Mỗi sự chủ quan đều có thể phải đánh đổi bằng sức khỏe, thậm chí là tính mạng”.

Vaccine là biện pháp phòng ngừa duy nhất

Ở bệnh dại, ranh giới sinh – tử không nằm ở chất lượng điều trị, mà ở thời điểm người bị cắn có được tiêm phòng hay không. Đây là một trong số ít bệnh y học hiện đại gần như “bó tay” nếu người bệnh đã lên cơn. Một khi virus xâm nhập được vào hệ thần kinh trung ương và phát bệnh, mọi nỗ lực hồi sức đều không thể cứu sống bệnh nhân.

Virus dại có thể tồn tại trong nước bọt của động vật từ 3–7 ngày trước khi chúng phát triệu chứng, thậm chí ngay cả khi con vật còn tỏ ra khỏe mạnh. Việc nhiều người dân chờ “theo dõi chó, mèo” sau khi bị cắn – rồi mới quyết định đi tiêm hay không – là một lựa chọn sai lầm nghiêm trọng. Bởi có những trường hợp, người bị cắn tử vong trước khi con vật có dấu hiệu bất thường. Một sai lệch về thời gian, một ngày chần chừ, có thể là cơ hội cuối cùng để ngăn chặn hậu quả nghiêm trọng.

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, tất cả các trường hợp bị động vật cắn, cào, liếm lên vùng da tổn thương hoặc niêm mạc đều được coi là phơi nhiễm virus dại và cần xử trí khẩn cấp. Bước đầu tiên là rửa kỹ vết thương bằng xà phòng dưới vòi nước chảy ít nhất 15 phút, sau đó sát trùng bằng cồn hoặc dung dịch iốt. Tuy nhiên, đây mới chỉ là bước sơ cứu ban đầu. Biện pháp quan trọng nhất là đến cơ sở y tế để được đánh giá nguy cơ và tiêm vaccine phòng dại càng sớm càng tốt.

Vaccine phòng dại hiện nay được sản xuất từ công nghệ hiện đại, an toàn và hiệu quả cao. Phác đồ phổ biến là 5 mũi tiêm vào các ngày 0, 3, 7, 14 và 28. Với các vết thương sâu, ở vị trí nguy hiểm như đầu, mặt, cổ hoặc ở bệnh nhân có hệ miễn dịch yếu, bác sĩ có thể chỉ định tiêm thêm huyết thanh kháng dại càng sớm càng tốt trong vòng 24 giờ đầu sau phơi nhiễm.

Theo TS.BS Phan Nguyễn Trường Giang – Hệ thống tiêm chủng VNVC, có một tỷ lệ không nhỏ người dân hiện vẫn e ngại tiêm vaccine dại do hiểu nhầm rằng có thể gây ảnh hưởng thần kinh hoặc biến chứng sau tiêm.

“Đây là quan niệm sai. Vaccine phòng dại hiện nay rất an toàn, hầu như không có tác dụng phụ nghiêm trọng, và hiệu quả gần như tuyệt đối nếu tiêm đúng phác đồ, đúng thời gian” - BS Giang khẳng định.

Không chỉ người bị cắn mới cần quan tâm đến vaccine. Những người làm nghề thú y, nuôi, buôn bán, vận chuyển động vật, nhân viên bắt chó hoang, người sống trong khu vực có nguy cơ cao... cũng nên chủ động tiêm phòng dự phòng trước phơi nhiễm để tự bảo vệ mình. Phác đồ dự phòng này thường gồm 3 mũi vào các ngày 0, 7 và 21 hoặc 28. Người đã tiêm trước đó nếu bị cắn lại chỉ cần tiêm nhắc 2 mũi là đủ, không cần dùng huyết thanh.

Một chiến lược then chốt khác trong kiểm soát bệnh dại là tiêm vaccine cho vật nuôi. Theo WHO, nếu đạt được tỷ lệ tiêm phòng trên 70% ở chó – loài động vật chịu trách nhiệm lây truyền hơn 95% số ca bệnh dại ở người – thì bệnh có thể được loại trừ khỏi cộng đồng. Thế nhưng, tại nhiều địa phương ở Việt Nam, tỷ lệ tiêm phòng ở đàn chó vẫn rất thấp. Tình trạng thả rông, không rọ mõm, không quản lý số lượng chó nuôi… khiến nguy cơ phát tán virus vẫn âm thầm hiện diện.

Ngăn chặn bệnh dại không nằm ở những ca cấp cứu muộn, mà nằm ở sự chủ động của người dân sau mỗi vết cắn, vết liếm tưởng như không đáng kể. Một mũi tiêm đúng lúc có thể cứu lấy cả cuộc đời.

Đức Trân

Nguồn Đại Đoàn Kết : https://daidoanket.vn/dung-coi-thuong-benh-dai-10311500.html